13ارديبهشت 96، نيم ساعت مانده به ظهر، با وقوع انفجار در تونل شماره يك معدن زمستان يورت شرقي، كارگران حاضر در اين تونل محبوس شدند و آنهايي نيز كه در دقايق اوليه پس از انفجار به قصد كمك به همكاران و همشهريان خود پا به تونل گذاشته بودند، به‌دليل مسموميت با گاز منواكسيد كربن جان باختند، درنهايت پيكر 43كارگر روي دست امدادگران از تونل خارج و معدن تعطيل شد. حالا اما، 85روز از آن حادثه تلخ مي‌گذرد و همين بهانه‌اي شد تا خبرنگار همشهري با حضور در محل معدن، گزارشي از حال و هواي فعلي آن تهيه كند؛
معدن هنوز تعطيل است و فقط حدود 40نفر از كارگران، مأمور ترميم و تقويت استحكامات محل انفجار شده‌اند.در هواي گرم و شرجي يك نيم‌روز تابستاني، زنجره‌ها مي‌خوانند و در ورودي معدن، جز 3نفري كه در كنار اتاقك فلزي نگهباني ايستاده‌اند، كسي نيست. كارگران شيفت صبح، كارشناسان و رئيس معدن رفته‌اند و آنگونه كه نگهبان معدن مي‌گويد، كارگران شيفت عصر هم وارد معدن شده‌اند اما ورود به محوطه معدن نيز نياز به مجوز دارد. راهي جز گفت‌وگو با رئيس معدن باقي نمي‌ماند؛
كسي كه مي‌تواند از اوضاع احوال زمستان يورت خبر جديدي بدهد و مجوز ورود به محوطه معدن را نيز صادر كند. سهراب غلامي، رئيس معدن زمستان يورت اجازه بازديد از محوطه معدن را مي‌دهد اما براي صحبت با كارگران بايد تا غروب آفتاب صبر كرد؛ آنها براي انجام ماموريت هزار و 100متر در طول تونل به پيش رفته‌اند و 6ساعت تمام طول مي‌كشد تا شيفت كاري آنها به پايان برسد و از تونل خارج شوند.
كار روزانه كارگران متخصص آواربرداري و ترميم كه تمام مي‌شود، يك به يك به روشنايي مي‌آيند و كنار ورودي معدن مي‌نشينند؛ با چهره‌هايي كه به سبك كارگران معدن زغال‌سنگ، سياه نيست اما خستگي و نوعي غم در آن داد مي‌زند. وقتي با آنها خوش و بش مي‌كني، مي‌خندند و حالت خستگي از چهره‌هايشان مي‌پرد اما غم نگاهشان گم نمي‌شود.
- آرزويي كه به دل كارگر معدن ماند
قبل از ملاقات با كارگران، رئيس معدن گفته بود كه كارگران معدن زمستان يورت همگي سختي كار مي‌گيرند و از اول امسال، نيروهايي كه احتمالا از اين مزيت بي‌بهره بودند نيز به اين جرگه پيوسته‌اند. كارگران حاضر در معدن هم اين گفته را تصديق مي‌كنند اما دغدغه آنها چيز ديگري است؛ وقتي سر باز مي‌شود و پاي گلايه‌ها و خواسته‌هايشان مي‌نشيني، غم بزرگي كه بر دل اينها نشسته، كيفيت محاسبه سختي كار است. آنها مي‌گويند كار در معدن زغال آدم را از داخل پير مي‌كند؛
كارگراني كه كمي پا به سن گذاشته‌اند، مي‌گويند حال ريه‌هايشان خراب است و زود به نفس نفس مي‌افتند. كارگران معدن زغال مي‌خواهند زودتر بازنشسته شوند، زودتر از 20سالي كه در قانون فعلي براي آنها درنظر گرفته شده است. يكي از آنها مي‌گويد پيش از تغيير قانون كار در سال‌هاي ابتدايي دهه 60، سختي كار براي كارگران معادن زغال ضريب2 داشت و اين كارگران پس از 15سال بازنشسته مي‌شدند اما با قانون فعلي، كارگران معادن زغال نيز مانند كارگران ديگر معادن سختي كار با ضريب 1.5مي‌گيرند و بايد براي بازنشسته شدن 20سال كار كنند.
اين در حالي است كه گازهاي سمي موجود در معدن زغال به كارگران اين معادن مجال بازنشسته‌شدن نمي‌دهد و آنها را قبل از پيري، زمينگير مي‌كند. اين خواسته كارگران، مسئله‌اي است كه گويا علي ربيعي، وزير كار نيز در زمان بازديد از حادثه معدن زمستان يورت به آن اشاره كرده بود. به گفته كارگران، ربيعي در اين بازديد مي‌گويد: «كارگران اين معدن بايد پس از 15سال كار بازنشسته شوند.»
- قراردادهاي سه‌ماهه قانوني است
يكي از مهم‌ترين مسائلي كه درباره كارگران معدن رسانه‌اي شد و واكنش‌هايي را هم در پي داشت، موقتي‌بودن قرارداد كارگران اين معدن بود؛ مسئله‌اي كه غلامي، رئيس معدن زمستان يورت نيز آن را تأييد مي‌كند و منكر آن نيست. او كه سابقه سال‌هاي كار در معادن دولتي را نيز در كارنامه خود دارد، مي‌گويد: قانون كار، عقد قرارداد موقت براي كارهايي كه ماهيت مستمر دارند را ممنوع كرده اما كار در معدن زغال‌سنگ زمستان يورت مستمر نيست و بستن قرارداد سه ماهه با كارگران منع قانوني ندارد.
او در توضيح مستمرنبودن كار معدن اظهار مي‌كند: با كشف يك رگه از ذخاير زغال سنگ، كارگران مشغول استخراج مي‌شوند اما واقعا تضميني وجود ندارد كه پس از به پايان رسيدن اين رگه، زمين‌شناسان شركت بتوانند رگه جديدي كشف كنند. بنا بر گفته اين مقام مسئول، تا‌كنون هميشه در معدن، كار استخراج ادامه داشته و قرارداد كارگران هم مرتبا تمديد شده اما چنانچه شركت با كارگران قراردادي بلندمدت امضا كند، مجبور است درصورت تمام شدن كار، باز هم به آنها حقوق پرداخت كند درحالي‌كه با قيمت فعلي زغال كه چندين سال است تغيير نكرده، عملا حاشيه سود شركت به اندازه‌اي نيست كه تاب تحميل اين هزينه‌ها را داشته باشد و همين ريسك باعث شده شركت قراردادهايي با مدت 3ماه منعقد كند.
- پيري؛ بلاي جان زمستان يورت
مسئله ديگري كه غلامي، رئيس معدن زمستان يورت معتقد است حاشيه سود معدن زمستان يورت را كم كرده، پيرشدن معدن است. او مي‌گويد: در شرايط فعلي طول تونل اصلي معدن به هزار و 200متر نزديك‌شده و اين يعني نيروي كار معدن بايد در هر شيفت 2بار اين مسير را در تاريكي طي كند. از سوي ديگر بايد سازه‌هاي كل اين مسير هزار و 200متري نيز مرتبا تعمير و تقويت شود و همه اينها هم بهره‌وري كار را پايين مي‌آورد و هم هزينه‌ها را افزايش مي‌دهد.
به گفته رئيس معدن، در شرايط فعلي، هزينه نيروي انساني، 65تا 70درصد از كل هزينه‌هاي اين معدن را شامل مي‌شود. كارگران معدن زمستان يورت بين يك‌ميليون و 200هزار تومان تا حدود 2ميليون تومان حقوق مي‌گيرند؛ مسئله‌اي كه كارگران نيز كم و بيش صحت آن را تأييد مي‌كنند اما باز هم از پيمانكاري بودن خود گلايه‌مند هستند،
به گفته آنها، كارگران عمدتا قديمي كه هنوز در استخدام شركت مادر هستند حقوق بالاتري مي‌گيرند اما مابقي با يك شركت تأمين نيروي انساني وابسته به شركت مادر قرارداد امضا مي‌كنند و حقوق آن با احتساب مزايا به حوالي يك ميليون تا يك‌ميليون و 200هزار تومان مي‌رسد؛ گرچه افرادي هم هستند كه كارشان مربوط به خارج از تونل مي‌شود و دستمزد آنها از حداقل دستمزد اداره كار يعني حدود 930هزار تومان فراتر نمي‌رود.
- گلايه از حاشيه‌سازي عليه معدن
پس از حادثه انفجار در معدن زمستان يورت، تمركز رسانه‌اي بر اين منطقه به قدري بود كه بسياري از كارگران فرصت پيدا كردند از تريبون رسانه‌ها حرف دلشان را بزنند. پرداخت‌نشدن حق بيمه، معوق‌شدن مطالبات و دستمزد، ايمن‌نبودن معدن، فقدان دستگاه‌هاي گاز سنج، كمبود ماسك مخصوص و لباس كار و اينكه سقف تعهد بيمه براي پرداخت خسارت جاني به كارگران معدن فقط براي 40نفر بوده از جمله مسائلي بود كه در آن روزها رسانه‌اي شد.
سهراب غلامي، رئيس معدن زمستان يورت برخي از اين اظهارات را قبول دارد و برخي را كاملا از اساس رد مي‌كند. به گفته او، اوج بحران مالي شركت به سال 1394برمي‌گردد؛ در آن دوران پس ازاينكه محموله‌اي به ارزش 3ميليارد تومان از معدن زمستان يورت غربي استخراج و فروخته مي‌شود، خريدار ادعا مي‌كند كه كيفيت زغال پايين است و قابل مصرف نيست بر همين اساس بهاي معامله به شركت پرداخت نمي‌شود. اين مسئله كه عاقبت به تعطيلي كامل معدن زمستان يورت غربي مي‌انجامد معوق‌شدن دستمزد كارگران را نيز در پي دارد اما در سال 95وضع تغيير مي‌كند و اوضاع بهتر مي‌شود.
او معتقد است تغيير سياست‌هاي مالي شركت توانسته جوابگوي وضعيت باشد و اتفاقا بيمه بودن 40نفر از كارگران كه در زمان حادثه مورد نقد قرار گرفت را از سياست‌هاي بسيار درست عنوان مي‌كند. غلامي مي‌گويد: زماني كه مديريت شركت 40نفر از كارگران معدن را تحت پوشش بيمه قرارداد حرف و حديث‌هايي مطرح شد كه اين ميزان زياد است و بايد به روال سال‌هاي قبل تعداد بسيار كمتري از كارگران بيمه شوند درحالي‌كه همين كار توانست در حادثه اخير جلو ورشكستگي كامل شركت را بگيرد.
او براي پاسخ به اظهاراتي كه در زمان حادثه درباره معوق‌شدن طولاني‌مدت حقوق كارگران مطرح شده بود، مجبور مي‌شود فيش‌هاي حقوقي و دفاتر حضور و غياب معدن را بياورد. به گفته او، فعلا حقوق كارگران تا پايان فروردين‌ماه پرداخت شده كارگران حدود3ماه دستمزد طلب دارند و در هفته جاري قرار است مبالغ ديگري به آنها پرداخت شود اما اين ميزان تأخير در پرداخت‌ها تقريبا هميشه وجود دارد اما اعتراض‌هاي زمان حادثه هم مربوط به اين مدت زمان نبوده است بلكه گفته مي‌شد چندين‌ماه از حقوق پرداخت نشده است. به گفته او اين اظهارات به‌دليل بحران سال94 بوده و در سال 95پرداخت‌ها روال قابل‌قبولي داشته است.
در دفاتر حضور و غياب كارگراني هستند كه تا 10روز در ماه غيب داشته‌اند. به گفته رئيس معدن، اين مسئله باعث مي‌شود بيمه كارگران به‌صورت كامل رد نشود و سابقه بيمه آنها كمتر از مدت اشتغال در معدن باشد. مسئله ديگر استفاده كارگران معدن از ماسك‌هاي غيراستاندارد بوده كه هم از سوي رئيس و هم از سوي كارگران حاضر در معدن رد مي‌شود.
همچنين كارگران مي‌گويند كه هر سال يك دست لباس كار از معدن مي‌گيرند. در مورد ايمني معدن نيز غلامي اظهار مي‌كند كه حرف‌هايي مانند نبود هواكش در تونل و اينكه داخل معدن هميشه گاز وجود دارد، غيركارشناسي است. او مي‌گويد: تونل هواكش دارد و اندازه‌گيري گاز نيز مرتبا انجام مي‌شود ضمن اينكه دستگاه‌هاي پمپاژ هوا نيز دائما با تزريق هوا به تونل به تهويه آن كمك مي‌كند. او فيش‌هاي حقوقي كساني كه اخيرا بازنشسته شده‌اند را نيز نشان مي‌دهد و اظهار مي‌كند كه اين افراد بيش از معادل 3 تا 4 ماه حقوق مطالبات نداشته‌اند. همچنين به گفته غلامي با وجود موقتي بودن قراردادهاي كارگران معدن، سنوات آنها تا زمان قطع كار پرداخت نمي‌شود و آنها مي‌توانند در زمان بازنشستگي طبق قانون كار سنوات خدمت خود را دريافت كنند.
- كارگران متخصص مأمور نجات معدن زمستان يورت
غلامي، رئيس معدن زمستان يورت مي‌گويد: معدن تعطيل است اما از چندي پيش تعدادي از كارگران كه در ترميم و بازسازي تونل تخصص دارند دستچين شده‌اند تا خرابي‌هاي انفجار را بازسازي كنند. فعلا فقط حدود 40كارگر در دوشيفت مشغول آواربرداري و تقويت استحكامات تونل شماره يك هستند تا مسئولان معدن بتوانند مجوزهاي لازم براي ادامه فعاليت را دريافت كنند و بستر كار براي عمليات استخراج فراهم شود اما بقيه كارگراني كه قبل از وقوع انفجار در اين معدن مشغول به‌كار بودند و از حادثه ناگوار ارديبهشت جان سالم به در بردند، بيكارند.رئيس معدن از حادثه ناگوار و البته نادر چند‌ماه پيش هم يادي مي‌كند؛ حادثه‌اي كه به گفته او هنوز جزئيات آن مشخص نيست و علت اصلي آن در دست بررسي است.
غلامي مي‌گويد: تونل شماره يك معدن زمستان يورت، اصلي‌ترين بخش اين معدن بوده كه هزار و 170متر طول داشته و انفجار در عمق هزار و 100متري آن رخ داده است. به واسطه انفجار 25متر از طول تونل آوار شده و لكوموتيوي كه جرقه‌زني آن متهم بروز انفجار بوده نيز زير آوار است.حالا كارگران تلاش مي‌كنند به‌تدريج ريزش‌ها را جمع و جور كنند و با كمك ستون‌هاي فولادي، دوباره تونل را به شكل سابق برگردانند؛ آن‌وقت اگر مجوز فعاليت معدن از سوي مراجع ذيصلاح صادر شد، طبق برنامه زمانبندي احياي فعاليت استخراج، كارگران بيكار شده به‌كار دعوت مي‌شوند.
- بازماندگان حادثه در انتظار بازگشايي معدن
بنا بر اظهارنظر كارگران حاضر در معدن، قبل از حادثه حدود 300كارگر در معدن زمستان يورت كار مي‌كردند كه از اين تعداد 43نفر در سانحه جان باختند و مابقي بيكار شدند. از افراد بيكار، آنهايي كه مشمول بيمه بيكاري بوده‌اند مقرري اين بيمه را دريافت مي‌كنند اما آنهايي كه مشمول استفاده از اين بيمه نبودند هيچ حقوقي نمي‌گيرند و چشم اميدشان به همين است كه زودتر معدن سرپا شود و به‌كار برگردند.
رئيس معدن مي‌گويد: در زماني كه 300نفر اينجا كار مي‌كردند، حجم كار بالا بود و كارگران در جبهه‌هاي مختلف مشغول بودند اما پس از حادثه، به‌دليل تمركزي كه روي امنيت معدن شده بود همه كارها تعطيل شد. از سوي ديگر جداي از اينكه فعلا فعاليت معدن فقط به آماده‌سازي تونل، جمع‌آوري آوار و تقويت سازه‌ها محدود شده، پس از آغاز كار مجدد هم بازگشت همه كارگران زمانبندي مي‌شود و تا كار معدن به وضعيت قبلي نرسد، همه كارگران نمي‌توانند برگردند.
غلامي پيش‌بيني مي‌كند تا يك‌ماه ديگر وضعيت تونل يك دوباره عادي شود اما از آنجا كه پس از حادثه، مراجع ذيصلاح جلوي كار معدن را گرفته‌اند، حالا هم تا وقتي مجوز آنها نباشد، فعاليت‌ها نمي‌تواند از سر گرفته شود.
- سابقه‌اي كه سابقه نشد
طبق قانون فعلي كار، كارگران معدن زغال مشمول سختي كار با ضريب1.5 مي‌شوند و پس از 20سال كار بازنشسته هستند؛ يكي از كارگران حاضر در معدن زمستان يورت مي‌گويد همين ضريب1.5 هم مي‌توانست غنيمت باشد اگر سابقه بيمه ما كامل رد شده بود. او كه حدود 5سال از سابقه بيمه‌اش در سال‌هاي حدود 74تا 83 توسط پيمانكاران معدن رد نشده، حالا بيش از 20سال است كه در معدن كار مي‌كند اما هنوز بايد چند سال ديگر تا بازنشستگي صبر كند. البته اكنون نيز بيمه برخي كارگران به‌صورت كامل رد نمي‌شود اما به گفته رئيس معدن، اين افراد كساني هستند كه غيبت دارند و بدون گرفتن مرخصي براي يك يا چند روز كار خود را ترك مي‌كنند و عمدي براي رد نشدن بيمه آنها در كار نيست.
نظر شما