این نخستین سفر رسمی رئیس یکی از قوای سه‌گانه ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی محسوب می‌شود.
روابط ایران و مصر با وجود سابقه و قدمت طولانی در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در پی موضعگیری‌های این کشور علیه انقلاب اسلامی و پیمان سازش این کشور با رژیم صهیونیستی در سال 1981 میلادی رو به تیرگی نهاد و پس از مدتی به طور کامل قطع شد.
اما وجود ظرفیت‌های فراوان ایران و مصر به عنوان دو قطب سیاسی جهان اسلام موجب شد که دو کشور پس از پیروزی انقلاب ایران قطع رابطه سیاسی کامل کرده اما روابط تجاری و اقتصادی دو کشور به صورت محدود باقی بماند.
در زمان ریاست جمهوری سیدمحمدخاتمی تلاش‌های گسترده‌ای برای از سرگیری روابط عادی دو کشور انجام شد اما به دلایل متعدد با موفقیت چندانی همراه نبود اما با حضور دولت نهم و محمود احمدی‌نژاد در صدر ریاست قوه مجریه ایران و اعلام آمادگی برای برقراری ارتباط رسمی سیاسی از آغاز، فصل نوینی در ارتباط سرد تهران – قاهره پدید آمد.
سفر حداد عادل رئیس مجلس به مصر هر چند به منظور شرکت در اتحادیه بین‌المجالس در قاهره انجام می‌شود اما طبیعی است که فرصت بسیار مغتنمی برای آغاز روابط رسمی دو کشور محسوب شود. گفته می‌شود رئیس مجلس در این سفر ممکن است با برخی مقامات سیاسی از جمله رئیس جمهوری این کشور و حتی مقامات علمی و فرهنگی مصر در دانشگاه الازهر دیدار داشته باشد که می‌تواند گام مهم و اساسی در آغاز رابطه دو کشور باشد.
بررسی تاریخ روابط سیاسی ایران و مصر در طول یک صد سال گذشته نشان می‌دهد که این روابط بیش از آن که بر مبنای منافع ملی استوار باشد متأثر از برخی متغیرهای منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است لذا سابقه رابطه دو کشور قبل و بعد از انقلاب اسلامی به طور اجمال مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بازخوانی پرونده ایران و مصر
1 – قبل از پیروزی انقلاب اسلامی: در دهه سوم میلادی از قرن گذشته مناسبات دو رژیم پادشاهی ایران و مصر تا آنجا پیش رفت که روابط سیاسی میان دو کشور جای خود را به روابط خانوادگی میان دو دربار پادشاهی سپرد. دو کشور در آن زمان بدون توجه به شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی و بدون در نظر گرفتن منافع ملی روابط گسترده‌ای با یکدیگر برقرار کردند.
پس از سقوط رژیم پادشاهی ملک فاروق در سال 1952 به دست افسران آزاد مصر به رهبری ژنرال محمد نجیب و سرهنگ جمال عبدالناصر روابط ایران و مصر به شدت تیره شد. شاه سابق ایران، موضع سرسختانه‌ای در برابر رژیم جدید افسران آزاد در مصر اتخاذ کرد که این موضع‌گیری به مناقشات تند رسانه‌ای میان دو کشور منجر شد.
در جنگ ژوئن 1967 میلادی میان اعراب و اسراییل، شاه سابق ایران جانبداری آشکار خود را از رژیم غاصب اسراییل اعلام داشت که این موضع‌گیری انزوای سیاسی ایران میان جهان عرب و اسلام را در پی داشت: پس از درگذشت جمال عبدالناصر رئیس جمهوری مصر در سال 1970 میلادی، انورسادات که قدرت را در مصر به دست گرفته بود در یک چرخش 180 درجه با رژیم شاه رابطه گسترده‌ای برقرار کرد. انور سادات پس از رسیدن به قدرت، بیش از 20 هزار مستشار نظامی اتحاد جماهیر شوروی سابق را از مصر اخراج کرد و بدین ترتیب خود را به آمریکا و غرب نزدیک کرد.
این رویکرد و سفر انورسادات به بیت‌المقدس در سال 1977 و متعاقب آن امضای توافقنامه کمپ دیوید میان سادات و مناخیم‌بگین نخست وزیر اسبق رژیم اسراییل در سال 1979 که با نظرات جیمی کارتر رئیس جمهوری وقت آمریکا صورت گرفت به انزوای مصر در جهان اسلام منجر شد هر چند در این زمان ایران و مصر ارتباط خوب و نزدیکی با هم داشتند.
2 - پس از پیروزی انقلاب : پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357(1979میلادی) رابطه ایران و مصر رو به تیرگی نهاد. علت اصلی این قطع ارتباط امضای پیمان کمپ دیوید در سال 1978 بین مناخیم بگین نخست‌وزیر اسرائیل و انورسادات رئیس‌جمهوری وقت مصر بود هرچند دلایل دیگری از جمله پناه دادن شاه سابق ایران و خانواده سلطنتی نیز از جمله دلایلی بود که موجب قطع رابطه دو کشور شد، قطع رابطه کامل ایران و مصر به دستور مستقیم حضرت امام(ره) درست یک هفته بعد از امضای پیمان کمپ دیوید میان انورسادات رئیس‌جمهوری وقت مصر و مناخیم بگین نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی صادر شد.
در پی صدور این فرمان روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران با مصر در اعتراض به سازش قاهره با صهیونیست‌ها قطع شد و این رابطه هنوز به طور رسمی بازگشایی نشده است.
تاریخچه مناسبات دو کشور نشان می‌دهد که عامل گرایش به صهیونیسم همواره به عنوان عنصر بازدارنده و تخریب کننده روابط دو کشور به شمار رفته است.
تلاش دولت خاتمی برای نزدیکی‌به مصر
سیدمحمدخاتمی رئیس جمهوری سابق ایران که سیاست تنش‌زدایی و اعتمادسازی را از جمله برنامه‌های دولت خود عنوان کرده بود، تلاش‌های گسترده‌ای برای عادی‌سازی روابط با مصر انجام داد. خیابان خالداسلامبولی که به عنوان عامل ترور انورسادات شناخته شده بود و نارضایتی مصری‌ها از این اقدام را به دنبال داشت توسط شورای شهر تهران به انتفاضه تغییر نام پیدا کرد و حسنی مبارک رئیس‌جمهوری مصر برای نخستین‌بار توسط وزیر خارجه ایران برای شرکت در اجلاس کشورهای عضو گروه «دی 8» به تهران دعوت شد؛ اما وی تنها رئیس دولتی بود که دعوت رئیس‌جمهوری وقت ایران را بی پاسخ گذاشت و به تهران سفر نکرد و به این ترتیب پیش بینی‌ها درباره آغاز مجدد روابط سیاسی ایران و مصر به حقیقت نپیوست.
اما حضور «احمد طاهر» وزیر خارجه وقت مصر در تهران و مذاکره وی با همتای ایرانی‌اش و همچنین سیدمحمدخاتمی امیدها را برای حل مسائل و مشکلات 2کشور زنده نگهداشت و 2کشور توافق کردند که وزرای خارجه‌شان مامور حل مسائل 2جانبه شوند. دیدار خاتمی و حسنی مبارک رؤسای جمهور وقت 2 کشور در حاشیه اجلاس فناوری اطلاعات در ژنو سوئیس مهمترین اتفاق سیاسی بود که میان تهران و قاهره روی داد و در همین مرحله متوقف ماند.
ضرورت تلاش برای برقراری روابط ایران- مصر
نقش ایران و مصر در مسائل مختلف جهان اسلام و منطقه هیچگاه قابل انکار نبوده و قطع روابط به عنوان یک حلقه مفقوده در روابط جهان اسلام و جهان عرب تلقی شده است. ساختار جمعیتی 2 کشور و جایگاه ژئوپلتیکی ایران و مصر در خاورمیانه و آفریقا و قدرت تأثیرگذاری 2کشور در حوادث منطقه‌ای و بین‌المللی و نقش فزاینده هر یک از این 2کشورها در جنبش عدم تعهد و سازمان کنفرانس اسلامی جایگاه ویژه‌ای به هر 2 کشور بخشیده است لذا قطع روابط ایران و مصر نمی‌تواند به سود جهان اسلام و به ویژه ملت فلسطین و عراق باشد و لذا این امید همواره در محافل سیاسی 2 کشور وجود داشته است که روابط سرد تهران- قاهره رو به گرمی گذارد.
تلاش دولت احمدی‌نژاد
دولت نهم و به ویژه محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری، تلاش ویژه‌ای را برای متنوع ساختن گزینه‌های سیاست خارجی قرار داده است و در همین راستا دیپلماسی خود را برای همگرایی و همدلی تمامی کشورهای جهان و به ویژه کشورهای اسلامی به کار گرفته و دقیقا به همین دلیل برقراری ارتباط ایران و مصر یکی از اولویت‌های دیپلماسی خارجی دولت نهم بوده است.
اظهارات محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری، در سفر دوره‌ای خود به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس (امارات و عمان) در اردیبهشت‌ماه سال جاری در گفت و گو با خبرنگار الاهرام مصر در مورد ازسرگیری روابط دو کشور بسیار قابل اهمیت است و بازتاب زیادی در عرصه بین‌المللی داشته است.
رئیس‌جمهوری درباره عادی سازی روابط ایران و مصر گفت:«با صراحت اعلام می‌کنم که امروز ما به طور قاطع به دنبال تجدید رابطه با مصر هستیم که اگر دولت مصر اعلام آمادگی کند، تا پایان وقت اداری امروز سفارت ایران را در مصر بر پاخواهیم کرد.» موضع رئیس‌جمهوری تنها با فاصله یک هفته بعد از کنفرانس شرم الشیخ درباره عراق ابراز شد و برخی ناظران را در راستای این تحلیل قرار داد که تحول در روابط تهران –قاهره بازتاب مذاکرات متکی، وزیر امورخارجه در شرم الشیخ است.
پایان فصل سرد
به نظر می‌رسد باتوجه به اظهارات صریح مقامات جمهوری اسلامی ایران برای برقراری مجدد ارتباط با مصر و علاقه‌مندی متقابل این کشور که در مذاکرات و گفت‌وگوهای متقابل ابراز شده است باب تازه‌ای در روابط دو کشور، ایجاد شود و با همدلی و همگرایی بیشتر از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های سیاسی- اقتصادی در کشور در راستای اتحاد جهان اسلام استفاده شود. حدادعادل رئیس مجلس ایران می‌تواند آغازی بر پایان فصل سرد 2کشور باشد.
