اجرای حکم مسئول متخلف، مردم را آرام‌تر می‌کند

رسانه‌ها همچنان اتهامات و تخلفات او را از زمان حضورش در قوه قضاییه چه در زمان توقیف مکرر روزنامه‌های اصلاح طلب و چه پس از آن فاجعه کهریزک و حتی حضورش در دولت محمود احمدی‌نژاد و... بررسی و بازخوانی می‌کنند و حتی چهره‌هایی که از او حکم گرفته‌اند به میدان آمده‌اند و از زمان قضاوت او خاطرات‌شان را نقل می‌کنند.

در این فضا به سراغ محمد رضا باهنر، عضو شناخته شده مجمع تشخیص مصلحت نظام و دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین که به رایزنی‌های پشت پرده در امور اجرایی و سیاسی شهره است رفتیم و نظرش را درباره ماجرای اجرای حکم مرتضوی و پیام زندانی شدن او پس از گذشت 9سال از فاجعه کهریزک جویا شدیم.

او با تأکید بر اینکه بازداشت و زندانی شدن یک مقام بلند پایه مردم را آرام‌تر می‌کند، بر این باور است که هرچند روند بررسی اتهامات برخی به‌دلیل مراقبت‌ها و مواظبت‌هایی که می‌طلبد طولانی می‌شود اما واقعیت امر این است که محاکمه مسئولان متخلف دیر یا زود دارد اما سوخت و سوز ندارد؛

البته نگاه باهنر به روند اجرای حکم مرتضوی متفاوت است، باهنر در پاسخ به اینکه برخی به روند محاکمه مرتضوی در دادگاه و حتی تعلل برای بازداشت او گلایه می‌کنند، می‌گوید: در صدر اسلام هم تأکید شده نباید با مسئولان و شاهزادگان مانند یک فرد عادی برخورد شود.

مصاحبه همشهری با باهنر در موضوعات مختلفی انجام شد که مشروح آن در روزهای آینده منتشر می‌شود اما تحلیل او از اجرای حکم سعید مرتضوی به شرح زیر است:

• سرانجام سعید مرتضوی، دادستان سابق تهران برای اجرای حکمش بازداشت و روانه زندان شد. ارزیابی شما از روند بازداشت او چیست؟

من فکر می‌کنم که افکار عمومی برخورد یکسان قوه قضاییه با مقامات و مسئولان را می‌پسندد و احساس رضایت می‌کند. البته باید بگویم که ما خوشحال نیستیم از اینکه مسئولان بلند پایه کشور و یک مقام سابق و صاحب نام کشورکه زمانی خدماتی داشته و برای مردم و نظام کار می‌کرده‌اند با مشکل برخورد کنند و به این روز بیفتند.

واقعا دادگاهی، بازداشت و زندانی شدن یک مقام بلند پایه برای ما نباید سبب افتخار باشد. اما از این جهت که نشان می‌دهد قوه قضاییه تلاش دارد برخورد عادلانه‌ای در اجرای قانون داشته باشد و فارغ از جناح بندی سیاسی و گروه بندی‌های فکری درپی اجرای قانون است، دستاورد قابل‌توجهی است چرا که عمل به قانون اساسی برای اجرای یکسان قانون در مورد همه آحاد ملت سبب می‌شود مردم احساس رضایت بیشتری کنند و همین که یک مسئول یا مقام بلند پایه متخلف راهی زندان می‌شود مردم به‌دلیل احساس برابری مقابل قانون اساسی آرام‌تر می‌شوند.

البته امید داریم که هیچ مسئولی به این نقطه نرسد که جرم یا جنایتی مرتکب شده باشد یا در مقابل دادگاه و عدالت و حکومت مجازات و با او برخورد شود چرا که اگر چنین شود برخورد قانون حتمی است.

• روند محاکمه و بازداشت مرتضوی خیلی با دیگر متهمان یکسان نبود، مثلا با محافظ در مقابل قاضی و بازپرس پرونده حاضر می‌شد و حتی مدتی هم برای فرار از اجرای حکم از تهران خارج شده بود. سخنگوی قوه قضاییه می‌گفت حالا نمی‌دانیم که چطور است که او را گیر نمی‌آورند، فکر نمی‌کنید این روند بر آرام شدن و رضایت مردم از اجرای قانون تأثیر می‌گذارد؟

خوب است اینجا نقل قولی از آقای غلامحسین محسنی اژه‌ای معاون اول و سخنگوی قوه قضاییه که در مذاکراتی به من گفتند را بازگو کنم هرچند نمی‌دانم رسانه‌ای کردنش صحیح است یا نه!

این نکته این است که آدم مشهور وقتی تحت تعقیب قرار می‌گیرد، یا محاکمه و محکوم می‌شود در تمام مدت بیشتر از یک آدم عادی مجازات می‌شود یعنی اگر یک فرد گمنامی محاکمه و محکوم شود و از زندان برگردد نهایتا اقوام و خویشان و آشنایان و خیلی زیاد یک جمع 5هزار نفره‌ای از بازداشت و اتهامات او خبر دار می‌شوند که بعضی برایش ناراحت می‌شوند، برخی دعا می‌کنند و دل برخی دیگرهم از محاکمه او خنک می‌شود.

اما وقتی پرونده قضایی برای یک فرد مشهور گشوده می‌شود اقلا 70میلیون ایرانی در جریان اتهامات او قرار می‌گیرند.حتما عده‌ای هم در خارج کشور مطلع می‌شوند که همه مراقب روند قضایی و کیفر او هستند. یک مثال ساده فهم این موضوع را راحت‌تر می‌کند. مثلا قانون اجازه داده اگر متهمی یک‌سوم حبسش را سپری کرد با حکم همان قاضی که حکمش را تأیید کرده می‌تواند آزادی مشروط بگیرد و خارج از زندان باشد. بسیاری از آدم‌های عادی هستند که این اتفاق برایشان می‌افتد که البته در برخی موارد خود مسئولان زندان‌ها هم به‌خاطر نبود جا و کاهش هزینه‌ها از این آزادی مشروط استقبال می‌کنند.

• اتفاقی که همان دیروز برای محمد رضا رحیمی هم افتاد؟

آقای رحیمی به تحمل 5سال حبس محکوم بوده و بیش از 3سال را تحمل کرده. اگر یک فرد معمولی بودشاید از 2سال قبل می‌توانست از این بند قانونی استفاده کند و آزادی مشروط بگیرد اما چون مشهور هستند و همه مواظب هستند همه می‌پرسند چه شد؟ و به آزادی او مشکوک می‌شوند.

آدم‌های مشهور چون چشم‌های بسیاری آنها را رصد می‌کنند روند بررسی اتهاماتشان در دستگاه قضایی خودش یک روند بسیار سنگین است و زندگی کردن بعد از آغاز روند قضایی برای افراد مشهور و مسئول و حتی خانواده هایشان خیلی سخت و عذاب آور می‌شود. اما در اینکه باید مجازات شود تردیدی نیست.

• پس شما می‌گویید تعلل یا مدارای قوه قضاییه با مسئولان متخلف بیشتر اخلاقی است؟

نه، اسم این امر تعلل یا مدارا نیست. ببینید در مورد شخص رئیس‌جمهور سابق هم الان اتهاماتی مطرح است، برخی می‌گویند چرا او را بازداشت نمی‌کنند او که مجرم است، برخی می‌گویند از افشا گری او می‌ترسند که او را بازداشت نمی‌کنند، ‌اگر بازداشت شود جمعی می‌گویند چون افشاگری کرد بازداشتش کردند همه این مسائل مطرح است.

حقیقت این است که روند بررسی و محاکمه و در نهایت محکومیت او روند پر هزینه‌ای است و برای برخورد با او باید احتیاط‌های بیشتری شود و سنجیده و حساب‌شده‌تر عمل شود.

ببینید حتی در روایات هم آمده است که اگر درجنگ‌های صدر اسلام فرمانده لشکری یا شاهزاده‌ای به اسارت در آمد با او مثل یک فرد معمولی رفتار نکنید، چون او منتخب جمعی است و احترام اجتماعی داشته است. او را اسیر کنید اما با او مثل یک فرد معمولی برخورد نکنید.

• پس اقناع افرادی که از تخلفات مسئول متخلف آسیب دیده‌اند چه می‌شود؟

در هر صورت او مجرم است و باید مجازات شود و می‌شود.

• انتشار اخبار متعدد از اختلاس‌ها، بی‌قانونی‌ها و جرم‌هایی که مسئولان کشور مرتکب شده‌اند یا به‌زعم برخی از صاحب‌نظران شکل‌گیری فساد سیستماتیک در کشور موجی از نارضایتی در میان عامه مردم به‌وجود آورده است، این نارضایتی ایجاد شده را چگونه باید پاسخ داد؟

از این اتفاقات در همه جای دنیا افتاده و مهم نوع برخوردی است که با آنها می‌شود. پس از انقلاب تا‌کنون ما حدودا 200وزیر داشته‌ایم که به‌جز دولت موقت که یکسری مسائل انقلابی مطرح بود از زمان دولت شهید رجایی ما تاکنون یک وزیر بازداشت‌شده نداریم. حالا در کل مجموعه معاونان وزیر و معاونان اول روسای جمهوری چند تن بوده‌اند. با این آمار برخی که مدافع نظام هستند از این برخورد‌های قضایی صورت گرفته تمجید می‌کنند و می‌گویند هر چیزی سرجای خودش است. می‌گویند نظام تفاوتی قائل نمی‌شود و کسانی که منتقدند سخن از فساد سیستمی به میان می‌آورند.

هرچند شاید عامه مردم و حتی رسانه‌ها این سبک برخورد را بر نتابند اما واقعیت این است که مثلا برای برخورد قضایی با یک فردی که 2دوره رئیس‌جمهور سابق کشور بوده است روند رسیدگی به اتهامات بازداشت و محاکمه با یک آدم عادی متفاوت است. باید خیلی از امور را رعایت کنند و مواظبت‌های زیادی در این مسیر داشته باشند چراکه روند بررسی اتهامات او زیرنظر پروژکتور افکار عمومی کل دنیاست.

به همین دلیل نباید این دست مراقبت‌ها و رعایت اصول را تساهل یا تسامح یا رانت خواری با فرد مسئول مورد نظر دانست چرا که اگر سیر پرونده او به صدور حکم قضایی رسید باید حکم در مورد او اجرایی شود امادر روند بررسی اتهامات خیلی مواظبت لازم است. خوب است در اینجا مثالی بزنم که درک موضوع را راحت‌تر کند؛

مثلا پزشکانی می‌گویند که وقتی می‌خواهند مسئولی را جراحی کنند دست‌شان می‌لرزد و قبل از عمل کلی نذر می‌کنند؛ قل‌هوالله می‌خوانند و دعا می‌کنند. اینها همان پزشکانی هستند که شاید در روز 10فرد دیگر را ظرف یک ساعت و کمتر جراحی می‌کنند اما وقتی پای مسئولان به میان می‌آید ناخودآگاه مواظبت بیشتری می‌کنند. می‌خواهم بگویم که این مواظبت‌ها و مراقبت‌ها کاملا نا خودآگاه هم هست که نباید به آن ایراد گرفت هرچند شاید برخی بگویند که این پزشکان افراد غیرمتعهدی هستند.

• محاکمه مسئولان متخلف دیر یا زود دارد اما سوخت‌و سوز ندارد

محمد رضا باهنر در رابطه با بازداشت سعید مرتضوی: من می‌خواهم بگویم قضاوت‌های ما باید عاقلانه و عادلانه باشد. ما قبل از انقلاب روحانی اعدامی، قاضی، ‌نماینده مجلس و مسئول اعدامی داشته‌ایم اما بعد از انقلاب از حدود 1500نماینده‌ای که تاکنون داشته‌ایم تا‌کنون 3نفرشان مجرم شده‌اند.

اسم این موارد را نمی‌شود فساد ساختاری مشکل ساز گذاشت. اتفاقا برخوردهایی چون بازداشت معاون اول رئیس‌جمهور سابق و رسیدگی به اتهاماتی علیه برادر رئیس قوه قضاییه مطرح است و... اموری که باید به‌دلیل جنس برخورد سبب افتخار باشد نه افتخار به‌دلیل مجرم بودن آنها به این دلیل که به اتهامات هر فردی در هر رده‌ای رسیدگی می‌شود. به تعبیری محاکمه مسئولان متخلف دیر یا زود دارد اما سوخت‌و سوز ندارد.