سالانه بین ۲ تا ۵ میلیارد تن خاک از دست می‌دهیم

این آمار نشان می‌دهد وضعیت خاک در کشور ما به‌مراتب بحرانی‌تر از وضعیت آب است.محمد درویش، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع با اعلام این مطلب به همشهری گفت: برآوردهای رسمی که انجمن علمی خاک ایران هم برآن مهر تأیید زده حاکی از آن است که میزان فرسایش خاک در ایران حدود 2میلیارد تن است؛ این میزان 3برابر فرسایش خاک در آسیاست. البته آمارهای دیگری هم وجود دارد که این میزان را5.4 میلیاردتن اعلام می‌کند اما حتی همین آمار رسمی یعنی 2میلیارد تن هم بسیار نگران کننده است.

محمد درویش که بیش از 2دهه فعالیت درحوزه مهار بیابا‌ن‌زایی را در پیشینه خود دارد، ارزش کانی‌های فلزی موجود در هر تن خاک را 28دلار عنوان کرد وافزود: با درنظر گرفتن این ارزش، ایران هر سال 56 میلیارد دلار خاک از دست می‌دهد. به گفته وی، مهم‌ترین دلیل فرسایش خاک در کشور، کشاورزی ناپایدار، خشک شدن تالاب‌ها، تأمین نشدن حقابه‌های محیط‌زیستی، کشت دیم در شیب‌های تند، اراضی رها شده کشاورزی وتغییر کاربری اراضی جنگلی است که به بروز وضعیت موجود منجر شده است.

درویش ضمن انتقاد از شیوه کشاورزی خاطرنشان کرد: در حالی ایران رکورد دار فرسایش خاک در آسیاست که کل ارزش محصولات کشاورزی اعم از دام، طیور، شیلات و باغی و زراعی 49میلیارد دلار برآورد می‌شود اما ارزش میزان خاکی که بر اثر فرسایش در سال از دست می‌دهیم 56میلیارد دلار است.

او در بخشی از گفته‌های خود به نقش عملیات انسان ساز مثل جاده کشی، خطوط انتقال نیرو، ‌آب، گاز و تغییر کاربری‌های اراضی جنگلی و مرتعی اشاره کرد و گفت: این عملیات‌ها نیز به تشدید فرسایش خاک در کشور دامن زده است.

درویش، وزارت جهاد کشاورزی را که متولی صیانت از خاک است یکی از عوامل تشدید فرسایش خاک معرفی کرد و افزود: 90درصد فرسایش خاکی که اکنون در کشور شاهد آن هستیم ناشی از عملکرد پایین و ضعف جدی نرم افزاری این وزارتخانه است که همواره افزایش تولید در سطح را به ضرب و زور کود شیمیایی و به هر قیمتی دنبال می‌کند.

این عضو هیأت علمی با اشاره به افزایش 500هزار هکتاری اراضی کشاورزی که قرار است در طول برنامه ششم توسعه محقق شود، گفت: درحال حاضر میزان ضایعات کشاورزی ما 6برابر متوسط جهانی و راندمان آبیاری ما 40درصد است. این درحالی است که به کارگیری شیوه‌های درست، می‌توان با نصف همین میزان آب، دو برابر آنچه اکنون محصول تولید می‌شود، محصول تولید کرد.

درویش در پایان ضمن تأکید بر وضعیت بحرانی خاک در کشور یادآورشد: ممکن است ما بتوانیم در شرایط حاد بحران، آب از کشورهای دیگر وارد کنیم اما باید درنظر داشته باشیم که درصورت از دست دادن خاک، هیچ کشوری حاضر به صادر کردن خاک خود نمی‌شود.

• فرسایش خاک در کشور شدت گرفته

حمید رضا عباسی، دانشجوی دکتری دانشگاه ماربورگ آلمان که در حال تدوین پایان نامه خود با عنوان « اندازه‌گیری میزان فرسایش بادی در سیستان» است درباره وضعیت خاک کشور به همشهری گفت: خاک کشور متأسفانه هم از نظر فرسایش و هم از نظر بیولوژی و هم آلودگی وضعیت نامطلوبی دارد.

این عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با اعلام اینکه روند فرسایش خاک در کشور شدت گرفته و رو به افزایش است، افزود: براساس پژوهش‌های صورت‌گرفته پدیده ریزگردها در کشور هم از نظر استمرار و هم از نظر تکرار افزایش یافته درحالی‌که تحقیقات نشان می‌دهد طی سال‌های اخیر که با پدیده ریزگردها در کشور مواجهیم، انرژی بادهای فرساینده در سیستان و خوزستان افزایش پیدا نکرده بلکه اتفاق دیگری روی زمین و در عرصه‌ها رخ داده است.

وی در توضیح این مطلب افزود: مقایسه مطالعه‌ای که درسال 74توسط مؤسسه تحقیقات خاک وآب کشور در خوزستان انجام شد با مطالعه‌ای که امسال مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور انجام داد، مشخص کرد میزان شوری و سدیم خاک در برخی خاک‌های دشت خوزستان دو برابر شده است.

این افزایش حاکی از تغییرات روی زمین ناشی از کاهش بارندگی و عدم‌شست وشوی خاک توسط سیلاب رودخانه‌هاست که باعث شده حساسیت اراضی به فرسایش زیاد بشود. به گفته وی، کاهش بارندگی ناشی از بیابان‌زایی اقلیمی است که به خشکسالی در خوزستان منجر شده است.