به گزارش ایسنا، آن‌ها نقاشی‌هایی ساده هستند، به تمام معنا ساده اما با تاثیری شگرف روی مخاطبانشان. مردم با دیدن نقاشی‌های قهوه‌خانه و صدای گرم نقال‌هایی که داستان این پرده‌ها را روایت می‌کردند، گاه سرمست غرور می‌شدند، گاه لبخند می‌زدند و گاه اشک‌هایشان سرازیر می‌شد.
احتمال کمی وجود دارد وقتی از دلاوری‌های مولا علی(ع) یا رشادت‌های امام حسین(ع) و یارانشان حرفی به میان می‌آید، تصویری از پرده‌های نقاشی قهوه‌خانه‌ای از جلوی چشممان رد نشود. دلیل این موضوع هم مشخص است. این نقاشی‌ها داستان‌های مذهبی و حماسی ما را به ساده‌ترین حالت ممکن روایت می‌کردند، این‌گونه عامه مردم با آن‌ها ارتباط برقرار کردند و گوش به نقالانی سپردند که این نقل این پرده‌ها را می‌گفتند. آنقدر علاقه مردم به این نقاشی‌ها رو به افزایش رفت که نقاشان قهوه‌خانه‌ای تابلوهایی کوچک‌تر را خلق کردند و این تابلوها روی دیوارها و تاقچه‌های خانه مردم قرار گرفت.
در این نوع نقاشی، هنرمند از تصورات ذهنی خود درباره داستان‌ها استفاده کرده و تصاویری بدون پرسپکتیو را روی پرده نقش می‌زند.
از نقاشی قهوه‌خانه‌ای به عنوان یکی از جریان‌های تاثیرگذار و اجتماعی در ایران، یاد می‌کنند. تأثیری که این جریان هنری بر مردم جامعه داشت در کمتر جریانی دیده می‌شود. با این وجود بی‌توجهی‌های زیادی به این هنر شده و نقاشی‌های ارزشمند قهوه‌خانه‌ای هنوز از داشتن موزه محروم هستند. این آثار در حال حاضر در مجموعه‌های مختلف به شکل پراکنده نگهداری می‌شوند.
حسین طالبی ـ پیشکسوت نقاشی ـ در این‌باره اظهار کرده بود «نقاشان قهوه‌خانه‌ای با حسی که داشتند کار می‌کردند و هیچ‌گاه به طراحی آکادمیک حتی در زمان مکتب کمال‌الملک فکر نمی‌کردند. آن‌ها به هنر آکادمیک معتقد نبودند اما یکی از مدرن‌ترین سبک‌های قهوه‌خانه‌ای را به وجود آوردند که امروزه در غرب تجزیه و تحلیل شده و دارای ارزش بالایی است.»
او اضافه کرده بود «اتفاق دیگری که در این هنر افتاد این بود که قهوه‌چی‌ها بعضی تابلوها مانند واقعه عاشورا را می‌خریدند و به فروش می‌رساندند و به نقاش سفارش می‌کردند که تصویر آن‌ها را به جای غلام‌های امام حسین(ع) و حضرت علی(ع) کار کند و آن‌ها هم این کار را انجام دادند.»
یکی از پر طرفدارترین سوژه‌های نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای، جوانمردی‌ها، دلاوری‌ها و مهربانی‌های حضرت علی(ع) است، که اژدر محمودی ـ نقاش قهوه‌خانه‌ای ـ در این‌باره بیان کرده «نقاشان قهوه‌خانه‌ای در طول سال‌های فعالیت‌شان درباره‌ی شخصیت امام علی (ع) و جنگ‌هایی که ایشان در آن شرکت داشتند، آثار بسیاری خلق کردند. بخشی از این آثار درباره‌ی حضور امیرالمومنین (ع) در جنگ‌های بدر، نهروان، احد و ... و دلاوری‌های ایشان در این جنگ‌ها بوده است.»
او گفته بود «نقاش خیالی‌ساز که تصویری واقعی از شخصیت‌های دینی و امامان نداشتند، آنچه را که به ذهن و خیال‌شان می‌آمد، با عقیده و ایمان‌شان ترکیب می‌کردند و روی پرده می‌آوردند. در حقیقت، آنچه این هنرمندان تصویر می‌کردند، الهام‌گرفته از خیال و مبتنی بر ایمان و عقیده‌ی آن‌ها بود.»
به گفته محمودی از جمله ویژگی‌های پرداختن به ائمه اطهار (ع) در این سبک از نقاشی، آشنایی افراد با بزرگان دینی از دوران کودکی بوده است.
او در این زمینه اظهار کرده بود: «در گذشته، مردم چهره امامان (ع) را به نقاشان سفارش می‌دادند و آن‌ها را در خانه نصب می‌کردند. وقتی بچه‌های کوچک، زبان باز می‌کردند و از پدر و مادرشان می‌پرسیدند این تصویر کیست؟ شخصیت امامان (ع) برای آن‌ها توضیح داده می‌شد و کودکان از همان کودکی با بزرگان دینی آشنا می‌شدند.»
نقاش‌ها معمولا امامان(ع) را در مرکز تابلو و به حالت نشسته روی دو زانو نقاشی می‌کردند. در نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای بیشتر از رنگ سبز برای لباس‌ها و خلق هاله نور استفاده می‌شده است. این شمایل را به دلیل وجوه پهلوانی و جوانمردی در امامان(ع) در زورخانه‌ها استفاده می‌کردند.
عناصری که نشان‌دهنده و تداعی‌گر شخصیت این بزرگواران بودند نیز در این نقاشی‌ها استفاده می‌شد، مانند «ذوالفقار»، شمشیر حضرت علی(ع) که نماد شجاعت ایشان است. یا با توجه به یکی از کنیه‌های مولا که «اسدالله» است، کشیدن شیر در نقاشی‌های مرتبط با ایشان رواج داشته است. استفاده از کتبیه و نوشتن آیات مربوط به ولایت امیرالمومنین علی (ع) از دیگر عناصر مورد استفاده نقاشان قهوه‌خانه‌ای بوده است. در این نقاشی‌ها بیشتر امام حسن (ع)، امام حسین (ع)، قنبر غلام حضرت علی(ع) و سلمان فارسی در کنار مولا علی(ع) حضور داشتند و گاهی ایشان را در محضر پیامبر (ص) نشان می‌دادند.
محمد مدبر، حسین قوللرآغاسی، عباس بلوکی‌فر، حسن اسماعیل‌زاده (چلیپا)، حسین همدانی، جواد عقیلی و محمد فراهانی از جمله هنرمندانی هستند که در این زمینه دست به خلق آثار شاخصی زدند.
نظر شما