طبق تحقیقات دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی، سالانه حدود 2 میلیون نفر در جهان به علت بیماری سل فوت می‌کنند. این آمار در کشور ما 14 نفر در 100 هزار نفر است که با توجه به جمعیت 81 میلیونی کشور، جمعیت قابل توجهی خواهد شد. گرچه به ادعای دکتر «پیام طبرسی» رئیس مرکز تحقیقات سل بالینی و اپیدمیولوژی بیمارستان مسیح دانشوری، بیماری سل در ایران بحرانی نیست،
اما با بررسی‌های انجام شده از سوی تیم تحقیقاتی این بیمارستان، شهر پرجمعیتی مثل تهران مستعدترین شهر برای ابتلا به بیماری سل است. اینکه سل تا چه اندازه سلامت شهروندان پایتخت‌نشین را تهدید می‌کند و پراکندگی‌اش در کدام مناطق تهران بیشتر است، موضوع صحبت ما با طبرسی است. برای ملاقات با او سری به بیمارستان مسیح دانشوری، پیشرفته‌ترین مرکز درمانی بیماران مبتلا به سل می‌زنیم.
انتهای خیابان باهنر یا همان دارآباد، درست در فاصله چند قدمی یک کوه نه چندان بلند، جایی که انگار تهران تمام می‌شود، تابلو بیمارستان فوق‌تخصصی مسیح دانشوری دیده می‌شود. یک مرکز درمانی پیشرفته برای بیماران ریوی و مبتلایان به سل که در خاورمیانه حرف اول را می‌زند. شلوغ است و پررفت و آمد.
برخلاف دیگر بیمارستان‌های شهر، اینجا روی بلندی ساخته شده است. راه هموار ندارد و برای رفتن به بخش‌های مختلف آن باید کوهنوردی کرد. در بین مراجعه‌کنندگان، بیماران غیر‌بومی زیاد دیده می‌شود. کسانی که برای درمان حتی از کشورهای همسایه آمده‌اند. ظاهر و نوع پوشش‌شان این احتمال را می‌دهد که از پاکستان یا افغانستان آمده باشند.
میانه حیاط بیمارستان، روبه‌روی آبنمای زیبایی که استراحتگاه مراجعه‌کنندگان است، ساختمانی قدیمی جا خوش کرده که از دوره مظفرالدین شاه به یادگار مانده است. از قرار معلوم زمانی که مظفرالدین شاه به سل مبتلا می‌شود، دستور ساخت آن را می‌دهد. حالا از این بنای قدیمی به‌عنوان ساختمان اداری استفاده می‌شود.
- مراجعه سالانه هزار بیمار مبتلا به سل
از یکی از کارکنان سراغ طبرسی و بخش مبتلایان به سل (بخش 6) را می‌گیرم. به ساختمانی که در نوک کوه قرار دارد اشاره می‌کند. برای رفتن به آن جا باید سربالایی تندی را پشت سر گذاشت. این بخش از بیمارستان تقریباً ایزوله است. پرستار و بهیار و نیروی خدماتی هم بدون داشتن ماسک حق ورود به آن جا را ندارند، چه برسد به خبرنگاری که قصد تهیه گزارش دارد. پرستار لای در را باز می‌کند و فقط می‌شود از دور نظاره کرد.
اغلب بیماران سالمند هستند و تک تک در بین‌شان جوان دیده می‌شود. 62 تخت برای آنها تعبیه شده که نیمی مربوط به بخش بانوان و نیمی از آن آقایان است. به گفته طبرسی، سالانه هزار نفر برای درمان به بیمارستان مسیح دانشوری مراجعه می‌کنند. او می‌گوید: «سل از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی است که به رغم تلاش زیاد پزشکان برای ریشه‌کنی آن هنوز هم یکی از عمده‌ترین عامل مرگ و میر ناشی از بیماری‌های عفونی در دنیا مطرح است.»
- تشخیص 2 ساعته
به رغم پیشرفت امکانات بهداشتی، هنوز سالانه 10 هزار مبتلا به بیماری سل در ایران شناسایی می‌شوند. او می‌گوید: «سال‌ها پیش سل درمان نداشت. فرد باید با بیماری سر می‌کرد تا عمرش به پایان برسد. در حال حاضر بیمارستان مسیح دانشوری مجهز به دستگاه‌هایی است که در مدت 2ساعت بیماری سل را تشخیص می‌دهد.
بعد از آن فرد مراحل درمان را پشت سر می‌گذارد؛ یک دوره 6 ماهه و بعد هم اثری از بیماری در او دیده نخواهد شد. 90درصد از بیماران تحت درمان سلامتی خود را به دست می‌آورند. متأسفانه درصد کمی از بیماران به محض بهبودی روند درمان را ادامه نمی‌دهند و چون میکروب سل در بدن آنها از بین نرفته این گروه ناقل بیماری هستند.»
با توجه به تعداد مراجعه‌کنندگان اختصاص تنها 62 تخت برای این بیماری ناکافی به نظر می‌رسد، اما طبرسی نظر دیگری دارد و می‌گوید: «هر بیمار از تشخیص تا درمان فقط 10 تا 12 روز در بیمارستان بستری است و باقی مداوای آن در خانه انجام می‌شود، بنابراین با کمبود جا مواجه نمی‌شویم.»
- در مکان‌های شلوغ مراقب باشیم
طبرسی نوید می‌دهد که بیماری سل در ایران کنترل شده، اما هنوز تا ریشه‌کن شدن فاصله بسیاری است. جای سؤال دارد با اینکه واکسن ب‌ث‌ژ (واکسن پیشگیری و مبارزه با سل) از بدو تولد تزریق می‌شود، چرا هنوز شاهد ابتلای شهروندان به بیماری سل هستیم؟ در صورتی که با اجرای طرح جهادی واکسن فلج اطفال دیگر کودکی به این بیماری مبتلا نیست.
طبرسی پاسخ می‌دهد: «بیماری سل مثل فلج اطفال نیست که با واکسن درمان و ریشه‌کن شود. واکسن ب‌ث‌ژ برای جلوگیری از ابتلا به سل شدید در دوران کودکی تزریق می‌شود؛ بیشتر سل مغزی. این واکسن برخلاف واکسن فلج اطفال، تأثیر قطعی ندارد و پزشکان در تلاشند تا ترکیب جدیدی از این واکسن تولید کنند که اثربخشی بیشتری داشته باشد.»
طبرسی درباره شیوع بیماری سل به نکات ارزنده‌ای اشاره می‌کند، اما اینکه تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهر کشور چقدر با این بیماری درگیر است را از او جویا می‌شویم: «در تهران هم چون شهر پرجمعیتی است و از همه اقشار در آن زندگی می‌کند نسبت به دیگر شهرهای کشور بیشتر بیمار داریم. میکروب سل در هواست و مثل سرماخوردگی از طریق هوا انتقال پیدا می‌کند.
بنابراین نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم کدام منطقه تهران بیشترین بیماران مبتلا به سل را دارد، اما باید متذکر شوم در مناطق حاشیه‌ای که جمعیت مهاجرپذیر زیاد دارد، مستعدتر است؛ البته در جاهایی که افراد بی‌خانمان و کارتن‌خواب یا معتاد تجمع می‌کنند، در زندان‌ها یا فضاهای عمومی که بهداشت کمتر در آنها رعایت می‌شود امکان ابتلا بیشتر است.»
سینما، مترو، اتوبوس و هر جای شلوغ و پر رفت‌وآمد می‌تواند برای انتقال بیماری مستعد باشد. یعنی در این مکان‌ها خیلی راحت‌تر میکروب سل انتقال پیدا می‌کند. طبرسی متذکر می‌شود این حرف نباید ترس و وحشت در بین مردم ایجاد کند. او می‌گوید: «قدرت سرایت سل مثل سرماخوردگی نیست و تا شرایط فراهم نشود کسی گرفتار این بیماری نمی‌شود. کسانی که نقص سیستم ایمنی دارند یا پیوند اعضا انجام داده‌اند، افراد مسن، دیابتی‌ها و کسانی که نارسایی کلیه دارند خیلی زود گرفتار این بیماری می‌شوند.» بد نیست بدانید میکروب سل بیش از همه بیماران مبتلا به ایدز را مورد حمله قرار داده و بیمار می‌کند.
- آلودگی هوا علت شیوع بیماری سل
به گفته این پزشک سل در تهران بحرانی نیست، اما چون جمعیت زیادی را در خود جای داده ایجاب می‌کند برای کنترل آن مسئولان حوزه بهداشت و سلامت اقدام اساسی کنند. او مهم‌ترین راه برای مبارزه و کنترل این بیماری را افزایش آگاهی شهروندان می‌داند. طبرسی معتقد است که اطلاع‌رسانی مهم‌ترین راه کنترل این بیماری است. صحبت از آلودگی هوا به میان می‌آید. اینکه این معضل تا چه اندازه به شیوع بیماری سل دامن می‌زند.
طبرسی می‌گوید: «آلودگی هوا و مصرف دخانیات باعث می‌شود سلول‌های دفاعی بدن درگیر ذرات آلوده شوند. حال اگر میکروب سل وارد بدن شود سیستم دفاعی نمی‌تواند از ورود این مهمان مزاحم جلوگیری کند.» برخلاف تصور عوام، میکروب سل صرفاً ریه را درگیر نمی‌کند. طبرسی درباره انواع بیماری‌های سل توضیح می‌دهد: «سل انواع مختلف دارد و می‌تواند سیستم دفع ادرار، مغز، غدد لنفاوی و استخوان را درگیر کند. سل استخوان غیر از تب و درد آبسه استخوان را هم به همراه دارد، اما بیشتر از همه میکروب سل ریه را جایگاه مناسبی برای فعالیت خود می‌داند. این بیماری خود را با سرفه طولانی، تب، تعریق شبانه و کاهش وزن غیرقابل توجیه نشان می‌دهد.»
نظر شما