مصطفی فروتن ، رفتارشناس اجتماعی و روانشناس، در گفت‌وگو با ایلنا، به تحلیلی از افزایش خودکشی‌های اخیر در سنین نوجوانی، علل و عوامل آن پرداخت و اظهار داشت: وقتی مبحث خودکشی یا اساسا آسیب‌هایی از این دست مطرح می‌شود، معمولا با متغیرهای مختلفی سر و کار داریم؛ یکی از معروف‌ترین متغیرها، هیجان محور بودن است و از آنجایی که براساس شاخصه سنی، پرهیجان‌ترین مقطع سنی همه انسان‌ها، در سنین نوجوانی و اوایل جوانی است، می‌بینیم که بیشتر این آسیب‌ها و چالش‌ها معمولا در این سنین رخ می‌دهد.
این رفتارشناس با بیان اینکه می‌شود این طور نتیجه گرفت که خودکشی براساس دو عامل ناکامی و کامیابی اتفاق می‌افتد، اظهار داشت: در نظریه ناکامی ما با دو اتفاق رو به می‌شویم که نخست تصور ناکامی و یا واقعا خود ناکامی رخ می‌دهد، اما برآیندی که از ناکامی به دست می‌آید، در حدی نیست که خروجی‌اش خودکشی باشد. معمولا بین ناکامی و اثر ناکامی علامت تساوی معقولی وجود ندارد، به طور مثال فرد درگیر حادثه ای می‌شود که موضوع آزار دهنده است، اما در واقع بازتاب و خروجی‌اش نباید منتج به خودکشی شود.
فروتن با اشاره به اینکه در برخی مواقع فرد با تصور به پایان رسیدن زندگی رو به رو می‌شود، یعنی مستقیم یا غیرمستقیم به این می‌رسد که راهی جز مرگ ندارد و باید به زندگی خود پایان دهد، بیان کرد: معمولا موارد مختلفی از نوجوانانی که تظاهر یا اقدام به خودکشی می‌کنند، می‌شنویم که می‌گویند: خب که چی؟ بیشتر زندگی کنیم که چی بشه؟ الان سرحال و جذاب هستم، وقتی پیر بشم همه دعا می‌کنند که از بین بروم، پس بهتره که الان در اوج از همه چیز خداحافظی کنم. من تاکنون خیلی با اینجور تفکرها رو به رو شدم.
- کاهش سنینِ ورود به روابط عاطفی در دختران و پسران
وی اضافه کرد: اگر بخواهیم عمیق‌تر نگاه کنیم، اغلب خودکشی در سنین نوجوانی و اوایل جوانی براساس چند محور اتفاق می‌افتد؛ یکی از محورها ضریب بالای هیجان‌محوری است. افراد در این سن فضای روانی بسیار خاصی را تجربه می‌کنند، یعنی پر از هیجان هستند و دست به رفتارهای محیرالعقول می‌زنند؛ یعنی رفتارهای بسیار هیجانی و ریتمیک که همه ما با آن رو به رو شده‌ایم؛ مثل شکست های عاطفی. چندی پیش بر روی یک پرونده‌ای کار می‌کردم که دختر از سن ۹ تا ۱۴ سالگی درگیر رابطه عاطفی بود و در ۱۴ سالگی متوجه شد که پسر اصلا علاقه‌ای به او ندارد و در نهایت تصمیم گرفته بود با تیغ خودکشی کند. در حقیقت وقتی ریکاوری شد، گفت، میخواستم توجه پسر را جلب کنم، ولی در آن لحظه در حمام اقدام به این کار می‌کردم، به این فکر کردم که اصلا این کار برای او مهم نیست.
- شکست‌های عاطفی در نوجوانان
این رفتارشناس اجتماعی با اعلام اینکه سنینِ ورود به روابط عاطفی پایین آمده که این موضوع یکی از عوارض زندگی صنعتی است، گفت: وقتی به بلوغ زودرس و یا حتی روابط جنسیِ در سنین پایین‌تر می‌رسیم، باید منتظر چیزهای عجیب و غریب‌تری هم باشیم. نوجوانانی داریم که درگیر روابط جنسی هستند و در نهایت این نوجوانان با شکست‌های عاطفی زیادی مواجه می‌شوند. البته باز هم این موضوع از عوارض زندگی صنعتی است؛ از سوی دیگر محتوای شبکه‌های اجتماعی می‌توانند منتج به تحریک حس کنجکاوی در نوجوانان شود.
فروتن با بیان این مطلب که عامل دیگر در تجزیه خودکشی، اطرافیان ناآگاه و ناکاربلد هستند، خاطرنشان کرد: موردی داشتم که پسر ۱۳-۱۴ ساله در درگیری لفظی با پدرش، او را تهدید به خودکشی می‌کند که پدرش می‌گوید به جهنم، یک نون خور کمتر و بچه در همان لحظه از طبقه سوم خودش را پرت می‌کند. این نوجوان در واقع می‌خواهد بگوید به من توجه کنید و یا من فلان مشکل را دارم. بنابراین وقتی اطرافیان نمی‌دانند با چه ادبیاتی در سنین پرهیجان و پراسترس رفتار می‌کنند، قطعا با واکنش های شدیدی مواجه خواهیم بود.
وی ضمن اشاره به اینکه گاهی اوقات نوجوان و یا جوانان درگیر رویاهای ناصواب می‌شوند، گفت: میان رویاپردازی و خلاقیت روابط منسجمی وجود دارد، اما باید یک تناسبی میان رویا در ذهن و پتانسیل طرف وجود داشته باشد. در واقع ۳ مقوله فرد، خانواده آگاه و جامعه در بحث خودکشی بسیار موثر است.
این رفتارشناس با بیان اینکه در بخش خانواده آگاه و کارآمد، سه مولفه مشاهده، گفت‌وگوی امن و همدلی مطرح می‌شود، افزود: در بحث جامعه، با گروه آموزش و پرورش و مدارس رو به رو هستیم؛ به طور مثال کتاب مهارت‌های زندگی نیاز به بررسی‌های زیادی دارد و مدرسان این کتاب باید با شیوه تربیتی و آموزشی آشنا باشند و کتاب را متناسب با آن تغییر دهند، از سوی دیگر پرداختن‌های غیرمتعارف در فیلم‌ها و سریال‌ها را شاهد هستیم یا در سینما، فیلم‌های +۱۸ در تولید رویاهای ناصواب در نوجوانان بسیار موثر هستند؛ معتقدم پرداختن‌های عریان و شاید صریح در سنین نوجوانی جایز نیست.
فروتن در پایان ضمن تاکید بر اینکه نه خودکشی و نه مواجه با آن تک عاملی نیست، گفت: در حال حاضر با افزایش اقدام به خودکشی‌ها در جامعه به شیوه‌های مختلف هستیم. حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد نوجوانی که به من و همکارانم مراجعه می‌کنند، افکار نزدیک به خودکشی دارند. امیدوارم در سایه همدلی ا و پرهیز از موازی کاری در جهت کاهش این گونه آسیب‌ها قدم برداریم.
نظر شما