مي‌گويد دانش‌آموز دبستاني بوده كه پايش به كتابفروشي باز شده و حالا بيش از نيم‌قرن است كه جانش با خاطرات اين كتابفروشي و صفحه‌صفحه كتاب‌هايي كه چاپ كرده‌اند و به فروش رسانده‌اند، عجين شده است. سيدجلال كتابچي 15ساله بوده كه پدرش حجت‌الاسلام سيداحمد كتابچي در سال 1336درسن 63سالگي و به‌دليل عارضه قلبي مرحوم مي‌شود. بعد از پدر، برادرانش سيداسماعيل، سيدمحمد و ديگري سيدرضا، مديريت چاپخانه و كتابفروشي اسلاميه را برعهده گرفته‌اند كه هرسه مرحوم شده‌اند و حالا عكس‌هاي قاب شده‌شان روي ديوار كتابفروشي است.
- پدربزرگ‌تان، مرحوم سيدمحمدعلي كتابچي، كتابفروشي اسلاميه را چگونه تاسيس كرد؟
پدربزرگم روحاني و از تجار بزرگ شيراز بود و اقدام به واردات كتاب‌هاي چاپ بمبئي و چاپ سنگي و نسخه‌هاي خطي و فروش آنها مي‌كرد. او زمان ناصرالدين شاه جلاي وطن مي‌كند و به تهران مي‌آيد و در تيمچه كتابفروش‌هاي بازار حاجب الدوله حجره‌اي مي‌گيرد و اين كار را ادامه مي دهد.
- عنوان فاميلي ايشان كتابچي بود؟
خير، ابتدا او را به اسمش يعني سيدمحمدعلي مي‌شناختند و بعدها كه وارد كار كتاب شد به آقاي كتابچي معروف شد كه اين عنوان فاميلي روي خانواده ما باقي ماند. پدربزرگم بعد از بازار حاجب‌الدوله به خيابان ناصرخسرو، محل فعلي وزارت دارايي نقل مكان مي‌كند. بعد از درگذشت پدربزرگم، مرحوم پدرم حجت‌الاسلام سيداحمد كتابچي،كتابفروشي را به باب همايون منتقل كرد و آن را توسعه داد. مرحوم پدرم با تأسيس چاپخانه‌اي كه در همسايگي كتابفروشي بود دستگاه چاپ سنگي را به اين محل آورد.
- انتشار بحارالانوار را نخستين‌بار مرحوم آقاي آخوندي، صاحب انتشارات دارالكتب اسلاميه شروع كردند؟
بله، قبلا بحارالانوار در قطع‌هاي بزرگ و با چاپ سنگي در 24جلد منتشر مي‌شد كه اصلا براي عموم قابل استفاده نبود. مرحوم آقاي آخوندي كار چاپ آن را به شكل جديد شروع كرد ولي خيلي كند پيش مي‌رفت و سالي يك جلد از آن را منتشر مي‌كردند. علمايي كه از آن استفاده مي‌كردند مدام به مرحوم پدرم مراجعه مي‌كردند كه شما اين كتاب را چاپ كنيد تا كارسريع‌تر پيش برود. تا اينكه مرحوم پدرم با همكاري آقاي غفاري و آقاي بهبودي و چند نفر ديگر كه كار تصحيح و مقابله را انجام مي‌دادند، شروع به چاپ اين كتاب كردند و هر‌ماه يك جلد از آن منتشر شد. كلا 110جلد شد كه 45جلد آن را مرحوم آقاي آخوندي و باقي آن را ما چاپ كرديم و طي اين سال‌ها چندبار تجديد چاپ شد.
خودآموز نصاب‌الصبيان به قلم آقاي علامه حسن‌زاده آملي يكي ديگر از كتاب‌هايي است كه منتشر كرديم. به آقاي شعراني گفتيم شما شرح فارسي اين كتاب را بنويسيد، گفتند بدهيد آقاي حسن‌زاده بنويسد. آن موقع علامه حسن‌زاده طلبه بودند و شاگرد علامه شعراني. كتاب وقتي چاپ شد بسيار مورد استقبال و استفاده طلبه‌ها قرار گرفت و هنوز هم مشتري دارد.
- علامه شعراني به كتابفروشي شما رفت‌وآمد داشت؟
بله، خيلي روزها اينجا مي‌آمدند. منزل ايشان در چهارراه سيروس بود و با ما همكاري داشتند و چون تصحيح برخي كتاب‌ها مثل تصحيح تفسيرمنهج الصادقين، تفسير ابوالفتوح رازي و مجمع‌البيان شيخ طبرسي را انجام مي‌دادند اغلب هر روز به كتابفروشي مي‌آمدند. شب‌ها صفحاتي كه بايد تصحيح مي‌شد را براي ايشان مي‌فرستاديم و ايشان صبح‌ها تصحيح شده آنها را برمي‌گرداندند. از روي نسخه تصحيح شده ايشان حروفچيني مي‌شد و دوباره زيرنظر ايشان چند مرتبه غلط‌گيري انجام مي‌گرفت تا به چاپ برسد. علامه شعراني دوستي نزديكي با مرحوم پدرم داشتند. ترجمه و تصحيح برخي از كتاب‌ها را به درخواست ما انجام مي‌دادند و بابت آن حق‌التحريري هم دريافت مي‌كردند. مرحوم محمدباقر بهبودي و مرحوم استاد علي‌اكبر غفاري هم از كساني بودند كه به كتابفروشي ما رفت‌وآمد داشتند و براي ما كار تصحيح برخي كتاب‌ها را انجام مي‌دادند. اغلب كتاب‌هاي ناسخ التواريخ و بخش عمده بحارالانوار را مرحوم بهبودي، هم حاشيه نوشتند و هم تصحيح كردند. آقاي غفاري خودشان هم انتشارات صدوق را داشتند با اين حال تصحيح برخي از كتاب‌هاي ما را انجام مي دادند و روي آنها نظر مي‌دادند. مرحوم آيت‌الله سيدابراهيم مرتضوي ميانجي هم از علمايي بودند كه به كتابفروشي ما مي‌آمدند. تصحيح كتاب 20جلدي «وسائل الشيعه» را ايشان انجام دادند. تصحيح كتاب «إحقاقُ الحَقّ و إزهاقُ الباطِل» مشهور به احقاق‌الحق نوشته مرحوم سيدنورالله حسيني مرعشي شوشتري درباره مباحث نبوت و امامت را هم آيت‌الله ميانجي براي ما انجام دادند.
- در دوره رضا شاه و اعمال سياست‌هاي ضدديني، چاپ كتاب‌هاي ديني در انتشارات شما با مشكل و محدويت مواجه نشد؟
خيلي مشكلي از اين جهت نداشتيم اما خاطرم هست يك‌بار پدرم با حكومتي‌ها سر موضوع كشف حجاب درگير شد. زمان كشف حجاب بود و مرحوم پدرم در همين خيابان بوذرجمهري و مقابل كتابفروشي به مأموران حكومت به‌خاطر تعرض به خانمي كه روسري به سر داشت و پاسبان‌ها روسري او را از سرش كشيده بودند، اعتراض كرد. اعتراض او منجر به درگيري‌اش با پاسبان‌ها شد و آنها هم او را دستگير كردند و بردند. تا اينكه با وساطت برخي از دوستان آزاد شد.
در دوره پهلوي دوم كتاب «الامام علي»جورج جورداق را با ترجمه علامه شعراني چاپ كرديم كه بسيار هم مورد استقبال قرارگرفت و پرفروش شد. همزمان با ترجمه و چاپ اين كتاب توسط ما آيت‌الله سيدصدر‌‌الدين بلاغي مشغول ترجمه آن شده بود كه ترجمه‌اش كمي سياسي بود و به مذاق حكومت خوش نمي‌آمد. سازمان اطلاعات و امنيت حكومت پهلوي كتاب را توقيف و جمع‌آوري مي‌كند. وقتي اين قضيه پيش آمد آقاي صدربلاغي نگران مي‌شود كه ساواك كتاب ما را هم جمع‌آوري كند براي همين از آيت‌الله سعيد تهراني كه دولت هم به ايشان نظر مساعدي داشت، كمك مي‌خواهد. او هم نزد تيموربختيار، رئيس سازمان اطلاعات و امنيت شاه وساطت مي‌كند و مي‌گويد كتاب «الامام علي» زيرنظر من و با ترجمه علامه شعراني توسط اسلاميه در حال چاپ است و آقاي شعراني هم سياسي نيست. بختيار هم قبول مي‌كند و كتاب چاپ مي‌شود.
- حال و روز اين روزهاي كتابفروشي اسلاميه چگونه است؟
واقعيت اين است كه كتابفروشي رونق گذشته را ندارد. چاپخانه ما 3سال پيش تعطيل شد. ما قديم‌ها روزي چند كارتن كتاب به سفارش شهرستان‌ها براي آنها ارسال مي‌كرديم. مرتب با نجف و كربلا ارتباط داشتيم و تازه‌ترين كتاب‌ها و منابع مهم شيعي را براي آنها ارسال مي‌كرديم. حالا شايد ماهي يك كارتن كتاب به شهرستان بفرستيم. كتاب‌هاي خودمان را نيز براي چاپ به چاپخانه‌هاي ديگر مي‌سپاريم. هر چند هنوز مشتري‌هاي قديمي ما هستند اما مشتري‌هاي گذري هم داريم كه به بازار مي‌آيند و يكدفعه ميان اين همه مغازه يك كتابفروشي مي‌بينند و داخل مي‌شوند و سراغ كتابي را مي گيرند. اما به هر حال با كمك برادرزاده‌هايم، اسلاميه را كه يكي از قديمي‌ترين كتابفروشي‌هاي تهران است حفظ كرده‌ايم تا اين ريشه فرهنگي قطع نشود.
- گنجينه‌اي از كتب مذهبي
هر چند كتابفروشي اسلاميه عناويني با موضوعات علمي و برخي كتب دانشگاهي هم منتشر كرده است اما بيشتر 800-700 عنوان كتابي كه ما در همه اين سال‌ها منتشر كرده‌ايم كتبي با موضوعات ديني و فقهي بوده است. بحارالانوار علامه مجلسي در 120جلد، حدود 30عنوان تفسير قرآن، وسائل‌الشيعه در 20جلد، تفسير ابوالفتوح رازي در 10جلد، تفسير منهج‌الصادقين در 10جلد، تفسير خلاصه المنهج در 6جلد، حيات‌القلوب، انوارالمجالس، تفسير آسان در 20جلد، ناسخ التواريخ، اصول كافي و روضه كافي در 4جلد با ترجمه و تفسير آيت‌الله محمدباقر كمره‌اي بخشي از همه كتاب‌هايي است كه چاپخانه اسلاميه منتشر كرده. ما رساله‌هاي بسياري از مراجع ازجمله مرحوم آسيدحسن اصفهاني از مراجع و علماي بزرگ نجف، رساله مرحوم آيت‌الله بروجردي به اسم «انيس‌المقلدين في‌احكام الدين» را منتشركرده‌ايم. بعد از ارتحال آيت‌الله بروجردي رساله‌ها با عنوان توضيح‌المسائل منتشر شدند كه ما هم تعدادي از آنها را چاپ كرده‌ايم.
نظر شما