اظهارنظرهاي ترامپ درباره ايران به‌گونه‌اي بود كه وي با زيركي تمام كوشيد با سياست همسان‌سازي، موضوع ايران را در رديف كره‌شمالي قرار بدهد و آنها را به‌عنوان يك تهديد بين‌المللي معرفي كند. ترامپ تلاش كرد كه اين دو كشور را تهديدي در مقابل دو بلوك قدرت (اتحاديه اروپا، چين و روسيه) به نمايش بگذارد. اين در حالي است كه جنس تهديد ايران و كره‌شمالي كاملا متفاوت است.
با سياست‌هاي غلط و ناصحيحي كه ترامپ در پيش گرفته است، آمريكا در حال قرار گرفتن در يك موقعيت انزواي سياسي و از دست دادن اعتبار و پرستيژ خود است؛ اين رفتارها موجب شكل‌گيري نوعي انزجار بين‌المللي عليه آمريكا شده است. چنان‌كه مي‌بينيم امروز آمريكا در ايجاد اجماع عليه ايران و يارگيري از اروپا مستاصل است. اتحاديه اروپا روزبه‌روز در حال فاصله گرفتن از آمريكاست و اين فاصله توسط چين در حال پر شدن است.
چنان‌كه شاهد هستيم اتحاديه اروپا اخيرا قراردادهاي هنگفتي را با چين امضا كرده است. چرخش اتحاديه اروپا به سمت چين موجبات نگراني آمريكا را فراهم آورده است تا جايي كه ترامپ پيش از اين در سخناني، كمك‌هاي آمريكا به اروپايي‌ها در جريان جنگ جهاني دوم را يادآوري مي‌كند و از آنها مي‌خواهد كه براي مقابله با تهديدات ايران و كره‌شمالي با آمريكا همراه شوند. اظهارات ترامپ در سازمان ملل هم تلاشي در اين جهت بود كه كره‌شمالي و ايران را در كنار هم قرار دهد و از جامعه جهاني بخواهد كه به مقابله با آنها برخيزند.
با وجود تلاش‌هاي ترامپ، اظهارات امانوئل ماكرون رئيس‌جمهور فرانسه مبني بر خطرناك بودن خروج از برجام، نشان داد كه اتحاديه اروپا ديگر نمي‌خواهد مجيزگوي آمريكا و مجري تصميمات آن به‌ويژه در ارتباط با ايران باشد. مواضع فرانسه به‌عنوان يكي از قدرتمندترين كشورهاي اروپايي در واقع از اين جهت بسيار به نفع ايران بود.
در همين زمينه، بايد به بحراني كه از سال 2008همزمان با سال آخر رياست‌جمهوري جورج بوش شكل گرفت، اشاره كرد؛ برخلاف آمريكا كه تا حدي خود را از اين بحران نجات داده، اروپا همچنان درگير اين بحران است؛ از اين‌رو اتحاديه اروپا و به‌ويژه اروپاي غربي با بحران وسيعي مواجه است كه با وجود خواسته‌هاي آمريكا تمايلي براي از دست دادن بازار ايران ندارند. مصداق اين واقعيت، پاسخ صريح رئيس‌جمهور فرانسه به اظهارات ترامپ بود كه در اجلاس جي 20گفته بود ما به منافع آمريكا مي‌انديشيم؛ ماكرون هم در واكنش به اين اظهارات گفت كه ما هم به منافع اتحاديه اروپا فكر مي‌كنيم. جدايي اتحاديه اروپا و آمريكا در واقع از اين نقطه آغاز شد كه هر يك از آنها سياست‌هاي اقتصادي مستقلي را در پيش گرفته‌اند. بنابراين اتحاديه اروپا درحالي‌كه محبوبيت ترامپ به 34درصد رسيده است، خود را اسير تصميمات دولت آمريكا نمي‌داند.
سؤال اين است كه با وجود اظهارات و اعتقاداتي كه دولت ترامپ از ابتدا درخصوص توافق هسته‌اي داشته است چرا تاكنون از برجام خارج نشده است؟ در پاسخ بايد گفت كه ترامپ براي خروج از برجام با موانعي روبه‌رو است كه اگر آنها نبودند از برجام خارج شده بود؛ يكي بحث شرايط خطير منطقه‌اي است كه براي نمونه موضوع اقليم كردستان مي‌تواند به بحراني منجر شود كه همه كشورها را با خود درگير كند. در اينجا آمريكا تمايلي براي ايجاد يك كانون جديد بحران ندارد.
مخالفت كنگره، موضوع ديگري است كه ترامپ براي نقض برجام با آن مواجه است. مانع ديگر اتحاديه اروپاست. اگر اين 3مانع وجود نداشت تاكنون ترامپ حتما برجام را نقض كرده بود همانطور كه در مورد اوباماكر، كشيدن ديوار در مرز مكزيك و... انجام داد. با اين حال تصميم آينده ترامپ براي خروج از برجام مشخص نيست كه در اين‌صورت آمريكا هم اتحاديه اروپا را از دست خواهد داد و هم اينكه به شكل‌گيري بحراني جديد در خاورميانه دامن خواهد زد.
واقعيتي كه وجود دارد اين است كه هر زمان كه آمريكايي‌ها با بلاتكليفي سياسي مواجه مي‌شوند يك فرد ديوانه‌اي را به حاكميت مي‌رسانند؛ به قدرت رسيدن جورج بوش پسر و ترامپ در يك شرايط زماني خاصي كه آمريكايي‌ها با بحران جدي مواجه بودند قابل درك است. انتقاد جمهوريخواهان از رويكرد انفعالي اوباما با مسائل جهاني و در مواجهه با روسيه، شرايطي را به‌وجود آورد كه فرد ديوانه‌اي مانند ترامپ به قدرت برسد. اين در حالي است كه شرايط جهان امروز با زمان جورج بوش كاملا متفاوت است؛ چرا كه دنيا امروز هوشيارتر از گذشته شده است. در چنين شرايطي، تفكر مقامات آمريكا مشابه همان تفكرات دهه‌هاي 60و 70است. درحالي‌كه جهان دچار تغيير شده و قدرت‌هاي جديدي شكل گرفته‌اند.
- واكنش احتمالي ايران به خروج آمريكا از برجام
در مورد خروج احتمالي آمريكا از برجام اين اميدواري وجود دارد كه چنين اتفاقي رخ ندهد؛ با اين حال، با وجود مسئوليت اخلاقي و سياسي آمريكا در مورد برجام، هيچ منع حقوقي براي اين اقدام آمريكا وجود ندارد. با فرض خروج آمريكا از برجام در مورد واكنش ايران نسبت به آن ابهاماتي وجود دارد و سرنوشت برجام چندان مشخص نيست؛ همچنين مقامات ايران گفته‌اند كه واكنش متقابل خواهند داشت و برنامه‌هاي هسته‌اي خود را همانند پيش از توافق هسته‌اي از سر خواهند گرفت. در همين حال اين ارزيابي هم در دولت ايران وجود دارد كه درصورت خروج از برجام، اتحاديه اروپا را هم از دست خواهد داد بنابراين گفته مي‌شود كه حتي درصورت خروج آمريكا، ايران بايد توافقات خود در قالب برجام را با اتحاديه اروپا ادامه دهد.
نظر شما