براساس گزارش رويترز، دریاچه آرال زمانی یکی از چهار دریاچه بزرگ جهان به شمار می‌رفت. این دریاچه آب شور که زمانی ارتفاع موج‌هایش به چندین متر می‌رسید، در شمال به قزاقستان و در جنوب به ازبکستان می‌رسد. آرال به صورت تحت‌الفظی به "دریای جزایر" ترجمه می‌شود. این نام به خاطر وجود بیش از هزار جزیره‌ای به این دریاچه داده شده بود که زمانی در دل آب‌های آن جا خوش کرده بودند.
آرال در گذشته 68 هزار کیلومترمربع مساحت داشت، اما آب آن از دهه 1960 میلادی به تدريج کم شد تا اینکه در نهایت دریاچه به چهار دریاچه کوچکتر تقسیم شد. در سال 2009 دریاچه جنوب شرقی کاملا خشک شد. دریاچه واقع در جنوب غرب نیز به حدی آب خود را از دست داد که در نهایت تنها نوار نازکی از آب در لبه‌های غربی باقی ماند تا نشان دهد که زماني در این محل دریاچه‌ای وجود داشته است.
داستان تلخ آرال از زمانی آغاز شد که دولت اتحاد شوروی (سابق) در دهه 1960 برای افزایش کشت پنبه تصمیم گرفت مسیر دو رودخانه سیردریا و آمودریا را که بیشترین آب آرال را تأمین می‌کردند، تغییر دهد. ساخت و ساز سیستم‌های آبیاری برای منحرف کردن آب این دو رودخانه در اصل در دهه 1940 میلادی آغاز شده بود.
در سال‌های دهه 1960 آب دریاچه هر سال حدود سه متر عقب‌نشینی کرد. خشک شدن آب دریاچه کویر نمکی را باقی گذاشت که کار کشاورزی را برای مردم محلی بسیار دشوار کرد. گروهی از ماهیگیرانی که بیکار شده بودند، به پرورش دام روی آوردند. برخی به قزاقستان رفتند تا در دریاچه‌های دیگر به صید ماهی مشغول شوند. امروزه شترها در زمین‌هایی چرا می‌کنند که در گذشته چندین متر زیر آب پنهان بودند.
در دهه 1990 میلادی اتحاد جماهیر شوروی فرو پاشید و عظمت دریاچه آرال را نيز با خود برد. با کم شدن تدریجی مساحت دریاچه، درصد شوری آب بالا رفت؛ آلودگی‌های زیست‌محیطی و تغییرات آب و هوایی کشورهای منطقه را تحت تأثیر قرار داد. آنچه امروزه از دریاچه آرال باقی مانده، تنها دو قسمت است: بخش جنوبی در ازبکستان و بخش شمالی در قزاقستان.
کمیته‌ای بین‌المللی برای نجات دریاچه آرال شروع به کار کرد. قزاقستان نیز برای نجات بخش شمالی دریاچه که جزو خاک این کشور محسوب می‌شود، وارد عمل شد. برنامه نجات پیچیده نبود: ساختن سدی که قسمت باقی‌مانده دریاچه در شمال را برای همیشه از بخش جنوبی جدا کرد. کار ساخت سد در سال 2005 به پایان رسید.
در این بین کارشناسان هم نظارت بر این امر را بر عهده گرفتند که میزان جریان آب از سیردریا به آرال که در زمان شوروی به شدت کاهش یافته بود، بار دیگر افزایش پیدا کند. آمار‌های رسمی نشان داده‌اند که در ده سال گذشته میزان صید ماهی در منطقه قیزیل‌اوردا 5 برابر شده است.
خط ساحلی آرال که زمانی حدود 100 کیلومتر از بندر سابق آرال فاصله گرفته بود، در حال حاضر با احتساب نوسانات فصلی 20 تا 25 کیلومتر از بندر سابق فاصله دارد. فاصله برخی از روستاها بار دیگر با دریاچه نزدیک شده و شوری آب آرال که زمانی پنج برابر شده بود، کمتر از گذشته شده که همین امر تنوع ماهی‌ها را افزایش داده است.
بازگشت آب و رونق دوباره ماهیگیری موجب احیای مجدد فرصت‌های شغلی شده است. برخی خانواده‌ها با وارد کردن و فروختن قایق‌های موتوری خرج زندگی‌شان را تأمین می‌کنند. اما قایق‌های کوچکی که امروزه ماهیگیران از آن استفاده می‌کنند هیچ شباهتی با قایق‌های پرابهت گذشته ندارند.
سرنوشت تلخ آرال و ناپدید شدن آن می‌تواند بار دیگر اتفاق بیافتد، این بار برای دریاچه ارومیه؛ دریاچه‌ای که زمانی دومین دریاچه بزرگ آب شور جهان بود. خشکی دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر با چنان شتابی پیش رفته که اینک به خطری بالقوه برای حیات مناطق اطراف تبدیل شده است.
نظر شما