«علي عسگري» فيلم‌ساز ايراني است كه با فيلم كوتاه «سكوت» در بخش «سينماي سعادت» يا مسابقه‌ي سينماي بين‌الملل حضور دارد. او سال‌هاست فيلم كوتاه مي‌سازد و اين فيلم كوتاه را به همراه «فرنوش صمدي» در ايتاليا و فرانسه ساخته است. سكوت داستان «فاطمه» و مادرش است كه پناهنده‌هاي كردي هستند و در ايتاليا زندگي مي‌كنند. وقتي كه آن‌ها به مطب دكتر مي‌روند، فاطمه ترجيح مي‌دهد به‌جای ترجمه‌ي حرف‌های دکتر برای مادرش، سکوت کند.
اين فيلم كوتاه پيش از اين در جشنواره‌هاي گوناگوني از جمله جشنواره‌ي ملي فيلم فجر، جشنواره‌ي فيلم كوتاه تهران و جشنواره‌هاي كن، ملبورن و لندن حضور داشته و هم‌چنين توانسته جایزه بهترین کارگردانی جشن خانه‌ي سینما و بهترين فيلم كوتاه جشنواره‌ي اينترفيلم برلين را در یافت کند.
- این سكوت فاطمه به تصمیم دروني او برمی‌گردد یا نشان از درون پر فراز و نشیب این دوره‌ي سني دارد؟
می‌تواند هردو باشد؛ هم به دلیل فراز و نشیب‌های این سن و هم به دلیل تصمیمي درونی که اين دختر می‌گیرد. البته تصمیمی که او می‌گیرد بیش‌تر به معصومیتش برمی‌گردد، چون حس می‌کند با سکوت‌کردن می‌تواند مادرش را برای خودش حفظ کند.
- ایده‌ي اولیه‌ي اين داستان از کجا آمد؟
من و فرنوش صمدی برای تحصیل به ایتالیا رفته بودیم و در آن‌جا، زبان و نحوه‌ي برقراری ارتباط، اولین چیزی بود که با آن مواجه شدیم. این‌که چه‌طور باید با دیگران حرف بزنیم و همین موضوع که در مواردی نمی‌توانستیم با دیگران ارتباط برقرار کنیم، اولین جرقه‌ها را در ذهن ما به‌وجود آورد. اما در ادامه بحث‌های دیگری هم به ایده‌ي اولیه‌ي ما اضافه شد؛ مثلاً کودکان و نوجوانان مهاجر معمولاً با خانواده‌های خود هستند و خیلی چیزها را می‌بینند، اما نمی‌توانند حرف بزنند و سکوت می‌کنند. این موضوع‌ها در کنار هم باعث شکل‌گرفتن ایده‌ي اولیه‌ي اين فیلم شد.
- چرا شخصیت اصلی فيلم را نوجوان انتخاب كرديد؟ فقط یک سن بود يا گذر از دوره‌ي کودکی به نوجوانی در روند داستان تأثیر داشت؟
این‌که چرا شخصیت اصلی نوجوان است، یک دلیل دراماتیک دارد؛ وقتي که سن دختر کم باشد، رابطه‌ي عاطفی با مادر، خاص‌تر و ویژه‌تر است و جدای از این در مراحلی که در فیلم اتفاق می‌افتد سن دختر مطرح می‌شود، چون دکتر می‌‌خواهد بداند می‌تواند حقیقت را به او بگوید يا نه. از طرفی بخشی از فیلم درباره‌ي بچه‌هایی است که همراه با خانواده‌هایشان به قصد مهاجرت از کشور خود خارج می‌شوند و توانايي صحبت‌کردن در مقصد را ندارند. اين فیلم نمادی از تمامی این بچه‌هاست.
- از چه سني به فيلم‌سازي علاقه پيدا كرديد؟
در نوجوانی به فیلم‌دیدن علاقه‌ي زیادی داشتم ولي فکر نمی‌کردم فیلم‌ساز شوم. اما در ۱۸ يا 19سالگی بود كه به فیلم‌سازی هم علاقه‌مند شدم.
- فیلم‌های شما در جشنواره‌های مختلفی حضور داشته و جوایز زیادی هم دریافت کرده‌اند. حضور در جشنوارهها چه‌قدر روی کار شما تـأثیر دارد و این جایزه‌ها چه‌قدر به شما در مسیرتان کمک کرده است؟
نمی‌شود گفت این موضوع در کار من تأثیر خیلی زیادی داشته است؛ تأثیر مثبت و منفی داشته، اما سعی کرده‌ام بیش‌تر مثبت‌ها را نگه دارم. چون با حضور در جشنوارهها، هم آدم‌های بیش‌تری فیلمت را می‌بینند و هم امکان صحبت با آدم‌های بیش‌تري وجود دارد و برای پروژه‌های بعدی راحت‌تر تهیه کننده پیدا می‌کنید. با توجه به این‌که آن‌ها موفقیت‌ها را دیده‌اند، بهتر اعتماد می‌کنند. اما به حال ممکن است تأثیر منفی هم داشته باشد.
مثلاً ممکن است دیگران انتظار فیلم‌ساختن از تو داشته باشند و ببینند فیلم جدیدی که ساخته‌ای به کدام جشنوارهها می‌رود و کجا دیده می‌شود. این موضوع به‌هرحال استرس‌زا است و کنترل‌کردن آن هم سخت به نظر می‌رسد و ممکن است گاهی تأثیر منفی هم داشته باشد. اما من سعی می‌کنم در زمان ساخت فیلم خیلی به این موضوع‌ها فکر نکنم و کار خودم را انجام بدهم. بعد از این‌که مراحل فنی انجام شد به جشنوارهها و اتفاق‌هایی که ممکن است برای فیلم رخ دهد، فکر می‌کنم.
- فيلم شما محصول ایتالیا و فرانسه است. فکر می‌کنید اگر از ایران بود هم همین‌قدر در دنیا دیده می‌شد؟
به نظرم این موضوع خیلی تأثیر ندارد، مخصوصاً در ارتباط با این فیلم. چون در «سکوت» درباره‌ي یک مسئله‌ي خیلی مهم صحبت می شود و این خود فیلم است که دیده می‌شود و بعد اين‌كه محصول کدام کشور است مورد توجه قرار می‌گیرد. پس اگر جذابیت‌های لازم را داشته باشد، محصول کجابودن اهمیت چندانی ندارد. مهم دیدگاه و حرفی است که فیلم می‌زند.
مثلاً من فیلم‌های قبلی خودم را در ایران ساختم و موفقیت آن‌ها هم زیاد بود. فكر مي‌كنم محصول کجابودن خیلی اهمیت ندارد و حرف فیلم مهم‌تر است.
- فکر می‌کنید نوجوان‌ها با این فیلم و شخصيت نوجوان آن ارتباط برقرار مي‌كنند؟
بله، فکر می‌کنم نوجوان‌ها ارتباط خوبی با فیلم برقرار کنند، چون به‌هرحال فیلم روایتی از رابطه‌ي یک نوجوان با مادرش است و این رابطه مخصوصاً در این سن موضوع خيلي مهمی است. وقتی فیلم را در برخی رویدادهای سينمايي مخصوص کودکان و نوجوانان نمایش دادیم، استقبال خيلي خوبی از فیلم اتفاق افتاد و سؤال‌هایی مي‌كردند که برای خود من هم جذابیت زیادی داشت.
- نوجوان‌هایی که به فیلم‌سازی علاقه دارند از کجا می‌توانند کار خود را شروع کنند؟
مهم‌ترین چیز برای شروع فیلم‌سازی، خواندن کتاب‌های خوب و تماشاي فیلم‌های خوب است. نوجوان‌ها باید یاد بگیرند دنیای اطرافشان را با دقت ببینند، اتفاق‌ها را رصد کنند و درباره‌ي آن‌ها فکر کنند. این مسائل نوجوان‌ها را برای حضور در این عرصه آماده می‌کند.
حضور در این عرصه کار سختی است و نیاز به امکانات زیادی دارد، چون به هرحال فیلم‌سازی يك کار شخصی نیست. اما در سن نوجوانی می‌توان روی دیدگاه‌های شخصی کار کرد و اطلاعات کسب کرد تا وقتی شرایط مناسبشان پیش آمد، با آمادگی خوبی فیلم‌سازی کنند.
سكوت / عكس: مرضيه الوندي
نظر شما