این اتفاق برای کشورهای حوزه اوراسیا پدیده‌ای جدید محسوب می‌شود. لئونید کراوچوک و لئونید کوچما، رهبران سابق اوکراین، پس از ترک کرسی ریاست‌جمهوری، حتی تصور چنین گزینه‌ای را نداشتند.
بوریس یلتسین، رهبر فقید روسیه، به جمع دولتمردان بازنشسته پیوست و فقط هرازچندگاهی به خود اجازه می‌داد درخصوص پاره‌ای مسائل جزئی انتقاداتی را به جانشین خود وارد کند.
ادوارد شواردزنادزه، رئیس‌جمهوری پیشین گرجستان نیز در زمره همین افراد جای می‌گیرد. حتی مقایسه این مورد با مورد میخائیل گورباچف که در رقابت‌های ریاست‌جمهوری 1996 شرکت جست نیز قیاس مع‌الفارق است، زیرا وی رهبر کشوری بود که از مقطعی به بعد دیگر وجود خارجی نداشت.
امسال لئون تر‌ـ‌پتروسیان تصمیم گرفته سنت «افول سیاسی» در پی خروج از قدرت را که از زمان فروپاشی شوروی تاکنون متداول بوده، براندازد. حال اینکه احتمال پیروزی وی تا چه حد واقع‌بینانه بوده و اینکه احتمال رسیدن او به دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری چقدر است مسئله دیگری است.
آنچه مسلم است لئون آکوپوویچ تر‌ـ‌پتروسیان، اولین رئیس‌جمهور جمهوری ارمنستان، عملاً کارزار انتخاباتی‌اش را آغاز کرده است. اتخاذ چنین تصمیمی از سوی سیاستمداری که مدت‌هاست از بازی کنار گذاشته شده فضای انتخابات را دگرگون ساخته است.
این در حالی است که تا چندی پیش نتایج انتخابات، هم برای مردم ارمنستان و هم برای ناظران خارجی مشخص و قابل پیش‌بینی به‌نظر می‌رسید و همگان سرژ سرکیسیان، نخست‌وزیر ارمنستان را برنده قطعی انتخابات و جانشین رسمی رهبر فعلی، روبرت کوچاریان، می‌دانستند.
به نوشته روزنامه آیکاکان ژاماناک که مخالف دولت است: « لئون تر‌ـ‌پتروسیان با تصمیم به شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو، یک کانون نفوذ دوم را در عرصه سیاست ارمنستان پدید آورده است. این روند به یک واقعیت بدل شده و هر روز عمق بیشتری می‌یابد.»
تر‌ـ‌پتروسیان پس از 7 سال تصدی مقام ریاست‌جمهوری ارمنستان در 3 فوریه 1998 به‌دلیل اختلاف‌نظر با مقامات بلندپایه دولتی در حل‌وفصل مناقشه ارمنستان و آذربایجان بر سر منطقه ناگورنو‌ـ قره‌باغ از مقام خود استعفا داد.
از آن زمان، وی از هرگونه اظهارنظر درباره دولت جدید خودداری کرد و علایق پژوهشی‌اش را پی گرفت. او که در سال 1987 در رشته لغت‌شناسی به درجه دکتری نایل شده بود طی سال‌های اخیر سرگرم نگارش اثری 6 جلدی با عنوان «ارامنه و جنگجویان صلیبی» بوده که 2 جلد نخست آن در سال‌های 2005 و 2007 منتشر شده است.
اکنون اولین رئیس‌جمهوری ارمنستان به سکوت 9 ساله خود پایان داده است: «ما هم‌اینک پس از 16 سال استقلال در نقطه‌ای حساس و سرنوشت‌ساز قرار گرفته‌ایم. امروز وظیفه اصلی ما نابودی و محو نظام قدرت کنونی و این رژیم جنایتکار سرتاپا فاسد است؛ رژیمی که نه تابع رأی و خواست مردم بلکه پیرو رویه‌های دنیای تبهکاران است.»
این جملات، اظهارات تر‌ـ‌پتروسیان درباره حکومت فعلی ارمنستان در مراسم بزرگداشت شانزدهمین سال استقلال این کشور است. گرچه برگزارکننده این مراسم یکی از احزاب سیاسی فرعی ارمنستان به نام جنبش ملی ارمنستان بود، سخنان تر‌ـ‌پتروسیان بلند و رسا در بالاترین سطوح قدرت طنین‌انداز شد.
از آن به بعد سخنرانی‌های عمومی رئیس‌جمهوری پیشین ارمنستان در جلسه‌‌ها و محافل مختلف آغاز شد. وی در 26 اکتبر در میتینگی در میدان تئاتر ایروان، به مدت یک ساعت و نیم سخنرانی کرد و در همین مراسم بود که تصمیم خود را برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری ماه فوریه اعلام کرد.
سپس در نشست‌هایی با حضور نمایندگان سازمان‌های پرنفوذ بین‌المللی و گروه‌های رأی‌دهندگان شرکت جست.
در ماه نوامبر با تری دیویس دبیر کل شورای اروپا ملاقات کرد و پس از آن در جمع گروه‌های جوانان ارمنستان حاضر شد. به‌دنبال آن در سخنرانی‌های مختلف از مردم ارمنستان بابت مشکلات اجتماعی و اقتصادی به‌وجودآمده در دوران اصلاحات انجام‌شده تحت نظارت وی عذرخواهی کرد.
ولی آیا تر‌ـ‌پتروسیان از منابع کافی برای رقابت با دولت حاکم ارمنستان برخوردار است؟ البته مسئله، مسئله پول نیست، زیرا روسای جمهور سابق لازم نیست نگران تأمین هزینه‌های انتخاباتی خود باشند.
سؤال اصلی این است که آیا رژیم کنونی دست‌کم میزانی از رقابت را تحمل خواهد کرد و شرایطی مشابه شرایط انتخابات ریاست‌جمهوری 1996 روسیه را فراهم خواهد ساخت یا خیر؟ این موضوع بازگشت رئیس‌جمهوری سابق به عرصه سیاست را به صحنه نمایش اعتبارات دمکراتیک این رجل سیاسی بدل خواهد کرد.
تا این لحظه نیروهای طرفدار دولت در ارمنستان نشانه‌ای از چنین تعهدی از خود بروز نداده‌اند و تمامی رسانه‌های رسمی بالاتفاق به یادآوری سال‌های «سرما» و «گرسنگی» دهه 1990 پرداخته‌اند.
اما هنگام اشاره به «سرما و گرسنگی» دهه گذشته، از این نکته نیز نباید گذشت که اولین رئیس‌جمهوری این کشور با جنگی شدید در ناگورنو‌ـ قره‌باغ دست‌به‌گریبان بود که تا مه 1994 طول کشید و با پیروزی نظامی ارمنستان پایان یافت.
در طول دهه 1990 فشار از جانب ترکیه به‌مراتب شدید‌تر از الآن بود و مناقشه میان گرجستان و آبخازیا در 1993ـ1992 به‌دلیل حضور بیش از 70 هزار ارمنی در آبخازیا مداخله جدی ارمنستان را می‌طلبید.
در کنار آن باید به حجم چالش‌های داخلی‌ای که تر‌ـ‌پتروسیان در دوران ریاستش با آنها روبه‌رو بود نیز اشاره کرد. او ناگزیر از تأسیس نهادهای دولتی جدید و ارتش و نیروهای ویژه و پلیس بود و ناچار بود برای بقای کشور نوعی نظم و انضباط را بر جامعه‌ای که پس از شروع مناقشه ناگورنو‌ـ قره‌باغ در سال 1988 به برگزاری میتینگ و اعتصاب عادت کرده بود، تحمیل کند.
تر‌ـ‌پتروسیان اقتصادی ورشکسته را تحویل گرفته بود، چون اقتصاد این جمهوری بخشی از نظام برنامه‌ریزی‌شده توسط شوروی بود. او همچنین ناچار بود با تحریم‌های اقتصادی ترکیه و آذربایجان دست‌وپنجه نرم کند و اقتصادی را که زیر بار قرض کمر خم کرده بود دوباره احیا کند.
با این همه، خود تر‌ـ‌پتروسیان در دیدارهایش با رأی‌دهندگان بالقوه موضوع سرما و گرسنگی را فراموش نکرده و ضمن ابراز ندامت، آن سال‌های سرد و ظلمانی را بهای آزادی ناگورنو‌ـ قره‌باغ دانسته است. ولی آیا گروه‌های مختلف مخالف در ارمنستان پذیرای میراث دوران ریاست‌جمهوری تر‌ـ‌پتروسیان هستند؟
در حال حاضر پاسخ به این سؤال به احتمال زیاد منفی است. به گفته شاوارش کوچاریان، رهبر حزب دمکرات ملی « لئون تر‌ـ‌پتروسیان اولین رئیس‌جمهوری ارمنستان، موفق شد ارمنستان را به استقلال برساند ولی نتوانست از این استقلال حسن استفاده را ببرد.»
گوینده این سخنان هم نه نماینده «حزب قدرت» ارمنستان (حزب دمکرات) است نه مأمور تشکیلات ریاست‌جمهوری. بسیاری از سیاستمداران مخالف رژیم فعلی معتقدند شروع بسیاری از روندهای جاری (رانت‌خواری، فشار بر رسانه‌ها و ...) به دوران ریاست‌جمهوری تر‌ـ‌پتروسیان بر می‌گردد و نمی‌توانند از این بابت او را ببخشند.
