باغی که محمدرضا شجریان ایده آن را بنیان نهاده بود افتتاح شد

زیرا بعد از مدتی از کلید خوردن پروژه شاهد توقف آن بودیم. اما همان عشق، انگیزه و امیدی که از آن صحبت می‏کنم در این پروژه وجود داشت و منجر به این شد که بعد از ۱۵ سال شاهد افتتاح آن باشیم.

«باغ هنر بم» سرانجام افتتاح شد، همین هفته ‏گذشته و در حضورِ بسیاری از هنرمندان و چهره‏ های شناخته ‏شده. فرزند و همسرِ شجریان نیز حضور داشتند، خیلی ‏های دیگر هم بودند از حسین علیزاده تا علی ‏اکبر شکارچی و علی ‏اکبر مرادی و محمد سریر؛ خیلی‏ های دیگر هم بودند همه جز خودِ شجریان که پانزده سالِ قبل که آن زلزله ‏ی دل‏خراشِ بم آمد، تمام هم و غمِ خود را گذاشت تا هنر را در آن سرزمینِ ویران احیا کند و نتوانست. یعنی نگذاشتند؛ مثلِ خیلی‏ کارهای دیگر که می‏ خواست در این نیم قرن فعالیتِ هنری ‏اش انجام دهد و نگذاشتند؛ همین هم اما غنیمت است. آوازخوانِ حالا بیمار، از اینکه آن همه تلاشش در آن سال‏ ها بعد از این همه سال به ثمر نشسته است، لابد خرسند است و به مردمانی فکر می ‏کند که تا ابد در آن باغ که نامِ هنر روی خودش دارد، رفت ‏و آمد خواهند داشت؛ شجریان به دنبال انجام یک کار اساسی برای این شهر بود؛ وگرنه در آن زمان با توجه به مبلغی که تهیه شده بود، می ‏توانست یک طرح کوچک را به سرانجام برسد. او حتی نمی‏ خواست پروژه باغ هنر به اسمش ساخته شود و قرار بود به نام شهید «حجت قندی» نام‏گذاری شود. اما باغ هنر چگونه شکل گرفت؟ 

• اولین خشت 

محمدرضا شجریان اولین خشتِ باغِ هنر را مدتی بعد از زلزله ‏ی دل‏خراش بم گذاشت. همان زلزله ‏ای که هنوز که هنوز است مردمانِ کرمان داغش را بر دل دارند. او البته بعدتر به خاطر آنچه موانع و دشواری‏ های ناروای ایجادشده خواند، از آن کنار کشید. کاستن از آلام مردم داغ‏ دیده و «بازسازی‏ روحیه ‏ی مردم»، هدفی بود که «محمدرضا شجریان» برای ساخت «باغ هنر بم» به آن توجه داشت. او می ‏گفت می‏ خواهد این باغ نهادی باشد برای پژوهش، آموزش و اجرای فعالیت‏ های هنری تا از این طریق طراوت و شادابی را به فضای اجتماعی و فرهنگی بم بازگردد. این باغ هفت هزار مترمربع زیربنا داشت و قرار بود شامل چهار ساختمان (کتابخانه، گالری، باغچه، آمفی‌تئاتر، فضای پیوندی و ...) باشد. در آن زمان شورای شهر بم، طبق توافق نامه ‏ای، زمینی به وسعت ۱۴ هکتار (بخشی از پارک ۲۲ بهمن) را برای تاسیس باغ هنر بم در اختیار شجریان قرار داد. در مرحله‏ ی نخست ۳۰ هزار متر مکعب خاک برداری شد و سپس عملیات ساخت سازه آغاز شد. پیش ‏بینی اولیه برای هزینه پنج میلیارد بود. 

• کنسرت هم‏نوا با بم 

محمدرضا شجریان برای فراهم آوردنِ سرمایه‏ ی «باغ هنر بم»، کنسرت‏ هایی را برگزار کرد که نامِ آن را «هم‏نوا با بم» گذاشت. آن کنسرت ‏ها با هم‏ خوانی «همایون شجریان» و هم‏راهی «کیهان کلهر» و «حسین علیزاده» برگزار شد و خسروی آواز ایران تمامی عواید حاصل از آن را به همراه عواید حاصل از فروش سی‏دی در اختیار این پروژه قرار داد. او در آن زمان در این باره گفت: «درآمد کنسرت ‏های زلزله بم را که کمتر از ۱۵۰ میلیون تومان می‏ شد، به اضافه درآمدی که از  DVD و CD این برنامه کسب شد و مقداری کمک‏ هایی که دیگران کردند، جمعا به ۲۷۵ میلیون رسید؛ علاوه بر آن با افتتاح یک حساب بانکی برای کسانی که بودجه اندکی دارند نیز انگیزه ایجاد کردیم تا به بازسازی بم کمک کنند.»‏ بخشی از این میزان، پول‏ هایی بود که توسط خانه‏ ی موسیقی و همچنین شرکت‏ های محصولات خانگی تامین شده بود. اعضای شورای سیاست گذاری باغ هنر ‏بم در آن زمان محسن گودرزی (رئیس شورا)، بهار مشیری، فرداد خواجه‌نصیری، علی جهاندار، حسن ریاضی، ‏محسن کاشی، یونس شکرخواه، کامبیز نوروزی و افشین امیرشاهی بودند.

او امید بسیاری برای به ثمر رساندنِ آن پروژه داشت و درباره ‏اش گفت: «در کنار رسانه‌ها، می‏ توانیم هنرمندان را بسیج کنیم تا آنها هم فعالیتی در این راستا داشته باشند، آنها می ‏توانند با برگزاری کنسرت و دیدارهای مختلف این پروژه را به هدف برسانند، هرچند من با برگزاری کنسرت برای انجام این پروژه موافق نیستم چرا که نمی‏ توان مردم را مجبور به خرید بلیت ‏های گران کرد، اگر همت عالی در این زمینه باشد، باز هم جواب گوی نیازهای ما نیست. البته اگر برگزاری کنسرت من موثر باشد من به‌شخصه و با توجه به شرایط کنسرت را برگزار می ‏کنم. اما لازم است فاجعه بم برای مردم دوباره یادآوری شود تا آنها انگیزه هم‌یاری در آنها تقویت شود.»

• مشکلاتی که آغاز شد 

تا آذر ۸۳ روند پروژه ‏ی ساخت باغ هنر به‌خوبی پیش‏ می‏رفت و مهندسان معمار پروژه نیز امیدوار بودند این کار ظرف سه سال به انجام برسد؛ اما هم‏زمان با روی کار آمدن دولتِ احمدی‏نژاد مشکلات آغاز شد؛ با وجود آنکه نمایندگان مجلس و دولتمردان نیز قول ‏هایی برای حمایت داده بودند؛ اما هیچ ‏چیز آن‏طور که شورای سیاست‏ گذاری باغ هنر پیش‏ بینی‏ کرده بودند، پیش نرفت؛ عظمت پروژه بسیار بیش از توان مالی ‏ای بود که یک هنرمند (حتی اگر شجریان باشد) بتواند از پس آن برآید. او دوباره خود دست به کار شد و نمایشگاهی شامل  ۱۰۰تابلوی خطاطی را برگزار و تمامی آن را به پروژه اهدا کرد. او در سال ۸۷ بار دیگر تلاش فراوانی انجام داد و با راه‏ اندازی نمایشگاه فروش آثار هنرمندان خوش‏نویسی بار دیگر توجه همگان را به باغ هنر جلب کرد. «شجریان» در آن نمایشگاه گفت: «مدتی است دردی به دل من نشسته که گاه در لفافه از آن سخن گفته‏ ام، اما امروز به صراحت می‏ گویم که مردم بم را فراموش کرده‏ اند. روزی که زلزه بم روی داد، همه خود را مصیبت ‏زده می‏ دانستیم و درد این زخم را بر روان خود احساس می‏ کردیم. ما به بازماندگان بم قول ‏های بسیاری دادیم و اینکه دوباره بم را خواهیم ساخت. مردم این شهر بالاخره بم را می ‏سازند؛ اما گرد زمانه بر دل ما نشست. زخم بم را فراموش کرده ‏ایم و امروز نام بم دیگر دل کسی را نمی‏ سوزاند. امروز باید برای کمک به مردم بم دست به ترفند و تبلیغات بزنیم که رسم خوبی در میان ما نیست و این همان نکته ‏ای است که مرا آزار می ‏دهد.»

• کناره ‏گیری آوازخوان 

تمام این مسائل به علاوه مشکلات دیگری که در برهه ‏ی زمانی خاصی برای خسروی آواز ایران رخ داد، سبب شد تا در نهایت او با نگارش نامه‏ ای از ساخت پروژه‏ ی «باغ هنر» استعفا دهد. او در نامه‏ ای که در این خصوص نوشت، آورده بود: «ماه‏ هاست که توان ما به جای پیش برد پروژه به رفع حاشیه‏ ها و مشکلات برخاسته از آن معطوف شده است. من دیگر توان مقابله با این همه موانع و دشواری ‏های ناروای ایجادشده را ندارم. حال که مقامات استان تمایلی برای حضور من و همکارانم ندارند، توصیه حافظ بزرگ را عمل می‏ کنم که فرمود: "ما آزموده ‏ایم در این شهر بخت خویش/ بیرون کشید باید از این ورطه رخت خویش". از آنجایی که از ابتدا با شورای محترم شهر بم طرف بودیم، اکنون نیز رسماً این پروژه را به همان شورا تحویل می‏ دهیم. اسناد مربوطه را هم متعاقبا تقدیم شورای شهر خواهیم کرد. به منظور احترام به اعتماد مردم، نسخه‏ ای از گزارش مالی و عملکرد پروژه هم به افکار عمومی تقدیم خواهد شد.»
زمانی که آوازخوان قدر، پروژه را تحویل داد؛ حدود ۶ هزار متر مربع اسکلت ‏سازی در زمین موردنظر احداث شده بود و علاوه بر خاک‏برداری، دیوارهای حائل دور بنا نیز به‏ صورت سفت‌کاری احداث شده بود. 

• و طرحی که سرانجام افتتاح شد 

«هنرستان موسیقی» با اتاق ‏های تمرین، کارگاه ساختِ ساز، کلاس ‏های تئوری و سالن اجتماعات و ... آماده شد تا هفته ‏ی گذشته که باغ هنر افتتاح شد. حسین ریاضی عضو شورای سیاستگذاری پروژه باغ هنر بم چندی پیش درباره این پروژه گفته بود: «این پروژه با پیشنهاد و پیگیری استاد شجریان مطرح شد و توسط گروهی از معتمدان ایشان در قالب شورای سیاستگذاری باغ هنر برنامه ‏ریزی شد. پس از آماده‏ سازی‏ نقشه ‏ها، کار جانمایی در شهر بم آغاز شد و پروژه باغ هنر بم در همان سال کلید خورد و وارد مرحله اجرایی شد. باغ هنر بم با الهام از معماری اصیل ایرانی در مجموعه ‏ای با زیربنای ۴هزار مترمربع شامل کلاس‏ های آموزشی، سالن آمفی‏ تئاتر، استودیوی ضبط، بوفه دانشجویی و کلاس‏ های تمرین ساخته شده است. این مجموعه با الهام از ساختارهای فضای مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایرانی ساماندهی شده است.»

حسین علیزاده درباره ‏ی آن روزها گفت: «وقتی فکر ایجاد پروژه باغ هنر ایجاد شد، اجرایی شدن آن محال بود، که تقریبا محال هم شد. زیرا بعد از مدتی از کلید خوردن پروژه شاهد توقف آن بودیم. اما همان عشق، انگیزه و امیدی که از آن صحبت می‏ کنم در این پروژه وجود داشت و منجر به این شد که بعد از ۱۵ سال شاهد افتتاح آن باشیم. در زمانی که فاجعه زلزله بم اتفاق افتاد، ما فکر کردیم باید چه کاری انجام داد و اولین موردی که شجریان گفت، این بود که این شهر باید پر از موسیقی و نغمه باشد که دل مردم نیز زنده شود. شما بدانید که این مکان با خون و دل ساخته شده و حالا که افتتاح شده، می‏ ماند که چگونه آن را حفظ کنیم. اینجا می‏ تواند تبدیل به یک دانشگاه هنر در تمامی رشته‏ های هنر به‌ویژه هنرهای سنتی شود. موضوعی که می‏ تواند جوانان هنرمند این شهر و مناظق اطراف را از تهران بی ‏نیاز و در همین جا متمرکز کند. من از هنرمندان، مردم و مدیران می ‏خواهم این‌جا را حفظ کنند. من تردید ندارم که هنرمندان زیادی مشتاقند که در گسترش فعالیت‏ های باغ هنر بم سهیم باشند و روحیه شهر را زنده کنند. این مرکز قطعا می‏تواند در جهان جلوه‌نمایی کند. من از طرف هنرمندان رشته‏ های مختلف تعهد می‏ دهم که همه حاضریم برای حوزه آموزش هر کمکی را انجام دهیم. در این راه تعهد بعدی با مردم است و پس از آن نیز این مدیران هستند که باید با تمام انرژی حضور داشته باشند. در هر صورت اگر روزی شنیده بشود که از این کارها غفلت صورت گرفته، باید به حال همه ما تأسف خورد که این همه انرژی به تباهی رفت، اما من حتم دارم این اتفاق نمی ‏افتد و ما نمی ‏گذاریم که به تباهی کشیده شود.»

• باغی بر اساس معماری سنتی ایران

علی نعمتی، معمار و مشاور پروژه‏ی باغ هنر بم: این پروژه در سال بعد از زلزله ‏ی بم در دی‌ماه ۸۲ توسط استاد شجریان برای بازگرداندن امید به این شهر انجام شد و استاد در سال ۱۳۸۳ با همراهی اساتیدی چون حسین علیزاده، کیهان کلهر و همایون شجریان تحت عنوانِ «هم‏نوا با بم» در چند شب متوالی کنسرتی را برگزار کرد و عواید آن پروژه به این مساله اختصاص داده شد و اسکلت پروژه بنا نهاده شد. کار چیزی حدود دوازده سال متوقف ماند تا اینکه استاد شجریان در سال ۱۳۹۳، طی تفاهم‏نامه‏ ای ادامه‏ ی آن را به صنایع خودروسازی کرمان سپردند و ما به عنوان معمار و طراح و مهندس پروژه وارد کار شدیم و روی اسکلت اولیه، طراحی و معماری انجام دادیم و بخش ‏هایی از سازه اصلاح شد و برق و تاسیساتِ بنا نیز انجام شد تا اینکه از اوایل سال ۹۵، کار وارد مرحله‏ ی اجرایی شد و در کمتر از دو سال به اتمام رسید.  ما در این بنا از طعم و ایده‏ های معماری ایرانی استفاده کردیم و طبقِ سنت معماری ایرانی تلاش شد تا بنا بر اساسِ اقلیمِ منطقه‏ ی بم که دارای تابستان‏ هایی گرم و سخت است، انجام شود. مدولاسیون و پنجره‏ های ساختمان نیز بر اساسِ معماری سنتی ایران انجام شد و درعین‏ حال از الگوهای موجود در مرکز حفظ و اشاعه‏ ی موسیقی، کانون چاووش و دانشگاه هنر بهره ‏هایی گرفته شد. حالا در باغ هنر بم، یک استودیوی ضبط برای تحصیل‏ کردگانِ این رشته وجود دارد، همچنین یک محل آرشیو موسیقی که تمام تاریخ شنیداری موسیقی ایران در آن است به همراه یک سالن تمرین گروهی وجود دارد. همچنین ۵ یونیت شخصی و آمفی ‏تئاتر صد نفره که هنرجویان رشته‏‌های هنری کار خود را انجام دهند.  در طبقه ‏ها‏ی بعدی نیز ده کلاس تئوری در نظر گرفته شد تا انواع رشته ‏های هنری تاسیس شود. کارگاه سازسازی نیز با نام «ابراهیم قنبری‌مهر» درنظر گرفته شده است. بخش اداری نیز در طبقه ‏ی بالا در نظر گرفته شده است. 

• منبع: سازندگی - شماره ۲۶۸، روز دوشنبه ۱۷ دی ۱۳۹۷