در این گزارش که سازمان بین‌المللی کار آن را با عنوان «زنان و مردان در اقتصاد غیررسمی از دریچه آمار» منتشر کرده، با استفاده از داده‌های آماری 100کشور به ارائه آمارهای مقایسه‌ای از اندازه اقتصاد غیررسمی در اقصی نقاط جهان اقدام کرده است.
براساس این گزارش، حتی بدون احتساب بخش کشاورزی نیز نیمی از جمعیت شاغل جهان، در اقتصاد غیررسمی مشغول به‌کار هستند. در آفریقا نسبت اشتغال غیررسمی به اشتغال کل 85.8درصد است. این نسبت برای آسیا و اقیانوسیه 68.2درصد، برای کشورهای عربی 68.6درصد، برای آمریکای شمالی و جنوبی 40درصد و برای اروپا و آسیای مرکزی 25.1درصد گزارش شده است. این گزارش نشان می‌دهد کشورهای درحال‌توسعه و اقتصادهای نوظهور مجموعاً 93درصد از شاغلان غیررسمی جهان را در خود جای داده‌اند.
هم‌اکنون اشتغال غیررسمی منبع درآمد 63.1درصد از مردان شاغل جهان است، درحالی‌که این نسبت برای زنان 58.1درصد برآورد شده است؛ تنها کمی بیش از 740میلیون نفر از آمار 2میلیارد نفری شاغلان غیررسمی جهان را زنان تشکیل می‌دهند. در کشورهای کم‌درآمد و کشورهایی با سطح درآمدی پایین‌تر از متوسط، زنان بیشتر در معرض اشتغال غیررسمی قرار دارند و شرایط کاری اغلب آنان نیز سخت و آسیب‌زاست. یکی از عوامل مؤثر در کاهش اشتغال غیررسمی، افزایش سطح تحصیلات است.
براساس گزارش سازمان بین‌المللی کار، با افزایش سطح تحصیلات، فرصت‌های شغلی رسمی بیشتری پیش روی افراد قرار می‌گیرد. افرادی که تحصیلات متوسطه یا دانشگاهی خود را به پایان رسانده‌اند، کمتر از افرادی که تنها دوره ابتدایی را پشت سر گذاشته‌اند یا به‌کلی سواد ندارند، در مشاغل غیررسمی دیده می‌شوند.
نسبت اشتغال غیررسمی به اشتغال کل در مناطق روستایی جهان تقریباً دو برابر میزان آن در مناطق شهری است زیرا بخش کشاورزی مهم‌ترین بخش اقتصادی درگیر اشتغال غیررسمی است، به‌طوری که نسبت اشتغال غیررسمی به اشتغال کل در این بخش بیش از 90درصد گزارش شده است.
البته در گزارش سازمان بین‌المللی کار به این نکته نیز اشاره شده است که همه کارگران شاغل در اقتصاد غیررسمی فقیر نیستند اما درعین‌حال فقر می‌تواند هم علت و هم معلول اقتصاد غیررسمی باشد. براساس این گزارش، نرخ اشتغال غیررسمی در بین اقشار فقیر به‌طور مشهودی بالاتر از متوسط جامعه است و از سوی دیگر نیز کارگران شاغل در اقتصاد غیررسمی بیش از سایرین دچار فقر هستند.
فلورنس بونت که در تدوین گزارش اخیر سازمان بین‌المللی کار حضور داشته است، در این خصوص تأکید می‌کند: «اشتغال غیررسمی معضلی است که باید هرچه زودتر مهار شود. اشتغال غیررسمی ده‌ها میلیون کارگر در سراسر جهان به این معناست که آنها فاقد حمایت‌های اجتماعی هستند، حقوقشان رعایت نمی‌شود و شرایط کاری مناسب و شایسته‌ای ندارند.
برای بنگاه‌های اقتصادی نیز اشتغال غیررسمی اغلب نمی‌تواند معنایی جز بهره‌وری پایین و دسترسی نداشتن به منابع مالی داشته باشد. طراحی سیاست‌های مناسب و منسجم برای مهار معضل اشتغال غیررسمی در شرایط مختلف، مستلزم دسترسی به اطلاعات آماری در این زمینه است.»
سازمان بین‌المللی کار اکیداً به کشورها توصیه می‌کند شرایط را برای انتقال کارگران و واحدهای اقتصادی از اقتصاد غیررسمی به اقتصاد رسمی تسهیل کنند و ضمن کمک به ایجاد، حفظ و پایدارسازی بنگاه‌های اقتصادی و مشاغل شایسته در چارچوب اقتصاد رسمی، از هیچ کوششی برای پیشگیری از غیررسمی شدن مشاغل رسمی فروگذار نکنند.
رافائل دیاز دی مدینا، مدیر اداره آمار سازمان بین‌المللی کار، تأکید می‌کند: «شیوع پدیده اشتغال غیررسمی در همه اشکال آن، آثار منفی متعددی را بر کارگران، بنگاه‌های اقتصادی و جوامع بشری به‌دنبال دارد و دستیابی به اهداف مهمی چون اشتغال شایسته برای همه و رشد پایدار و فراگیر را به چالش می‌کشد. توانسته‌ایم به لطف دسترسی به اطلاعات آماری کشورهای مختلف درخصوص اشتغال غیررسمی، ابعاد این پدیده را اندازه‌گیری کنیم؛ کاری که می‌توان آن را یک گام بزرگ در راه اتخاذ تدابیر عملی برای مهار اشتغال غیررسمی قلمداد کرد.»
- اقتصاد غیررسمی چیست؟
اگرچه هنوز یک تعریف جامع و مانع برای اقتصاد غیررسمی وجود ندارد و اقتصاددانان کماکان در این زمینه با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند اما به‌طور کلی می‌توان گفت اقتصاد غیررسمی بخشی از اقتصاد یک کشور است که تولیدات آن در حساب‌های ملی لحاظ نمی‌شود.
باید به این نکته توجه داشت که اقتصاد غیررسمی لزوماً به فعالیت‌های اقتصادی غیرقانونی مانند تجارت موادمخدر یا اسلحه مربوط نمی‌شود؛ فعالیت‌های اقتصادی غیرقانونی تنها بخشی از اقتصاد غیررسمی را تشکیل می‌دهند. تولید کالاها و خدمات خانگی، ارائه خدمات و کالاهای عادی (قانونی) در قالب شرکت‌های ثبت‌نشده با هدف فرار از پرداخت مالیات و بیمه و نیز سایر فعالیت‌هایی که امکان نظارت بر آنها - برای دریافت مالیات و حمایت از حقوق نیروی کار- وجود ندارد، همه در چارچوب اقتصاد غیررسمی قرار می‌گیرند.
مفهوم اشتغال غیررسمی نیز تمامی افراد محروم از چتر حمایتی قوانین کار را در برمی‌گیرد. افراد خوداشتغال، افراد شاغل در بنگاه‌های اقتصادی غیررسمی و افرادی که بدون داشتن قرارداد کاری برای خانواده یا بستگانشان کار می‌کنند را می‌توان جزو شاغلان غیررسمی طبقه‌بندی کرد.
نظر شما