نمايندگان 52كشور عربي و اسلامي، به درخواست شاهزادگان سعودي، مانند گروهي دانش‌آموز در كارگاه آموزش‌هاي ضد‌تروريستي دونالد ترامپ حاضر شدند؛ رئيس‌جمهوري كه در كشور خود، با بحران مشروعيت كم‌سابقه‌اي نسبت به روساي سابق جمهور آمريكا مواجه است.
بررسي بخش اندكي از اخبار مربوط به دوران مبارزات انتخاباتي دونالد ترامپ، نشان‌دهنده حجم گسترده مواضع نژادپرستانه و تحقيرآميز وي نسبت به اعراب و مسلمين است؛ مواضعي كه نه‌تنها پس از ورود او به كاخ سفيد پايان نيافت بلكه با صدور فرمان ممنوعيت شهروندان 7كشور عربي و اسلامي از ورود به خاك آمريكا، وارد مرحله جديدي شد.
از آنجا كه به باور بسياري از تحليلگران، ترامپ پيش از هر چيز، به مثابه يك تاجر در حوزه سياست عمل مي‌كند، مي‌توان اصلي‌ترين علت انتخاب رياض، به‌عنوان مقصد نخستين سفر خارجي رئيس‌جمهور آمريكا را، توانايي سعودي‌ها در پرداخت هزينه اين سفر به شمار آورد. قراردادهاي چندصد ميلياردي خريد تسليحات، در كنار تعهد سعودي‌ها به سرمايه‌گذاري مستقيم در پروژه‌هاي زيرساختي در آمريكا، به خوبي بيانگر اين واقعيت است.
اما در سوي ديگر اين صحنه، عربستان سعودي بيش از هر زمان ديگر، در تلاش براي معرفي خود به‌عنوان رهبر جهان عرب و اسلام است؛ تلاشي كه با توجه به تفاوت مباني شاهزادگان سعودي با ساير سردمداران پيشين جهان عرب، چندان كار آساني به‌نظر نمي‌رسد.
مسئله اصلي جهان عرب، فارغ از دغدغه عمومي كشورهاي اسلامي، دست‌كم از سال 1948 تا به امروز، اشغال سرزمين‌هاي فلسطيني توسط نيروهاي صهيونيست با حمايت انگليس و آمريكا بوده؛ بحراني كه نه‌تنها تاكنون حل نشده بلكه هر روز بر ابعاد پيچيده آن افزوده شده است. اين در حالي است كه نه‌تنها ادبيات مبارزه با اشغالگران و صهيونيست‌ها، مدت‌هاست از گفتمان شاهزادگان سعودي رخت بربسته بلكه هر روز نشانه‌هاي جديدي از تمايل اين كشور عربي به عادي‌سازي روابط خود با اسرائيل ديده مي‌شود.
به اين ترتيب، عربستان سعودي با دعوت از رئيس‌جمهور جديد آمريكا، با وجود تمام مواضع ضد‌عربي و اسلامي وي، در كنار دعوت از بخش عمده‌اي از كشورهاي عربي و اسلامي، گامي جدي به سوي معرفي خود به‌عنوان رهبر جهان عرب و اسلام برداشته است. اما با بررسي دقيق‌تر جزئيات اجلاس رياض، به‌نظر مي‌رسد كه همه‌‌چيز مطابق ميل عربستان و رسانه‌هاي وابسته به اين كشور پيش نرفته است،
چراكه به‌منظور تأييد جايگاه مورد نظر سعودي‌ها براي عربستان، دست‌كم در ميان اهل سنت، همراهي 2پايگاه اسلامي مهم ديگر در منطقه، يعني مصر و تركيه، امري ضروري به شمار مي‌آيد. اين در حالي است كه براساس گزارش روزنامه الاخبار، عبدالفتاح سيسي، رئيس‌جمهور مصر، از ابتدا تمايلي به حضور در اجلاس رياض نداشته و در نهايت، با اصرار ترامپ در تماس تلفني جداگانه، حاضر به شركت در اين اجلاس شده است. جايگاه تاريخي مصر در رهبري جهان عرب بر هيچ‌كس پوشيده نيست.
نمايندگان امروز مصر، ميراثي با ارزش از خدمات تاريخي اجداد خود به جهان عرب و اسلام در دست دارند؛ ميراثي كه از حمايت امپراتوري‌هاي ايوبي و فاطمي از سرزمين قدس گرفته تا رهبري مصر در 4جنگ ارتش‌هاي عربي با اسرائيل و حاميان غربي آن را دربرمي‌گيرد. ردپاي تمامي اين ميراث را در عدم‌تمايل هميشگي سيسي به حضور زير بيرق سعودي‌ها و پذيرش گفتمان سياسي مورد نظر عربستان براي آينده خاورميانه مي‌توان ديد.
از سوي ديگر، رجب طيب اردوغان، رئيس‌جمهور تركيه و ضلع سوم مثلث رهبران اهل سنت در خاورميانه، حتي حاضر به شركت در اين اجلاس نشده و وزير خارجه دولت خود را به رياض فرستاده است، چرا كه برخلاف سيسي، مشكلات اردوغان منحصر به اختلاف نظر با سعودي‌ها نبوده و شامل اختلافات سياسي جدي با رئيس‌جمهور جديد آمريكا نيز مي‌شود. عربستان سعودي، با پرداخت هزينه‌اي تاريخي، تلاش كرد تا رياض را به پايگاهي جديد در تحولات منطقه و جهان اسلام براي مقابله با ايران تبديل كند، اما با توجه به غيبت رئيس‌جمهور تركيه و مواضع رئيس‌جمهور مصر، به‌نظر مي‌رسد راهي طولاني تا تحقق اهداف خود در پيش دارد.
نظر شما