ماه تمام شد!

اگر در ژاپن قهرمانان قصه‌ها از ماه به زمین می‌آمدند، اگر لی‌بو- شاعر بزرگ چین- به این دلیل شاعر خوبی بود که بیشتر از هر کسی درباره ماه شعر گفته بود، اگر دانته یکی از طبقات بهشتش را در ماه توصیف می‌کرد، اگر یوهان کپلر و ویلیام بلیک و لورکا و ژول‌ورن همگی آرزوی سفر به کره ماه را داشتند، اگر و... اگر تا دیروز ماه ماهیتی اسطوره‌ای و افسانه‌ای داشت و منبع الهام هنر برای بشر بود، حالا دیگر ماه هیچ‌کدام از اینها نیست؛ حالا ماه یک وسیله اقتصادی و کسب درآمد است.

بشر امروز، مثل نیاکان‌اش رمانتیک نیست؛ اهل حساب و کتاب است و دو دو تا چهار تا. او هر چیزی را می‌خرد و می‌فروشد؛ حتی منبع الهام پدران‌اش را. باور نمی‌کنید؟ این گزارش را بخوانید و ببینید که تا به حال 2میلیون نفر زمین ماه را خریده‌اند. حواستان هست؟ 2میلیون نفر.

وقتی نیروانا روی ملودی و آهنگ تنظیم‌شده دیوید بووی، یکی از ماندگارترین ترانه‌های راک قرن بیستم را می‌خواند، هنوز یک افسانه بود. «مردی که جهان را فروخت» را عــرض می‌کنیم؛ همــان T he man who sold the world. شاید آن زمان کسی باور نمی‌کرد جز زمین‌های خاکی سیاره‌ای که رویش زندگی می‌کنیم، نقطه دیگری از جهان عظیم پیرامون‌مان قابل خرید و فروش باشد. اما کمتر از یک دهه بعد، جناب دنیس هوپ آمریکایی، لااقل به‌طور موقتی روی این تصور خط بطلان کشید. چطوری؟ با راه‌اندازی آژانس مجازی معاملات زمین‌های کره ماه!

باور بفرمایید قضیه شوخی نیست. آقای هوپ با این ابتکار تابه‌حال میلیون‌ها دلار به جیب زده است. به نظر او آدم منصفی می‌رسد و زمین‌های معلق قمر خوشگل کره زمین را ارزان قیمت گذاشته است؛ آن‌قدر که اگر شما از گرانی زمین و خانه روی کره خودتان خسته شده‌اید و امیدی هم به وام‌های 18میلیونی خرید مسکن و وام‌های 36میلیونی ساخت مسکن و خانه‌های 99ساله و امثالهم ندارید، خیلی راحت می‌توانید دست به جیب شوید و حدود 4هزار مترمربع (معادل یک «آکر ») زمین کره ماه را با 20 دلار از حضرت هوپ بخرید و سند به‌نام دریافت کنید؛ یعنی متری حدود 5 تا تک‌تومانی. مناسب است، نه؟ فکر نمی‌کنیم کویر لوت را هم به این قیمت بتوانید بخرید!

صاحب ندارد، پس مال ماست
فکر می‌کنید آقای هوپ حق فروش ماه را از کجا برای خودش آورده؟ خیلی ساده؛ او ادعا می‌کند در معاهده بین‌المللی مکان‌های فضایی- که در سال 1967 در سازمان ملل به ثبت رسیده و بیش از 98 کشور دنیا ازجمله تمام آنهایی که امکانات فضانوردی دارند آن را امضا کرده‌اند- یک سوراخ یا ابهام حقوقی پیدا کرده و از این گذرگاه توانسته زمین‌های کره ماه را بفروشد.

معاهده کذا حق مالکیت و سلطه حقوقی بر مکان‌های فضایی را برای هیچ کشور و حکومتی مجاز نمی‌داند. حالا آقای هوپ مدعی است که ما کشور یا حکومت نیستیم؛ ما اشخاص حقیقی هستیم. به همین سادگی!

خودش می‌گوید: «در حقیقت اینها سرزمین‌هایی بدون صاحب هستند. کاری که من می‌کنم دقیقا همان کاری است که نیاکان‌مان در قرون گذشته انجام می‌دادند. مگر وقتی از اروپا سفر می‌کردند و قاره یا سرزمینی جدید می‌یافتند، آن را به دیگران نمی‌فروختند؟».
به ادعای هوپ، او تاکنون چیزی حدود 6/1میلیون کیلومتر مربع از ماه را فروخته (یعنی تقریبا معادل مساحت کشور خودمان) و هنوز 32میلیون کیلومتر مربع دیگر برای خیل عظیم مشتاقان و علاقه‌مندان وجود دارد که روزانه حدود 1500 قطعه از آن به فروش می‌رسد.

لابد می‌پرسید نحوه انتخاب این زمین‌ها توسط خریدار یا فروشنده به چه صورت است؟ قطعا نباید خیلی پیچیده باشد چون ملت اطلاع دقیقی از وضعیت جغرافیایی و دمایی ماه ندارند و عواملی مثل آب و هوای مطبوع، دسترسی به دریاها و رودخانه‌ها، نزدیکی به جنگل و بیشه‌زار و طبیعت سرسبز و دلپذیر و فرح بخش و این‌طور چیزها هم در کره ماه محلی از اعراب ندارد. بنابراین کافی است که آقای هوپ مثل زبل‌خان چشمانش را ببندد و دستش را روی نقشه ماه دراز کند تا انگشتش به هر کجا خورد ، همان جا را فی‌المجلس به نام خریدارش سند منگوله دار شش‌دانگ بزند (باور کنید این حرف‌ها حقیقت دارد!).

البته هوپ واقعا آدم متواضعی است؛ «قبول دارم. این کار خیلی علمی نیست و بیشتر به یک سرگرمی جذاب شبیه است». این سرگرمی جذاب تا به حال بیش از 9 میلیون دلار به جیب هوپ سرازیر کرده!

همه ساده‌لوح‌های عالم
حالا فکر می‌کنید خریداران ساده‌لوح ماه چه کسانی باشند؟ نه، صبر کنید، نباید این‌قدر راحت صفت «ساده‌لوح» را به این افراد اطلاق کرد چراکه بینشان چند تا از ستاره‌های هالیوود مثل تام کروز، هریسون فورد، جان تراولتا و ادی‌مورفی، همچنین شرکت‌های معتبری مثل هتل‌های زنجیره‌ای هیلتون (چه می‌کنه این پاریس هیلتون با پولش!) و ماریوت، کارمندان ناسا و حتی 2تا از رؤسای جمهور اسبق ایالات متحده مثل رونالد ریگان و   جیمی کارتر هم به چشم می‌خورند؛ مضاف بر اینکه جورج بوش هم اعلام کرده بدش نمی‌آید بخشی از سرمایه‌اش را بر سر این کار قمار کند!

بوش البته برای تصاحب و بهره‌برداری از ماه برنامه‌های دیگری هم دارد؛ او 4 سال پیش از آمریکایی‌ها خواسته که باید تا سال 2017 به ماه بروند و تلاش کنند تا امکان زندگی درازمدت در آنجا برای انسان‌ها را فراهم آورند.

دکتر جان کانلی- از مهندسین ناسا- در این باره می‌گوید: «ما اکنون از یک اقامت 3‌روزه در ماه حرف نمی‌زنیم؛ ما می‌خواهیم یاد بگیریم چطور می‌شود آنجا زندگی کرد». البته ایشان درمورد اینکه کی می‌شود خط اتوبوس، مترو یا لااقل مونوریل بین زمین و ماه را برقرار کرد، حرفی نزده است.

مریخ را هم می‌فروشیم
آقای هوپ کارش را از سال 1980 شروع کرد. او در نیوجرسی دفتری زد به اسم «سفارت ماه» یا Lunar  embassy. او که پیش از این، عروسک‌گردان تئاتر بود، در چند سال اول مشتری چندانی نداشت اما وقتی سال 2005 در یک برنامه تلویزیونی با عنوان «کلاه‌برداری فضایی» حاضر و متهم شد، بلافاصله کارش گرفت؛ طوری که حالا این آقا کلی سایت و بنگاه مجازی هم در اینترنت راه‌اندازی کرده‌ که به این امر شریف مشغولند و برای خریداران و فروشندگان، اشتغال توأمان ایجاد می‌کنند؛ سـایــت‌هــایــی مـثل Lunarregistry.com، Moonestates.com و Lunarlandowner.com. طبق آمار این سایت آخری، تاکنون قطعات تفکیک‌شده‌ای از کره ماه به بیش از 2 میلیون نفر از 176 کشور دنیا فروخته شده است. رکورددار مالکین زمین در کره ماه  آلمانی‌ها هستند و بعد از آن سوئدی‌ها، انگلیسی‌ها و لهستانی‌ها.

این سایت امکان خرید اینترنتی از هرجا و هر کشوری را هم به شما می‌دهد و تازه درصورت انصراف شما بعد از خرید، تا 60 روز بعد پولتان را هم برمی‌گرداند. جالب اینجاست که هوپ و شرکا، قرار است از ابتدای سال 2008، زمین‌های مریخ، زهره و زحل را هم بفروشند. قیمت پایه برای هر آکر از زمین مریخ هم 14 دلار درنظر گرفته شده.

ماه را جدی بگیریم
برای اینکه بدانید قضیه خفن‌تر از این حرف‌هاست، باید گزارشی که بانک سرمایه‌گذاری آمریکا-UBS- از این ماجرا آماده کرده را بخوانید. طبق این گزارش، رابطه‌ معناداری بین افزایش یا کاهش قیمت زمین در کره ماه و ارزانی و گرانی خانه در ایالات متحده وجود دارد! مثلا در فاصله سال های 97 تا 2001، بهای هر دو روند رو به رشد و صعودی داشته اما در میانه سال‌های 2002 و 2003 با یک افت شدید مواجه شده است؛ یا مثلا در دسامبر 2005، زمین ماه به گران‌ترین قیمت خود (37 دلار) رسید.

9 ماه بعد از آن، پیک قیمتی مسکن در ایالات متحده بود. بانک UBS حدس می‌زند با توجه به اینکه قیمت زمین در کره ماه در سال 2007 نزدیک به 40 درصد افزایش داشته و از 16 دلار به 5/22 دلار رسیده، احتمالا در آغازین ماه‌های سال 2008 قیمت خرید و اجاره مسکن در ایالات متحده زیاد شود.  بنابراین اگر تا به حال فکر مـی‌کــردید مــاه فقط روی جزر و مد دریاها اثر می‌گذارد، سخت در اشتباه بوده‌اید!

به‌نظر می‌رسد ماه دیگر صرفا یک همسایه آسمانی که می‌شود رویش تحقیق کرد نیست.

چینی‌های گران
ایده دنیس هوپ آمریکایی انگار به مذاق چینی‌ها هم خوش آمده است. از سپتامبر 2005، چینی‌ها هم «سفارت ماه در چین» را راه انداخته‌اند و شروع به فروش زمین ماه کرده‌اند. این بار برخلاف مورد آمریکایی، فروشنده یک دانشمند علوم فضایی است به اسم لی جی که قبلا به فضا هم سفر کرده.

او هر آکر از زمین ماه را 298یوآن (معادل 37 دلار آمریکا) می‌فروشد که حدودا 5/1برابر قیمت فروش همتای آمریکایی‌اش است. آمار فروش در چین اما اصلا کمتر از آمریکا نیست؛ طبق ادعای لی‌جی، هر روز به طور متوسط 12 نفر، 18 آکر از ماه را می‌خرند.

ماه  در پاچه
قبل از خریداران فعلی ماه، کسان دیگری هم بوده‌اند که آرزوی مالکیت این سیاره مرموز را داشته باشند. سال 1971- درست در اوج بحران‌های دهه70  آمریکا، دهه جنگ ویتنام، دهه هیپی‌ها و دهه راک اندرول- جوان تازه فارغ‌التحصیلی پیدا شد که به خاطر نداشتن کار، راه افتاده بود توی خیابان‌ها و صدا می‌زد: «ماه... ماه...ماه را می‌فروشم». شگرد باری مک‌آردل این بود که به مردم حیرت‌زده می‌گفت: «فکر می‌کنید به یک نفر در عمرش چند بار پیشنهاد خرید ماه را بدهند؟». مک آردل با این زبان‌بازی‌ها، توانست در فاصله 1971 تا 1981 ماه را در پاچه 170هزار نفر بکند.

قیمت فروش او یک دلار برای هر آکر از ماه بود. آخرش هم مک آردل با یکی از همین خریداران ماه ازدواج کرد و به خواست او، این کار را گذاشت کنار. اما سود فروش ماه به همین جا محدود نشد؛ سال گذشته مک آردل کتاب خاطرات‌اش را منتشر کرد. کتاب «من ماه را فروختم» جزء پرفروش‌های آمریکا شد و خلاصه حالا مک‌آردل از برکت ماه، زندگی ماهی دارد.

قانون چه می‌گوید؟
طبق بند اول «معاهده‌ مکان‌های فضایی» 1967 سازمان ملل، فضا متعلق به تمامی بشریت است. بند دوم هم می‌گوید که هیچ حکومت یا کشوری حق ادعای مالکیت یا سلطه بر آن را ندارد. این معاهده در حالی تنظیم شد و به امضا رسید که هنوز هیچ شخص حقیقی به فضا یا ماه سفر نکرده بود.

طبق نظر بیشتر حقوق‌دان‌ها، با وجود اینکه حق مالکیت اختصاصی افراد بر کره ماه صریحا ممنوع نشده و با وجود اینکه به زعم بعضی‌ها «توافق‌نامه ماه» از نظر مالکیت خصوصی چالش برانگیز است، هیچ فرد حقیقی‌ای حق مالکیت بر ماه یا سایر اجرام آسمانی را ندارد. در واقع مانع اصلی برای تحقق این مالکیت این است که هیچ قانونی در این مورد نداریم و به طریق اولی مالکیتی هم نمی‌تواند به وجود بیاید یا تعریف شود.

توافق‌نامه‌ ماه می‌گوید: «اکتشاف و بهره‌برداری از کره ماه تنها به قصد منفعت‌رسانی به تمامی کشورهای جهان و با موافقت دسته‌جمعی و عمومی آنها امکان‌پذیر است». با این حال نباید فراموش کرد که این توافق‌نامه را تنها 6 کشور امضا کرده‌اند و غول‌های بزرگ فضانوردی دنیا مثل روسیه و آمریکا و چین وقعی به آن ننهاده‌اند.

سال 2004، «هیات مدیره انستیتو بین‌المللی قوانین فضایی» با صدور بیانیه‌ای، نسبت به ازدیاد روزافزون تمایل عمومی برای خرید زمین در ماه، ابراز دلسوزی و تاسف کرد و آن را افزایش امکان گمراهی مردم دانست. در این بیانیه آمده بود: «برای فروشندگان ماه کافی نیست تا به استناد قوانین ملی یا سکوت حکومت‌ها، کار خود را برحق بدانند. آنها از پیدا‌کردن عنوانی قانونی برای کاری که می‌کنند عاجزند».

در خیلی از کشورها قوانینی وجود دارد که به افراد اجازه نمی‌دهد به راحتی ادعای مالکیت خصوصی هر سرزمین تازه‌یافته‌ای را داشته باشند. طبق این قوانین، اگر شما زمین جدیدی را پیدا کنید که تا پیش از آن پای دیارالبشری به آن نرسیده باشد، باید نیت خود از اشغال آنجا را هم بیان و اثبات کنید تا این حق به شما داده شود. مسئله‌ای که -لااقل هنوز- در مورد ماه و اجرام آسمانی عملی نیست. (واقعا اگر از کسی بپرسند برای چه می‌خواهی روی ماه زمین داشته باشی، چه جواب قانع‌کننده‌ای در چنته دارد؟)

با درنظرگرفتن همه اینها، به نظر می‌رسد که اسناد و قباله‌هایی که به عنوان حق مالکیت ماه به فروش می‌رسند، تنها ارزش سمبلیک دارند. تعبیر شاعرانه روزنامه واشنگتن‌پست از این پدیده، جالب‌توجه است: «مردم می‌خواهند پولشان را برای یک رؤیای دست‌نیافتنی خرج کنند؛ رؤیایی که ارزش واقعی‌اش را فقط شب‌ها-وقتی مالکین‌اش به آسمان می‌نگرند و به آینده‌ای بهتر فکر می‌کنند- نشان می‌دهد. شاید به همین خاطر است که «سفارت ماه» توسط کسی راه اندازی شد که امید(Hope)  نام دارد.»