اما وقتي صحبت از اقليت‌هاي آسيب‌ديده از پديده شوم داعش در عراق مي‌شود اغلب نام ايزدي‌ها و مسيحيان عراقي به‌خاطر عموم مي‌آيد؛ گروهي از اقليت‌ها كه جنايات هولناك داعش در برابر آنها جهان را شوكه كرد. با اين همه اما هستند قوم‌ها و اقليت‌هاي ديگري كه به‌رغم تمامي سختي‌هايي كه طي سال‌هاي گذشته و بعضا تاريخ معاصر عراق متحمل شده‌اند و با وجود وحشي‌گري‌هايي كه داعشيان در حقشان مرتكب شده‌اند همچنان مظلوم و گمنام مانده‌اند و افكار عمومي جهان شناختي از آنها ندارد. اين را مي‌توان يكي از دستاوردهاي پوشش گزينشي وقايع توسط رسانه‌هاي بزرگ جهاني دانست.
- شبكي ها قوم فراموش شده
اما يكي از غم‌انگيز‌ترين سرگذشت‌ها را در ميان اقليت‌هاي عراق، قوم شبكي تجربه كرده است. شبكيها، قومي هستند حدود ۳۵۰ تا ۵۰۰ هزار نفره كه در شمال‌غربي عراق و عمدتا در شهر موصل زندگي مي‌كنند. شبكيها ايراني‌الاصل بوده و سال‌ها پيش به شهر موصل و حاشيه شرقي آن نقل مكان كرده‌اند.
عجيب است كه كمتر كسي تاكنون در ايران به شبكيها توجه كرده يا آنها را مي‌شناسند! شبكيها مسلمان بوده و مذهبشان نيز شيعه دوازده امامي است. آنها مردمي هستند خونگرم و متحد كه به باورهاي مذهبي‌شان اهميت زيادي داده و عشق زيادي به اهل‌بيت(ع) دارند. در منطقه زندگي شبكيها 4مكان مهم زيارتي وجود دارد كه يكي از مهم‌ترين آنها قدمگاه امام زين‌العابدين(ع) است؛ جايي كه اغلب در‌ماه محرم به محل اصلي عزاداري عاشورا بدل مي‌شود. همچنين روستاي لعلعلي نيز محلي است كه معتقدند امام علي (ع) در آنجا حمام كرده و حالا يكي از زيارتگاه‌هاي مهم شيعيان شبكي است.
عقبه اين قوم مظلوم و ناشناخته به زمان صفويان بازمي‌گردد اما درباره چگونگي حضور و اقامت اجداد آنها در شهر موصل چندين روايت وجود دارد. براساس يكي از اين روايات، شبكيها باقي‌ماندگان نبرد سهمگين «چالدران» ميان ايران و عثماني در زمان صفويان هستند. گويا بعد از شكست ايران در اين نبرد بخشي از سپاه صفوي به اين منطقه رفته و در آنجا ماندگار مي‌شوند اما سيدامير الشبكي از بزرگان شبكيها روايت ديگري دارد:
«در زمان صفويان نادرشاه افشار كه آن زمان نايب‌السلطنه شاه طهماسب صفوي بود، عده‌اي را براي سركوب قيام‌هاي اين منطقه به شهر موصل و شمال عراق فرستاد كه آنها بعد از سركوب شورش‌هاي محلي در اينجا ماندگار شدند.» شيخ بزرگ شبكي درباره نام شبك نيز مي‌گويد: «ريشه اين كلمه در اصل شاه‌بيك بوده است كه به مرور زمان در ميان اعراب عراق به شبك تغيير پيدا كرده است.»
سيد به‌تازگي برادر خود را از دست داده و عزادار است. برادر اين شيخ شبكي در درگيري براي آزادسازي مناطق تحت اشغال داعش به شهادت رسيده است. شبكيها در زمان حمله داعش به عراق و اشغال موصل يكي از اقوامي بودند كه آسيب بسياري ديده و سختي‌هاي زيادي كشيده‌اند. فلاح الشبكي يكي از مردان اين قوم درباره چگونگي رفتار داعش مي‌گويد: «روزهاي اولي كه داعش وارد اين منطقه شده بود، ما خودمان در برابرشان ايستاده و مبارزه مي‌كرديم اما پيشمرگه‌هاي بارزاني آمدند و در منطقه مستقر شدند و قرار شد ما از نظر پشتيباني، نيازهاي متعدد آنها را تأمين كنيم و آنها نيز از موصل دفاع كنند.
ولي بعد از چند روز آنها بدون آنكه به ما اطلاع دهند شبانه عقب‌نشيني كردند.» فلاح ۴۵ ساله است و اكنون خانواده‌اش در كربلا ساكن هستند. وقتي درباره عقب‌نشيني ناگهاني پيشمرگه‌ها صحبت مي‌كند، خودش و همراهانش شديدا عصباني و ناراحت مي‌شوند. ابوقيدر، مرد مسني كه همراه فلاح است، تعريف مي‌كند كه چگونه نيمه‌شب ناگهان خبردار مي‌شوند كه داعشيان نهايتا تا يكي، دو ساعت ديگر از راه مي‌رسند!
اين غافلگيري گويا باعث مي‌شود كه بيشتر شبكيها به ناچار تمام خانه و زندگي خود را رها كرده و بگريزند. بسياري ناچار مي‌شوند كه در كوه‌ها و دشت‌هاي شمال عراق پياده چندين روز راهپيمايي كنند تا به مكاني امن برسند اما همه اينقدر خوش‌شانس نبوده‌اند. ابوقيدر مي‌گويد: «سه تا از برادرانم كه خانواده‌شان را زودتر راهي كرده بودند در حال فرار در محاصره داعشي‌ها اسير شدند و ديگر هيچ خبري از آنها نداريم!»
حالا مسئوليت همه اين خانواده‌ها بر دوش ابوقيدر ۶۳ ساله است؛ «كارخانه بلوك‌سازي من چند ده هزار دلار ارزش داشت اما داعش همه آن را غارت كرد. وقتي به موصل برگشتيم ديگر نه خانه‌اي بود و نه كارخانه‌اي.» باقي شبكيها نيز داغ زيادي بر دل دارند. فلاح توضيح مي‌دهد كه چگونه روزها گرسنه و سرگردان در مسير بودند تا در نهايت به جاي امني رسيدند. با يادآوري آن روزهاي هراس‌انگيز و تلخ بغض مي‌كند و مي‌گويد كه ۱۱كودك در راه فرار كشته شدند.
از طرف ديگر، داعشيان نيز هر شبكي را كه مي‌يافتند سربريده و زن‌هايشان را به سوي سرنوشت نامعلومي مي‌بردند. وسايل ارزشمندشان را سرقت كرده و بيشتر خانه‌هايشان را آتش زده يا منفجر مي‌كردند. اينچنين شد كه چندصدهزار نفر شبكي بي‌خانمان شدند. داعش حتي به مزرعه‌ها و باغ‌هاي زيتون آنها هم رحم نكرده و همه را آتش زده است. اما چيزي كه بيش از همه باعث ناراحتي و دلشكستگي اين قوم شده دست‌درازي و اهانت داعشيان به اماكن مقدس شيعيان شبكي است.
قدمگاه امام‌رضا(ع)، قدمگاه امام زين‌العابدين(ع) و... همه توسط داعشي‌ها تخريب شده است. تمامي مساجد و حسينيه‌هاي شبكيها نيز توسط داعش منفجر شده است. داعش حتي به قبرستان‌هاي شيعيان شبكي نيز رحم نكرده و تمامي سنگ‌ها و مقبره‌ها را خراب كرده است. فلاح كه ما را بر سر مزار تخريب شده پدرش برده، مي‌گويد: «وقتي بازگشتيم ديديم كه ديگر هيچ‌چيز برايمان باقي نمانده است. زندگي‌مان را دزديده‌اند و هرچه بوده را منفجر كرده و سوزانده‌اند؛ حتي گورستان‌هايمان را. پدرم در سال ۲۰۱۰ در همين شهر موصل طي يك حمله تروريستي انتحاري شهيد شد. خودم هم 2سال بعد از آن توسط تند‌روها گلوله‌‌باران شدم و شانس آوردم كه زنده ماندم.»
- پناه به كربلا و نجف
شبكيها اغلب به كربلا و نجف پناه بردند اما بيكار ننشسته و به حشدالشعبي يا بسيج مردمي عراق پيوستند. آنها يك گردان شبكي در حشد تشكيل دادند كه «لوا ۳۰» نام دارد؛ بدين‌ترتيب اين اقليت مظلوم در بازپس‌گيري موصل و سرزمين‌هاي خود شركت كردند. سيدامير، همان بزرگ شبكيها مي‌گويد: «ما در زمان بعثي‌ها و صدام نيز سختي‌هاي زيادي كشيديم. به ما مي‌گفتند كه شما ايراني هستيد و اذيتمان مي‌كردند. بعد از صدام هم هرچه تلاش كرديم نتوانستيم مثل كرد‌ها، عرب‌ها و تركمن‌ها خودمان را در قانون اساسي عراق به‌عنوان اقوام رسمي اين كشور ثبت كنيم. درنتيجه به‌عنوان اقليت شناخته مي‌شويم.»
نظر شما