هرچند مقام‌هاي قطري خبر منتشر‌شده را جعلي و نادرست خوانده‌اند اما هر روز تنش ميان دو طرف بيشتر مي‌شود. روز گذشته رئيس‌جمهور مصر در تازه‌ترين حمله، قطر را حامي تروريسم خواند و اعلام كرد كه وقتش رسيده كه اين كشور مجازات شود.
دكتر مهران كامروا، رئيس مركز مطالعات بين‌المللي و منطقه‌اي دانشگاه جورج تاون اعتقاد دارد كه نمايان شدن دوباره اين تنش‌ها به يك مشكل ريشه‌اي درباره ديد متفاوت اين كشورها به اخوان‌المسلمين و همچنين تلاش جبهه عربستان براي مداخله سياسي در قطر بازمي‌گردد. به عقيده او عربستان و امارات حالا بهانه‌اي پيدا كرده‌اند تا فشارها بر قطر را كه نمي‌خواهد در رابطه با رياض كشوري مانند بحرين باشد افزايش دهند.
- يك ماجراي رسانه‌اي باعث شده تا تنش‌ها ميان جبهه عربستان و امارات با قطر بارديگر نمايان شود. هر چند حالا پاي اين مسئله به رسانه‌ها رسيده اما مي‌دانيم كه تنش ميان قطر و عربستان به هر حال هميشه با فراز و نشيب وجود داشته است. به‌نظرتان چرا انتشار حرف‌هاي منتسب به امير قطر ناگهان باعث اوج گرفتن اين تنش‌ها شده و ريشه اختلاف‌ها كجاست؟
همانطور كه گفتيد اختلاف ميان قطر با امارات و عربستان زياد بوده است. در ميان اين جنگ رسانه‌اي حالا بازار شايعات داغ است. در يمن، عربستان و امارات در يك جبهه قرار گرفته‌اند. جبهه عربستان با امير كويت كه به هر حال سابقه ديرينه دارد نمي‌توانند وارد چنين تنشي شوند. قطر اما در اين ميان داراي امير و حاكمي جوان است كه رابطه متفاوتي با اخوان المسلمين دارد. قطري‌ها چند سال پيش يك راهبرد و استراتژي جديد در رابطه با اخوان‌المسلمين اتخاذ كردند.
استراتژي اين بود كه به جاي مبارزه و مقابله با اخوان المسلمين و انداختن اعضاي آنها به زندان سعي كنند آنها را داخل سيستم اداري و آموزشي قرار دهند؛ برخوردي كه در قطر با اخوان المسلمين بود بسيار خفيف‌تر به‌حساب مي‌آمد و آنها را درون نظام بوروكراسي وارد كردند. اگر اكنون به وزارت آموزش و پرورش، فرهنگ يا اوقاف قطر برويد كارمندان رده مياني طرز فكرشان با اخوان خيلي نزديك است. در مقابل استراتژي امارات و عربستان به همراه مصر درباره اخوان المسلمين بسيار متفاوت است. آنها مي‌گويند هر كسي كه عضو اخوان المسلمين است تروريست محسوب مي‌شود. فعاليت حزب اصلاح را ممنوع كردند و سلب تابعيت را در دستور كار قرار دادند.
اين اختلاف استراتژي درباره اخوان‌المسلمين يك اختلاف اساسي سياسي به‌حساب مي‌آيد و يكي از ريشه‌هاي اساسي اختلاف بين آنهاست. امير قطر جوان است و از لحاظ سياسي تجربه پدرش را ندارد. عربستان و امارات به بهانه حرف‌هاي منتشر شده اكنون موقعيت را غنيمت دانسته‌اند تا از امير جوان قطر زهر چشم بگيرند. عربستان و امارات تلاش دارند تا از امير قطر آتو يا بهانه‌اي به‌عنوان ابزار فشار در دست داشته باشند يا به قول آمريكايي‌ها به كسي كه روي زمين افتاده لگد‌مي‌زنند.
- يعني به‌نظرتان امير قطر را به اين بهانه هدف قرار داده‌اند تا در صحنه سياسي اين كشور تغيير به‌وجود آورند؟
عربستان و امارات تلاش زيادي دارند كه زير پاي امير قطر را خالي و در اين كشور مداخله كنند. گفته مي‌شود آنها مي‌خواهند كه برادر جوان‌تر امير قطر به نام عبدالله كه ۲۶-۲۷ ساله است به قدرت برسد. عربستان و امارات اعتقاد دارند كه اين برادر جوان‌تر را راحت‌تر مي‌توانند كنترل كنند.
- اين تنش‌ها بلافاصله پس از سفر ترامپ به رياض و اجلاس كشورهاي عربي و اسلامي در عربستان بالا گرفت. به‌نظرتان ارتباطي ميان اين سفر و حملات عربستان و امارات عليه قطر وجود دارد؟
بازار شايعات داغ است و خيلي سخت است صحت اخبار را تشخيص داد. مسئله مشخص اما اين است كه ترامپ در سخنراني خود در رياض از اكثر كشورهاي عربي تقدير كرد به جز قطر. اين ماجرا قبل از جريان انتشار حرف‌هاي منتسب به امير قطر بود كه باعث جلب توجه اكثر كارشناس‌ها شد.
- مقام‌هاي قطري مي‌گويند خبرگزاري رسمي اين كشور هك شده بود و افراد ناشناس خبري جعلي را منتشر كرده بودند. حرف‌هاي منتشر شده از امير قطر را با توجه به شناختي كه از اين كشور داريد چقدر نزديك به واقعيت مي‌دانيد؟
حرف‌هاي امير قطر درباره لزوم تنش نداشتن با ايران دور از ذهن نيست اما به‌نظرم حرف‌هايي كه در تمجيد اسرائيل زده شده بعيد به‌نظر مي‌رسد. هيچ سياستمداري در قطر جرأت ندارد كه به‌صورت علني از اسرائيل تجليل كند. هرچند ممكن است در عمل سياست خارجي و امنيتي با اسرائيل همراه باشد.
پدر امير فعلي قطر با ايران رابطه نزديكي داشت. تا سال‌هاي ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ رابطه ايران و قطر بسيار صميمانه بود. از نظر دولت قطر ايران دولت منطقه‌اي و بزرگ است و نبايد با ايران تنش داشت. ديگر كارشناسان هم عقيده دارند كه خبر منتشر شده صحيح يا جعلي باشد حرف‌هاي گفته شده درباره ايران صحيح و منطقي است.
- شدت تكذيبي كه قطري‌ها درباره اين مسئله دارند و مرتب آن را تكرار مي‌كنند اما نشان مي‌دهد كه قطري‌ها در اين ميان تمايل چنداني به تنش با جبهه عربستان ندارند و مي‌خواهند رابطه خود را با اين جبهه حفظ كنند.
از سال ۲۰۱۴ به بعد قطري‌ها تلاش داشته‌اند رابطه اين كشور با عربستان بسيار صميمي و گرم باشد. زماني كه ملك سلمان هم به دوحه سفر كرد قطري‌ها سنگ تمام گذاشتند و استقبال بسيار صميمي و گرمي از او داشتند. حتي در جريان حمله عربستان به يمن، قطر ۱۰۰۰ نظامي خود را به يمن اعزام كرد كه مسئوليت لجستيكي دارند. هر چند اين اقدام نمادين به‌حساب مي‌آيد اما اقدام مهمي بود تا اين كشور نزديكي خود به عربستان را نشان دهد.
- به‌نظر مي‌رسد قطر آن كشور مطيعي كه عربستان مي‌خواهد نبوده است. منظورم از مطيع اين است كه عربستان مي‌خواهد همه ابعاد سياست‌هاي خود را به كشورهايي كه با رياض رابطه دارند تحميل كند. يعني آنها را در يك حصار ديپلماتيك قرار مي‌دهد كه رياض چارچوب آن را تعيين مي‌كند.
بله، درست است. عربستان با كشورهاي مختلف چنين رفتاري دارد. قطر تا حدي دارد سعي مي‌كند كه استقلال خود را به‌ويژه در سياست خارجي حفظ كند. عربستان اما مي‌خواهد كشورهاي كوچك‌تر رابطه و وضعيتي مانند بحرين داشته باشند. بحرين اكنون تبديل به يك استان يا مستعمره عربستان شده است. اين مسئله اما براي قطري‌ها بسيار ثقيل و سنگين است.
- قطر يعني در يك دو راهي قرار گرفته است؟ تحت فشار قرار دارد تا مسير عربستان يا استقلال سياست خارجي خود را انتخاب كند؟
يك نظريه سياست خارجي موسوم به Hedging وجود دارد. يعني كشورهاي كوچك مثل سنگاپور، سوئيس و قطر آن را پيگيري مي‌كنند. يعني اين كشورها سعي مي‌كنند كه با همه كشورها رابطه خوب و متوازني داشته باشند. قطر تا سال ۲۰۱۳ اين سياست را به‌صورت علني پيگيري مي‌كرد. يعني رابطه‌اش با ايران نزديك و همزمان با آمريكا هم خوب بود. يعني گفته مي‌شود دليل ندارد كه به‌خاطر رابطه با آمريكا با ايران خصومت داشته باشيم.
اين سياست خارجي اما ناگهان تغيير كرد و به سمت عربستان رفتند. وقتي مثلا ايران، امير قطر را براي اجلاس سران كشورهاي صادر‌كننده دعوت كرد او شركت نكرد كه بگويد سمت عربستان است. اما به‌تدريج مي‌خواهند رابطه‌شان را با ايران حفظ كنند و به همان سياست Hedging بازگردند و همه طرف‌ها را در سياست خارجي خود حفظ كنند.
نظر شما