طاق‌ها، رواق‌ها، ارسی‌ها، پنجره‌های مشبک و... در معماری بناها نشان‌دهنده اهمیت این عنصر طبیعی در خلق فضای زندگی ایرانیان است. در دهه‌های اخیر، به کارگیری نور در شب در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته و معابر، المان‌های شهری، بناهای مهم و ارزشمند تاریخی و فضاهای گردشگری نورپردازی شده‌اند.
اهمیت نورپردازی و چگونگی آن، حتی موجب شکل‌گیری رشته‌ای تخصصی در بعضی دانشگاه‌های دنیا شده است. طی سال‌های اخیر، علاوه بر تهران دیگر شهرهای کشور هم به نورپردازی اماکن عمومی و فضای شهری روی آورده‌اند. تهران در این سال‌ها شب‌های روشن‌تری را تجربه می‌کند؛ روشنایی‌ای که ارتقای زیبایی، امنیت و خوانایی شهر را به‌دنبال دارد.
شهر حذف کرد. بخشی از تکاپو و تلاش شهرنشینان در گذران زندگی در شب و ساعات تاریکی انجام می‌شود. شهرها در شب همچنان زنده‌اند. این زندگی شبانه نیازمند نور و روشنایی است. اما این تنها یک بخش و ابتدایی‌ترین نیاز به نور است تا شهر و فضاهای عمومی آن را در شب نیز برای ساکنانش قابل‌زندگی کند تا شرایط حضورشان در شب‌های شهر به راحتی میسر شود.
شهرهای دنیا بعد از روشن کردن معابرشان، به طراحی نور برای زیبایی روی آوردند. مراکز، معابر و بناهای مهم و مورد توجه شهروندان، حالا نه‌تنها روشن است که نوع روشنایی، رنگ و زوایای آن هم مهم قلمداد می‌شود.
یک بنای ارزشمند و شاخص که در طول روز و زیر نور طبیعی خورشید، خودنمایی می‌کند و هنر معماری‌اش نمایان می‌شود، در شب نیز به کمک نورپردازی درست و دقیق جلوه‌ای دیگر از زیبایی‌اش را به رخ می‌کشد. اهمیت نورپردازی ساختمان‌ها تا حدی است که معماران، معماری و مدل‌سازی نور را لازم و ملزوم یکدیگر می‌دانند و حتی آن را به‌عنوان یکی از مصالح ساختمانی برمی‌شمارند که با حجم و بدنه و نمای ساختمان، یک پیکر را ساخته و هر کدام دیگری را تکمیل می‌کنند.
در بعضی موارد حتی نورپردازی درست و دقیق، می‌تواند مشکلات و نازیبایی‌های موجود در ظاهر یک بنا یا مکان را پوشانده و در مقابل، به زیبایی‌اش بیفزاید. در سال‌های اخیر این روند در تهران هم شکل گرفته است. حامد رضایی- معاون فنی سازمان زیباسازی شهر تهران- به همشهری می‌گوید: «بعد از مرمت و ارتقای کیفی بناهای باهویت و ارزشمند و بهسازی جداره‌ها، نورپردازی آنها نیز در دستور کار قرار گرفته و همچنان ادامه دارد».
- توجه نور به فرهنگ و خوانایی شهر
اتفاق دیگری که با نورپردازی معابر و مکان‌های مختلف شهر رخ می‌دهد، ارتقای خوانایی آنها و امکان انتقال بهتر به مخاطبان است. یک مثال ساده در استفاده از نور که هرچند شاید در زمره هنر نورپردازی نگنجد اما اهمیت و نقش آن را در افزایش خوانایی شهر نشان می‌دهد، به کارگیری مهتابی سبز رنگ به‌عنوان نشانه طباخی‌هاست.
مشتریان طباخی‌ها با دیدن این منبع نور به راحتی مقصدشان را پیدامی کنند. در نورپردازی درست و علمی، فرهنگ، تاریخ و اعتقادات و آداب یک جامعه مورد توجه قرار می‌گیرد. همان‌طور که معماری نشانگر این مؤلفه‌هاست، نور نیز به‌عنوان بخش مهمی در معماری، باید ویژگی‌های فرهنگی و اعتقادی یک جامعه را مورد توجه قرار دهد.
فضای معنوی و روحانی مکان‌های مذهبی و مساجد، اهمیت یک میدان مهم تاریخی و ارزش یک بنای میراثی به کمک نورپردازی بیشتر خواهد شد و اینگونه بیشتر خودش را به مخاطب نشان خواهد داد. نورپردازی حتی می‌تواند به جذب گردشگر کمک کند. به غیر از موارد عنوان شده، نورپردازی شبانه، جنبه‌هایی دیگر از زیبایی مکان‌های تفریحی و گردشگری را به مخاطبان می‌نمایاند. نورپردازی مناسب و متناسب یک مکان گردشگری به اقتصاد آن نیز کمک خواهد کرد و حتی فرصت حضور بهتر و بیشتری به مشاغل پیرامونی آن خواهد داد.
- نور، امنیت می‌آورد
در بیشتر شهرها، فضاهای خلوت و دنجی وجود دارد که از دید پنهانند. ویژگی این فضاها آنها را به مکانی مناسب برای جرم، بزه و رفتارهای ناهنجار در محیط شهری تبدیل می‌کند. این فضاها که فضای بی‌دفاع شهری خوانده می‌شوند، حتی اگر به مکانی برای وقوع رفتار ناهنجار تبدیل نشده باشند به‌خودی خود اضطراب‌آورند اما نورپردازی آنها به ارتقای امنیت این فضاها کمک خواهد کرد و گوشه‌های دنج، تاریک و رعب‌آور‌شان را در معرض دید قرار می‌دهد و در حقیقت، چشمانی ناظر بر امنیت آن خواهد شد.
فضاهای بی‌دفاع نه فقط در ابعاد وسیع و حاشیه یک معبر، که در دل محیطی روشن، عمومی و پر‌تردد نیز می‌تواند وجود داشته باشد. گاهی نقاط دنج، تاریک و خلوت در دل یک بوستان نیز می‌تواند به فضایی ناامن و اضطراب‌آور تبدیل شود که نورپردازی آن، این مشکل را کاهش خواهد داد. رضایی می‌گوید: «با کمک نور، المان‌ها و مصالح خاص، رویکرد این فضاها تغییر می‌کند و به فضای مکث تبدیل می‌شوند.» به گفته او، در چند سال اخیر فضاهای بی‌دفاع متعددی همچون زیر پل‌ها به فضای مکث تبدیل شده‌اند و در سال‌جاری نیز یکی دو پروژه مهم در این حوزه اجرایی خواهد شد.
نظر شما