آشنایی با پیوند اعضا در کودکان

پیوند اعضا در کودکان در موارد خاصی انجام می‌گیرد که با بزرگ‌سالان متفاوت است. در کودکان نیز همچون بزرگ‌سالان پیوندهای قلب، ریه، کلیه، ریه، روده باریک و مغز استخوان انجام می‌شود.

نارسایی عضو در کودکان نیز دیده می‌شود که ممکن است به علت بیماری‌های ارثی یا مادرزادی باشد. به علت مسائل خاص در کودکان که با بزرگ‌سالان متفاوت است، وجود تیم پزشکی متبحر و آشنا به این مسائل به موفقیت پیوند کمک شایانی خواهد کرد. برخی از این مسائل عبارت‌اند از: عوارض داروهای ضد رد پیوند، کیفیت زندگی بیمار، جلوگیری از عفونت‌ها و رد پیوند و دوران گذر بیمار از کودکی به نوجوانی و بلوغ.

ازآنجایی‌که کودکان پیوند شده باید تا آخر عمر داروهای ضد رد پیوند را مصرف کنند، عوارض این داروها گاهی مشکلات زیادی برای آنان ایجاد خواهد کرد. به‌عنوان‌مثال، برخی از داروهای ضد رد پیوند مانند سایکلوسپورین، عوارض کلیوی دارند، به‌طوری‌که مصرف طولانی‌مدت آن‌ها در کودکان می‌تواند منجر به نارسایی کلیه و حتی نیازمندی به پیوند کلیه شود.

داروهای کورتونی هم با عوارضی چون چاقی همراه هستند که در کودکان و نوجوانان می‌تواند باعث احساس بد نسبت به ظاهر خود و عدم تمایل بیمار به مصرف داروها شود.

برخی از این داروها نیز بیمار را دچار افزایش موهای بدن و ورم لثه‌ها می‌کنند که قبولشان برای کودک سخت است، بنابراین بیمار تمایل به مصرف داروها تمایل نشان نمی‌دهد. عدم تمایل به مصرف دارو در کودکان و نوجوانان زیاد است و این وضعیت گاهی منجر به از دست رفتن عضو پیوندی می‌شود.

البته مسائل اجتماعی و اقتصادی نیز ممکن است در عدم مصرف دارو نقش داشته باشند.

یک مسئله مهم دیگر پیوند در کودکان عفونت است. ازآنجایی‌که در بسیاری از موارد عضو پیوندی برای کودکان از بزرگ‌سالان برداشته می‌شود (از والدین یا جسد)، انتقال ویروس‌ها امری شایع است. بسیاری از بزرگ‌سالان قبلاً با این ویروس‌ها تماس داشته‌اند، اما کودکان معمول هنوز با این ویروس‌ها تماس پیدا نکرده‌اند. دستگاه ایمنی بدن پس از پیوند به علت مصرف داروهای ضد رد پیوند ضعیف شده است، بنابراین ممکن است این ویروس‌ها در بدن بیمار فعال شوند و مشکلاتی را ایجاد کنند.

حتی برخی از این ویروس‌ها با سرطان‌هایی مانند سرطان دستگاه لنفاوی بدن مرتبط هستند. بنابراین لازم است تیم پیوند بیمار را به‌دقت از این لحاظ ارزیابی و در صورت بروز عفونت ویروسی به‌سرعت آن را درمان کند.

معمولاً پس از پیوند وضعیت تغذیه و رشد کودک بهبود می‌یابد و منجر به بهتر شدن کیفیت زندگی او می‌شود. اما برخی از داروها به‌ویژه داروهای کورتونی (برای جلوگیری از رد پیوند مصرف می‌شوند) ممکن است رشد بیمار را مختل کنند. بنابراین لازم است که مقدار مصرف داروی کورتونی این بیماران کاهش داده یا به‌کلی قطع شود. تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که در کودکان نیز مانند بزرگ‌سالان می‌توان داروهای کورتونی بیمار را قطع کرد یا اصلاً از این داروها استفاده نکرد.

مطالعات متعدد در کودکان نشان داده‌اند که این بیماران پس از پیوند، نسبت به بیمارانی که هنوز پیوند نشده‌اند، ازلحاظ روانی و وضعیت تحصیلی نیز وضعیت به‌مراتب بهتری دارند.

از دیگر مسائل مهم در این بیماران دوران نوجوانی است. بلوغ در این بیماران معمولاً سیر طبیعی خود را دارد، ولی گاهی تمایل به عدم مصرف دارو رخ می‌دهد که به علت رشد و استقلال‌خواهی بیمار است. بنابراین لازم است که در این مورد تیم پیوند مشاوره‌های لازم را به بیمار و خانواده‌اش بدهد. از دیگر مسائل مهم در این دوران، وضعیت ظاهری بیمار است که می‌تواند متأثر از عوارض داروها مانند چاقی، رویش موهای زائد و تورم لثه‌ها باشد.

این مشکلات جسمی و ظاهری ممکن است اثر بدی بر بیمار داشته باشد و او را به سمت عدم مصرف داروها سوق دهد. گاهی حتی ممکن است به علت هدم مصرف داروها بقای عضو پیوندی به خطر بیفتد.

به‌طور خلاصه، پیوند عضو در کودکان با موفقیت بسیاری همراه است، به‌طوری‌که بیش از ۸۰ درصد این بیماران به سن بلوغ و بزرگ‌سالی خواهند رسید. اما باید توجه داشت که این بیماران مسائل خاصی دارند که با بزرگ‌سالان متفاوت است، بنابراین لازم است که تیمی مجرب مراقبت از این بیماران را به عهده داشته باشد که از گذر آنان از دوران کودکی به نوجوانی و بلوغ را تسهیل کند.

*جراح پیوند و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران