نیاز اروپاییان به نفت خام صادراتی ایران و متقابلاً نیاز ایران به فناوری و تولیدات صنعتی اروپا عامل اصلی رشد مبادلات تجاری 2 طرف در سال‌های اخیر بوده است.
با این وجود، آمار 6 ماه نخست سال 2007 که از سوی مرکز آمار اتحادیه اروپا (یورو استات) منتشر شده، حکایت از تغییرات مهمی در روند مراودات تجاری ایران و اروپا دارد.
توقف رشد چندساله صادرات ایران به اروپا، کاهش قابل توجه صادرات اروپا به ایران و کاهش حجم نفت صادراتی ایران از جمله مواردی است که از آمار مبادلات تجاری ایران و اروپا هویداست و باید منتظر نیمه دوم سال 2007 بود و دید آیا تهدیدات برخی قدرت‌های اروپایی نسبت به اعمال محدودیت‌های تجاری علیه ایران، رنگ واقعیت می‌گیرد یا خیر؟
طی چند سال گذشته، صادرات ایران به اروپا همواره روندی صعودی را طی کرده به طوری که این رقم از 9/6 میلیارد یورو در سال 2003 به 3/14 میلیارد یورو در سال 2006 افزایش یافت.
رشد صادرات ایران به اروپا در سال 2003 حدود 24 درصد، در سال 2004 بیش از 18 درصد، در سال 2005 بالغ بر 40 درصد و در سال گذشته 24 درصد بوده است.
توقف رشد صادرات
اما در نیمه نخست سال جاری میلادی روند رو به رشد واردات اتحادیه اروپا از کشورمان متوقف شده و واردات 7/6 میلیارد یورویی این اتحادیه از کشورمان در این مدت نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییری نداشته است.
با این وجود، ایران همچنان بیستمین صادرکننده بزرگ به 27 کشور عضو اتحادیه اروپا محسوب می‌شود و در خاورمیانه نیز پس از عربستان در جایگاه دوم قرار گرفته است.
کاهش محسوس صادرات اروپا به ایران
در حالی که واردات اروپا از ایران در نیمه نخست امسال تغییر مسیر داده و رشد چند ساله آن متوقف شده، تغییر روند صادرات کشورهای اروپایی به کشورمان از سال گذشته آغاز شد.
پس از چند سال روند صعودی صادرات اروپا به ایران، این فرآیند در سال گذشته منفی شد و واردات ایران از اروپا نسبت به سال قبل از آن بیش از 13 درصد کاهش یافت.
این روند نزولی در نیمه نخست سال جاری میلادی نیز ادامه پیدا کرده به طوری که در این مدت واردات 6/4 میلیارد یورویی ایران نسبت به مدت مشابه سال قبل 19 درصد افت کرده است.
این در حالی است که صادرات اروپاییان به ایران در سال‌های 2003 تا 2005 به طور متوسط 16 درصد افزایش یافته بود. به هر حال ایران در رتبه 28 بزرگترین واردکنندگان از اروپا قرار دارد.
تراز، منفی‌تر می‌شود
تراز تجاری ایران با اتحادیه اروپا در 6 ماه نخست سال 2007 حدود 2 میلیارد یورو به نفع ایران بوده، یعنی صادرات ایران به این اتحادیه از واردات آن بیشتر بوده است.
تا سال 2005، تراز تجاری 2 کشور به نفع اروپا بود. مثلاً در سال 2003 صادرات اروپا به ایران 1/3 میلیارد یورو بیش از واردات آن از کشورمان بود.
این رقم در سال 2004 نیز 7/3 میلیارد یورو و در سال 2005 حدود 4/1 میلیارد یورو به نفع اروپا بود، اما در سال قبل به ناگهان، این روند کاملاً معکوس شد و صادرات ایران 3 میلیارد یورو از صادرات متقابل اروپا پیشی گرفت.
بزرگترین صادرکنندگان به ایران
بزرگترین اروپایی صادرکننده به ایران در نیمه نخست سال جاری میلادی کشور آلمان بوده به طوری که ایران در این مدت پذیرای یک میلیارد و 642 میلیون یورو کالای آلمانی بوده است. ایتالیا با 797 میلیون یورو، فرانسه با 704 میلیون یورو و هلند با 287 میلیون یورو به ترتیب دیگر صادرکنندگان بزرگ کالا به ایران بوده‌اند.
انگلستان، بلژیک، اسپانیا، اتریش و سوئد نیز دیگر صادرکنندگان مهم به ایران در نیمه نخست سال جاری میلادی محسوب می‌شوند.نکته جالب آن که صادرات کشورهای بلغارستان، استونی، یونان، اسلوواکی، پرتغال، مالت، لوکزامبورگ، لتونی، لیتوانی و قبرس به ایران در سال 2007 تقریباً صفر بوده است.
بزرگترین واردکنندگان کالا از ایران
بر خلاف صادرات اروپا به ایران که کشورهای متعددی به ایران صادرات قابل توجه دارند، واردات این اتحادیه از ایران تقریباً منحصر به 5 کشور ایتالیا، فرانسه، یونان، هلند و اسپانیاست.
این 5 کشور در نیمه نخست 2007 مجموعاً 5 میلیارد و 863 میلیون یورو کالا از ایران وارد کرده‌اند که بیش از 87 درصد کل صادرات ایران به اتحادیه اروپا را شامل می‌شود.
در این مدت، ایتالیا با وارد کردن 2 میلیارد و 84 میلیون یورو بزرگترین بازار کالاهای ایرانی در اروپا بوده و پس از آن فرانسه، یونان و هلند قرار دارند که هر یک بالای یک میلیارد یورو از ایران واردات داشته‌اند و واردات اسپانیا از کشورمان نیز حدود 645 میلیون یورو بوده است.
در نیمه نخست سال 2007 کشورهای قبرس، لیتوانی، لتونی، لوکزامبورگ، مجارستان، مالت، لهستان، اسلوونی، اسلوواکی، فنلاند، بلغارستان، چک، دانمارک، استونی و ایرلند وارداتی نزدیک به صفر از ایران داشته‌اند.
مبادلات صفر با 8 کشور
با مقایسه آمار واردات و صادرات کشورهای اروپایی به ایران به نکات قابل توجهی می‌رسیم.
مثلاً مشاهده می‌شود که مبادلات تجاری ایران با 8 کشور از 27 کشور عضو اتحادیه اروپایی شامل بلغارستان، استونی، اسلوواکی، مالت، لوکزامبورگ، لتونی، لیتوانی و قبرس تقریباً صفر است.
همچنین روابط تجاری ایران با برخی کشورها همچون یونان کاملاً یک‌طرفه است، به طوری که در نیمه نخست سال 2007 صادرات یونان به ایران فقط 5 میلیون یورو، اما واردات این کشور از ایران یک میلیارد و 51 میلیون یورو بوده است.
نفت، در صدر واردات اروپا از ایران
همانطور که انتظار می‌رود آمار هم نشان دهنده آن است که اروپا نیز همچون سایر کشورهای جهان، بیش از هر کالای دیگری، نفت از ایران وارد می‌کند.
87 درصد کل واردات 7/6 میلیارد یورویی اتحادیه اروپا از ایران در نیمه نخست 2007 را نفت و فرآورده‌های نفتی تشکیل داده است.
27 عضو اتحادیه اروپا در این مدت 5 میلیارد و 908 میلیون یورو نفت از ایران وارد کرده‌اند که نسبت به سال قبل تفاوتی نشان نمی‌دهد، اما با توجه به رشد قابل توجه قیمت نفت خام طی یک سال اخیر، کاهش میزان وزنی واردات نفت این اتحادیه از ایران، محسوس است.
ایران در سال جاری میلادی پس از روسیه، نروژ، لیبی و عربستان سعودی، پنجمین تامین‌کننده نفت خام اروپا بوده است. اتحادیه اروپا در نیمه اول سال 2007 بالغ بر 91 میلیارد یورو نفت خام از کشورهای مختلف وارد کرده که حدود 6 درصد آن را نفت خام ایرانی تامین کرده است.
اتحادیه اروپا در نیمه نخست سال 2007 میلادی بالغ بر 144 میلیون یورو مواد غذایی و کشاورزی، 138 میلیون یورو مواد شیمیایی، 45 میلیون یورو لوازم ماشین‌آلات و 351 میلیون یورو کالاهای صنعتی از ایران وارد کرده است.
در این مدت، واردات مواد شیمیایی 106 درصد رشد داشته و در مقابل واردات کالاهای صنعتی ایرانی 22 درصد کمتر شده است.
اقلام عمده صادراتی اروپا
صادرات اروپا به ایران در نیمه نخست سال جاری میلادی نسبت به مدت مشابه سال قبل افت قابل توجه 19 درصدی داشته و آمارها نیز بیانگر آن است که این کاهش در اکثر اقلام صادراتی اروپا به ایران وجود دارد.
مهمترین کالای صادراتی اروپا به ایران لوازم، تجهیزات و ماشین‌آلات حمل‌ونقل محسوب می‌شود که بیش از نیمی از کل صادرات این اتحادیه به ایران را تشکیل داده اما نسبت به سال قبل 23 درصد کاهش یافته و به 2 میلیارد و 531 میلیون یورو رسیده است.
صادرات کالاهای صنعتی که دومین منبع صادراتی عمده اتحادیه اروپا به ایران محسوب می‌شود، نیز در نیمه نخست سال 2007 میلادی نزدیک به 13 درصد افت کرده و به یک میلیارد و 19 میلیون یورو رسیده است.
محصولات شیمیایی با 701 میلیون یورو، مواد خام با 123 میلیون یورو و مواد غذایی با 86 میلیون یورو، دیگر اقلام عمده واردات ایران از 27 کشور عضو اتحادیه اروپا محسوب می‌شوند.
