چه بر سر توافق اوپک می‌آید؟

و این یعنی، وضعیت دشوار، پایدار نمی‌ماند و خوشی‌ها نیز ممکن است ابدی نباشد.
 2 کشور از 5 کشور بنیانگذار اوپک، تحت سخت‌ترین تحریم‌های ایالات متحده قرار گرفته‌اند و این در حالی است که سایر اعضای اوپک، به‌ویژه 3کشور دیگر بنیانگذار، کمترین همبستگی سازمانی را با آنها نشان نداده‌اند. برادران اوپکی! گذشته را به‌خاطر دارید؟ آیا نبوده زمان‌هایی که شما نیاز به کمک داشته باشید و ایران و ونزوئلا با سیاست‌هایتان در اوپک همراهی کرده باشند؟!

برای پاسخ به این سؤال، مثال‌های زیادی می‌توان ذکر کرد. «اوپک» تأثیرگذارترین سازمان جهان‌سومی‌هاست و من بارها نوشته‌ام، که این سازمان می‌تواند الگوی خوبی برای همکاری‌های سودآور، همزمان با رقابت‌های جدی بین کشورهای عضو باشد.

مردم ایران این روزها، اظهارنظرهای برخی وزرای نفت عضو اوپک را دقیق مطالعه می‌کنند و در ذهن‌شان خواهد ماند که وزیر انرژی و معادن عربستان بلافاصله بعد از تحریم نفت ایران توسط آمریکا، چقدر سریع برای جبران کمبود نفت (بخوانید برای تصاحب بازارهای نفتی ایران) اعلام آمادگی کرد. احتمالا مردم ونزوئلا هم مواضع وزرای دیگر را مرور می‌کنند. ما اوپک را به‌دور از اختلافات سیاسی کشورها و در جهت منافعِ مردم کشورهای عضو این سازمان، «متحد» می‌خواهیم. اوپک پیش از این در مقاطع مختلف نشان داده که توانایی ایجاد این اتحاد را دارد حتی وقتی اعضایش، اختلاف‌نظرهای زیادی با هم داشته باشند.

1- ونزوئلا اقتصاد به‌هم‌ریخته‌ای دارد. این کشور با تحریم‌های ایالات متحده روبه‌روست. براساس آخرین گزارش دبیرخانه اوپک، به نقل از منابع ثانویه، تولید روزانه نفت این کشور، به یک میلیون و 436هزار بشکه در روز رسیده است درحالی‌که ونزوئلا، در سال 2016به‌طور متوسط روزانه 2میلیون و 154هزار بشکه نفت تولید کرده است.

کاهش بیش از 700هزار بشکه‌ای تولید یکی از بنیانگذاران اوپک، در یک‌سال و نیم، چه‌کسی را خوشحال می‌کند؟! یعنی هستند در میان 14عضو اوپک، کشورهایی که به‌خاطر تصاحب بازار ونزوئلا، از ضعیف شدن بزرگ‌ترین دارنده ذخایر نفتی جهان خوشحال باشند؟ اگر هستند پس بپذیرند که از آرمان اوپک دور شده‌اند. رئیس‌جمهور ونزوئلا اخیرا از وزیر نفتش خواسته است تا همه تلاشش را به‌کار گیرد و هر کمکی که لازم است، جذب کند تا تولید نفت این کشور به سطح قبل بازگردد.

2- زیاد نمی‌گذرد از زمانی که رئیس‌جمهور آمریکا، برجام را پاره کرد، یکجانبه برخلاف نظر تمام متحدانش از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و تحریم‌های سنگین را علیه اقتصاد و صنعت نفت ایران، دوباره احیا کرد. همچنین زیاد نمی‌گذرد از زمانی که برخی وزرای اوپک، بازار را مطمئن کردند که تحریم‌ها، باعث هیچ کمبودی در بازار نفت نخواهد شد. درست است که ممکن است این اظهارنظرها، در راستای اهداف اوپک برای تضمین عرضه جهانی نفت، تعبیر شود اما آیا نمی‌توان از آن، به نوعی همراهی با آمریکا برای تحریم نفتی ایران برداشت کرد. صنعت نفت ایران در 8 سال جنگ تحمیلی، ضعیف شده اما خم نشده است، تحریم‌های سنگین را تحمل کرده اما از پا نیفتاده است.

آخرین گزارش اوپک به نقل از منابع ثانویه، تولید روزانه نفت ایران در ‌ماه آوریل (2‌ماه پیش) را 3میلیون و 823هزار بشکه در روز اعلام کرده‌اند. این احتمال را پنهان نمی‌کنم که ممکن است صادرات نفت ایران با فشار بیشتر آمریکا از آنچه ایرانی‌ها برنامه‌ریزی کرده‌اند کمتر شود. با وجود این اینطور فکر می‌کنم که تحریم‌های جدید هرچند سخت باشد و هر چقدر باعث کند شدن روند توسعه صنعت نفت ایران شود، اما بالاخره تمام می‌شود. آن وقت بعضی‌ها که امروز به‌نوعی از تحریم‌ها حمایت کرده‌اند، کجا خواهند ایستاد؟!

3- «ما در اوپک افتخار می‌کنیم که از دوستان ایالات متحده هستیم.» این نقل قول خبرگزاری‌ها از «محمد سینوسی بارکیندو» دبیرکل اوپک است. وقتی که چگونگی مواجهه با توییت دونالد ترامپ درباره اوپک را شرح می‌داد. من در چند روز گذشته با تعدادی از مقامات نفتی ایران صحبت کرده‌ام و از این موضع آقای بارکیندو ناراحت بودند.

مقامات ایرانی می‌گفتند چطور ممکن است آمریکا 2عضو بنیانگذار اوپک را تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار داده باشد آن وقت چنین اظهارنظرهایی از داخل این سازمان بیرون بیاید! «محمد سینوسی بارکیندو»، یک دیپلمات نفتی است. با تلاش او و برخی وزرای اوپک بود که توافقنامه تاریخی اوپک و غیراوپکی‌ها در سال2017 اجرایی شد. آقای بارکیندو ظرفیت آن را دارد که اتحاد اوپک را نشان دهد. اوپک هم سازمانی است که نشان داده ظرفیت آن را دارد که در اوج اختلافات، یک توافق بزرگ بیافریند. من به ایجاد این اتحاد امیدوارم.

4- دونالد ترامپ، اوپک را متهم کرده است که با مدیریت عرضه، باعث افزایش قیمت نفت شده است. سؤال مهم این است که آیا واقعا رئیس‌جمهور آمریکا از افزایش قیمت نفت ناراحت است؟ مگر همین قیمت‌های بالای نفت باعث نشد تا تولید نفت شیل آمریکا افزایش یابد و اقتصاد آمریکا رونق گیرد؟ مگر باعث نشد راه صادرات نفت آمریکا به چین را باز کند؟! شاید برایتان جالب باشد که صادرات نفت آمریکا به چین در‌ماه فوریه، از صادرات نفت ایران به چین در ژانویه بیشتر بوده است.

آمریکایی‌ها در فوریه سال2018، 430محموله به میزان 10میلیون بشکه نفت به چین صادر کرده‌اند درحالی‌که ایران در ‌ماه ژانویه 410محموله به چین فرستاده است. حال آیا نمی‌توان تصور کرد که ترامپ هم از قیمت‌های بالای نفت خوشحال است و هم می‌خواهد اوپک را در چشم رأی دهندگان آمریکایی مقصر جلوه دهد؟! تا اگر مجبورند در پمپ‌بنزین‌ها پول بیشتری بپردازند، اوپک را مقصر بدانند.

5- هدف توافق جهانی کاهش تولید اوپک و غیراوپک و رساندن ذخایر جهانی نفت به متوسط 5سال قبل بود. با همکاری همه اعضا به‌نظر می‌رسد این کار انجام شده است. تعهد اوپکی‌ها به توافق‌شان در‌ماه آوریل به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش داشته و به 152درصد رسیده است. از زمان شروع توافق کاهش تولید، ذخایر نفتی کشورهای توسعه یافته 360هزار بشکه کاهش یافته و گفته می‌شود الان حدود 20میلیون بشکه کمتر از میانگین 5ساله است. با وجود این، اوپک و غیراوپک، یک توافق معتبر تا پایان سال2018 دارند. پایبندی به تصمیماتی که به سختی ساخته می‌شوند و حمایت از اعضایش، آزمون مهمی برای این روزهای اوپک است.

6- وزرای انرژِی سعودی و روسیه در کنفرانس سن پترزبورگ تمایل‌شان را برای پایان دادن به توافق کاهش تولید قبل از پایان سال2018 علنی کرده‌اند. طبیعی است که بزرگ‌ترین کشورهای نفت اوپک و غیراوپک تصمیم بگیرند در قیمت‌های بالای نفت، تولیدشان را اضافه کنند و سود بیشتری ببرند. به‌ویژه آنکه، تولید نفت ونزوئلا افت شدیدی کرده است و تولید نفت ایران هم ممکن است بر اثر تحریم‌ها کاهش یابد.

اوضاع چند کشور ازجمله لیبی هم که جالب نیست. نباید فراموش کرد که هر سناریویی برای کاهش تولید نفت ایران در سال2019 متصور است. همه می‌دانند در سال‌جاری میلادی، کاهش بزرگی در تولید و صادرات نفت ایران رخ نخواهد داد. با وجود این من نمی‌توانم نگویم که ممکن است روسیه و عربستان با طرح این مباحث، پیش از اجلاس اوپک، تصمیم داشته باشند تا توافق کاهش روزانه یک‌میلیون و 800هزار بشکه‌ای اوپک و غیراوپک را به کاهش روزانه 900هزار بشکه تقلیل دهند.

به این صورت که افکار عمومی را برای لغو توافق آماده کنند و بعد در جلسه بسته وزرا، چانه‌زنی کنند و دیگر وزرا را ترغیب کنند تا برای حفظ توافق کاهش جهانی نفت، به نصف شدن مقدار این کاهش رأی دهند. یعنی اوپک و غیراوپک تا پایان سال2018، به‌جای یک میلیون و 800هزار بشکه در روز، تنها 900هزار بشکه در روز از تولیدشان را کم کنند. اگر سایر اعضا با این تصمیم همراهی نکنند، ممکن است مقدار تخلف از سهمیه‌های تعیین شده برای عربستان، روسیه و چند کشور دیگر افزایش یابد. عربستان فعلا حدود 100هزار بشکه بیش از تعهدش، تولید نفت خود را کاهش داده است. و همین می‌تواند اهرمی باشد برای همراه‌سازی‌ دیگران!

7- «در همیشه روی یک پاشنه نمی‌چرخد.» وقتی کویت توسط عراق اشغال شد، ایران به کویتی‌ها پناه داد و برای خاموش کردن چاه‌های نفت‌شان، از جان متخصصانش مایه گذاشت. زمانی که داعش به دروازه‌های بغداد رسید، ایران به کمک آنها شتافت. همه می‌دانند که هیچ‌کس نمی‌تواند جغرافیا را تغییر دهد.

ایران همیشه همسایه عربستان خواهد ماند. چاره کار آن است که تاریخ روابط همسایگی را دوباره بنویسند. طوری که در آن دشمنی نباشد. آن وقت شاید راحت‌تر بتوان به همه کشورهای عضو اوپک یادآوری کرد که چگونه آمریکا هر وقت تصمیم گرفت به اوپک فشار وارد کند شرکت‌های ملی نفت اعضای این سازمان را به دادگاه کشاند. نمونه هایش را که یادتان نرفته است؟! البته که معتقدم اوپک، نمی‌تواند با آمریکا به‌عنوان یک بازار بزرگ نفتی و همزمان تولید‌کننده بزرگ نفت بجنگد و اتفاقا باید با این ایالات متحده براساس منافعش تعامل داشته باشد منتها براساس منافعش؛ براساس منافع همه اعضایش!