دو رویکرد در روند نوسازی بافت فرسوده

اما اين روند در ساير شهرها به پيش نرفته است و ديگر شهرهاي كشور براي نوسازي بافت‌هاي ناكارآمد با مشكلات زيادي روبه‌رو هستند. كارشناسان و شهرسازان كشور، از بي‌توجهي دولت نسبت به نوسازي بافت‌هاي ناكارآمد اعلام نگراني كرده‌اند و نسبت به بروز بحراني جديد در بافت‌هاي ناكارآمد شهرها هشدار داده‌اند.

مهرداد مال عزيزي، معمار و شهرساز كشور با اعلام اينكه بزرگ‌ترين فرصت نوسازي بافت‌هاي ناكارآمد (فرسوده) در دولت قبل با طرح «مسكن مهر» از دست رفته است، گفت: اميدوارم دولت يازدهم اشتباه دولت قبل را در نوسازي بافت ناكارآمد از دست ندهد و اگر قرار است هزينه‌ و اعتباري را براي طرح «مسكن اجتماعي» درنظر بگيرد، بهتر است آن را صرف نوسازي بافت‌هاي ناكارآمد كند.

او با اشاره به اينكه اگرچه مديريت شهري تهران توانسته است موفقيتي نسبي در نوسازي بافت‌هاي ناكارآمد به‌دست آورد، گفت: وضعيت بافت‌هاي ناكارآمد (فرسوده) در شهرهاي كشور بسيار بحراني است و مديريت‌هاي شهري كشور مي‌توانند در روزهايي كه لايحه مديريت شهري در دولت در دست تدوين است، تمريني جدي براي مديريت يكپارچه شهري كنند و با هماهنگ‌كردن سازمان‌هاي موازي، نوسازي و احياي بافت‌هاي ناكارآمد را با جديت به پيش ببرند.

مال عزيزي 2ويژگي مهم بافت‌هاي ناكارآمد (فرسوده) را برشمرد و افزود: اين بافت‌ها، هم به‌دليل مالكيت مشخص و هم به‌دليل داشتن زيرساخت‌هاي اوليه هزينه‌ كمتري براي احيا خواهند داشت. از اين‌رو اگر دولت‌ بخواهد طرح «مسكن اجتماعي» را به لايحه تبديل كند، بهتر است اعتبار و هزينه اين طرح را در بافت‌هاي ناكارآمد هزينه كند تا مشكل عمده شهرهاي كشور حل شود.

هم‌اكنون بيش از 19ميليون نفر يعني 30درصد از جمعيت كشور در بافت‌هاي ناكارآمد (فرسوده) زندگي مي‌كنند. 130هزار هكتار از مساحت كشور را اين بافت‌ها تشكيل مي‌دهند كه شامل 56هزار هكتار بافت ناكارآمد شهري، 25هزار هكتار بافت تاريخي و 48هزار هكتار سكونتگاه‌ غيررسمي است.

• بحران جدي است

وضعيت شاخص‌هاي بعد كالبدي- محيطي تاب‌آوري شهري در كلانشهرهاي ايران وضعيت مناسبي ندارد. به زباني ساده‌تر، در هنگام بروز بلاياي طبيعي مانند سيل، زلزله، طوفان و غيره، وضعيتي كه كلانشهرها بتوانند مقاومت كنند و زيرساخت‌هاي آنها دچار آسيب‌هاي جدي نشود و از طرفي مردم آن شهرها بتوانند بعد از بحران به زندگي معمول ادامه دهند، اصلا مناسب نيست. در واقع ما با كلانشهرهايي روبه‌رو هستيم كه با وقوع يك بحران و حوادث محيطي، خيلي زود شاهد بروز مشكلات گسترده در شهرها و همچنين شهروندان خواهيم بود.

شاخص‌ها‌ بعد كالبدي- محيطي تاب‌آوري شهري در كلانشهرها‌ كه نتيجه شهرسازي در كشوراست، وضعيت مناسبي ندارد. مهرناز عطاران، كارشناس دفتر مطالعات كاربردي و امور ترويجي شركت مادرتخصصي عمران و بهسازي شهري ايران در مورد وضعيت شاخص‌هاي بعد كالبدي- محيطي تاب‌آوري شهري در بافت‌هاي فرسوده شهري گفت: با توجه به گسترش بحران‌هاي شهرسازي در كلانشهرهاي ايران، ارتقاي تاب‌آوري شهري اهميتي دوچندان يافته است. وي افزود: تشديد مسائل و مشكلات بافت‌هاي ناكارآمد شهري در اين بافت‌ها موجب شده تا ارتقاي تاب‌آوري شهري به‌عنوان يكي از اهداف كلان بازآفريني شهري پايدار مطرح شود كه در چشم‌انداز «سند ملي راهبردي احيا، بهسازي و نوسازي و توانمندسازي بافت‌هاي فرسوده و ناكارآمد شهري» نيز به نوعي تحت تعريف «بهبود وضعيت اقتصادي، اجتماعي و شرايط محيطي ساكنان محدوده‌ها و محله‎‌هاي هدف به‌نحوي كه سمت و سوي تحول كالبدي و كاركردي در جهت بهبود و بهسازي و توسعه پايدار باشد»، مطرح شده است.

به گفته اين كارشناس، شدت مسائل پيش رو در كلانشهرهاي ايران تا حدي است كه مطابق با تعريف تاب‌آوري شهري نه‌تنها در برابر بحران‌ها مقاوم‌تر نشده و به توانايي بالاتري دست نمي‌يابد بلكه امكان برگشت به حالت قبلي خود بدون افت كيفيت زندگي را نيز ندارد. عطاران تأكيد كرد: تغييرات اقليمي در كلانشهرهاي ايران ناشي از بحران‌هاي شهرسازي مانند طوفان‌ها و وزش‌هاي بادي كه در گذشته تهران وجود نداشته، حاكي از لزوم توجه هر چه بيشتر به تاب‌آوري شهري در كلانشهرهاست. وي توضيح داد: در اين راستا گذشته از لزوم توجه به شاخص‌هاي ابعاد اجتماعي، اقتصادي، نهادي و كالبدي- محيطي تاب‌آوري شهري، به‌نظر مي‌رسد بايد تعريف شفافي از مسئوليت‌هاي دستگاه‌هاي مختلف صورت گيرد.

اين كارشناس گفت: از روش‌هاي مشاركتي با حضور كودكان، جمعيت بومي، معلولان و سالخوردگان در اقدامات شهرسازي بايد استفاده شود تا با افزايش آگاهي، حس مالكيت مشترك در ميان تمامي جمعيت ايجاد شود و همچنين با توجه به اهميت موضوع، وضعيت تاب آوري كلانشهرها بايد هميشه در حال پايش و پيگيري باشد.