چطور به میراث «مریم» افتخار کنیم

ایشان به‌طور خاص به‌نام مریم اشاره کرد و گفت: انتظار دارم در آینده، او کاری عظیم انجام دهد. او در آن زمان فقط یک دانشجوی مقطع کارشناسی در ایران بود.

اعتقاد راسخ پروفسور شهشهانی به توانایی‌های مریم به یادم ماند تا اینکه یک روز همکار ریاضیدانم جو هریس که در کمیته پذیرش دانشجو در دانشکده ریاضیات بود با من تماس گرفت. او به من گفت مریم میرزاخانی برای گرفتن پذیرش در هاروارد اقدام کرده است. بر مبنای آنچه پروفسور شهشهانی گفته بود قویا توصیه کردم که برای هاروارد پذیرفته شود.

او کار درجه اولی را وقتی‌که دانشجو بود، انجام داد. اثبات حدس ویتن که مربوط به‌نظریه ریسمان می‌شد توجه مرا جلب کرد. ما با یکدیگر در مورد تکنیک‌های او که می‌توانستند برای اثبات حدس‌هایی مشابه که در نظریه ریسمان ظاهر می‌شدند، بحث کردیم. آنچه از این گفت‌وگو به یاد دارم این است که او در بیان کار درخشانش بسیار متواضع بود.

او به‌گونه‌ای صحبت می‌کرد که آنچه انجام داده کار ساده‌ای بوده است. کارهای زیبایش در ریاضیات میراثی است جاودان و حقایق ریاضی برای همیشه خواهند ماند.دستاوردهای او بر فراتر از ریاضیات نیز تأثیرگذار بوده و شاید در مرحله دوم در جهان ریاضی اثر گذاشته است.

وقتی مدال فیلدز که بالاترین نشان در ریاضیات است به او اعطا شد، به‌خاطر شخصیت باحیایش حتی والدینش را هم از این موضوع باخبر نساخت و آنها از طریق رسانه‌ها از این موضوع باخبر شدند. او به آنها گفته بود که کار بزرگی انجام ‌نشده است!
برنده شدن مدال فیلدز توسط مریم یک دستاورد منحصربه‌فرد است؛ نه‌فقط برای اینکه او نخستین زنی بود که بدان دست‌ یافت، بلکه ازآن‌جهت که او یک ایرانی است و این تصور که زنان ایرانی تحصیل نمی‌کنند، درهم‌شکسته شد.

مریم و هم‌نسلی‌های ریاضیدان او در ایران نشان می‌دهند که بار دیگر محققان ایرانی می‌توانند در سطوح عالی علم سهیم باشند. من معتقدم فرصت دادن و فراهم کردن محیطی حمایت‌کننده این امکان را به مردان و زنان در هرکجای جهان که باشند می‌دهد که کارهای درجه یک انجام دهند. علم و دنبال کردن آن یک ماجراجویی بدون مرز بدون محدودیت زمانی و مستقل از جنسیت است.

معتقدم که استعداد و پشتکار او مهم‌ترین دلیل برای موفقیت او بود. او نشان داد که چطور باید روشمند ادامه داد و در مواجهه با سختی‌ها تسلیم نشد.شاید قرار دادن کارهای او در آنچنان مرتبه‌ای متعالی که فقط بتوان آنها را به‌عنوان میراثی غیرقابل‌دسترس تحسین کرد، اشتباهی بزرگ باشد.

بعید می‌دانم که او هم چنین چیزی را خواسته باشد. به‌جای آن من معتقدم که او از ما خواسته است که دستاوردش را کاملا قابل‌ دسترس برای هرکسی صرف‌نظر از جنسیت و مکانش در جهان ببینیم؛ کسانی که مشتاقند با کار سخت باید به این رتبه بالای علمی برسند.

ساختن پژوهشگاهی بین‌المللی برای ریاضیات و دانش‌های بنیادی در ایران می‌تواند راهکاری باشد تا به میراث او افتخار کرد. او راه را باز کرد و اکنون بر ماست که آن را برای نسل‌هایی که می‌آیند هموار کنیم. صرف‌نظر از آنچه طی یک سالی که از درگذشت او می‌گذرد، برای بزرگداشت او انجام دادیم کارهایش در ریاضیات برای همیشه خواهند درخشید.