به گزارش ایرنا، اقیانوس‌ها پیکره‌های آبی بزرگ سرشار از آب‌های شور هستند، تقریبا ۷۱ درصد سطح کره زمین که مساحتی حدود ۳۶۱ میلیون کیلومتر مربع است، از این آب‌های شور پوشانده شده است که به طور کلی به چند اقیانوس و تعدادی دریا تقسیم می‌شوند.
اقیانوس‌ها نقش مهمی در تامین اکسیژن، آب و هوا و مواد غذایی یک منطقه دارند و گفته می‌شود زیستگاه حدود ۲۳۰ هزار گونه جانوری شناخته شده هستند، البته بخش عمده‌ای از ژرفای اقیانوس‌ها هنوز کشف نشده است که بر این اساس، تخمین زده می‌شود بیش از ۲ میلیون گونه جانوری آبزی وجود داشته باشد.
با این همه، دانشمندان می‌گویند وسعت مناطق مرده اقیانوس‌ها که میزان اکسیژن آنها به صفر رسیده از سال ۱۹۵۰ چهار برابر شده و مناطق بسیار کم‌اکسیژن در آب‌های ساحلی ۱۰ برابر وسیع‌تر شده است.
یک گروه تحقیقاتی از کمیسیون بین دولتی اقیانوس‌شناسی یونسکو بعد از تحقیق در زمینه مناطق مرده در اقیانوس‌ها اعلام کرد که غلظت اکسیژن آب از اواسط قرن بیستم در اقیانوس‌های آزاد و نیز در آب‌های ساحلی، به طرز فزاینده‌ای رو به کاهش رفته و اکنون وسعت این مناطق به میلیون‌ها کیلومتر مربع رسیده و مصب رودخانه‌ها و دیگر آب‌های ساحلی به شدت تحت تاثیر این کاهش اکسیژن قرار گرفته است.
در حال حاضر ۵۰۰ نقطه بسیار کم اکسیژن یا بی‌اکسیژن در مناطق ساحلی دنیا وجود دارد در حالی که در سال ۱۹۵۰ تعداد این مناطق حدود ۵۰ نقطه بود و اقیانوس‌های دنیا هم حدود ۲ درصد اکسیژن خود معادل ۷۷ تریلیون تن را از ۱۹۵۰ تا به حال از دست داده‌اند.
تحقیقات نشان می‌دهد گسترش این مناطق از تبعات گرمایش جهانی است، وضعیتی که ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای و در مناطق نزدیک به ساحل، ناشی از آلاینده‌های حاصل روان آب‌های کشاورزی و فاضلاب است. این وضعیت در مورد آب‌های ایران نیز صادق است به طوری که به گفته بهروز ابطحی رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، با تحقیقاتی که در دریای عمان انجام شده است، به لایه‌های عمیقی رسیده‌ایم که دچار کاهش اکسیژن شده‌اند و به آنها مناطق مرده اقیانوسی اطلاق می‌شود که به تدریج در حال گسترش هستند.
ابطحی افزود: پژوهشگاه برنامه‌های پژوهشی و تحقیقاتی برجسته‌ای دارد که یکی از آنها گشت تحقیقاتی به وسیله کاوشگر اقیانوس‌پیما در خلیج فارس و دریای عمان است، این برنامه تحقیقاتی امکان تهیه تصویر کلی از شرایط زیستی، فیزیکی، شیمیایی و زمین‌شناسی این پهنه‌های آبی را در اختیار قرار می‌دهد.
وی اظهار داشت: تاکنون چهار گشت تحقیقاتی داشته‌ایم و یافته‌های مهمی به دست آورده‌ایم از جمله این که توانستیم از لایه‌های عمقی کم اکسیژنی که در دریای عمان وجود دارد شناخت دقیق‌تری پیدا کنیم، این لایه‌ها در حال توسعه هستند که باید برای آنها فکری اساسی کنیم.
ابطحی ادامه داد: از لایه‌های عمقی دریای عمان که می‌گذریم به مناطق عمیق‌تر می‌رسیم؛ در این مناطق یک پیکره عظیم آبی وجود دارد که دچار کاهش اکسیژن است و این گونه مناطق در حال گسترش را در اقیانوس‌شناسی «مناطق مرده اقیانوسی» می‌گویند.
وی تاکید کرد: مناطق مرده اقیانوسی چیزی نیست که جدید ایجاد شده باشد بلکه در ادوار زمین‌شناسی بوده‌اند اما یافته‌های اخیر نشان می‌دهد که این مناطق به تدریج در حال افزایش است و لایه آن به تدریج در حال نزدیک شدن به سطح آب است، وضعیتی که می‌تواند بر ذخایر آبزیان اثر بگذارد.
رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی گفت: یک بخش از این مناطق مرده، طبیعی است و بخشی هم می‌تواند به علت تاثیرات فعالیت‌های انسانی باشد، اما افزایش تدریجی گستره آن نتیجه تاثیر مستقیم فعالیت‌های انسانی است که از سواحل حاشیه دریاها نشات می‌گیرد و بخشی هم می‌تواند ناشی از تغییر اقلیم باشد.
وی تاکید کرد: این موضوعی است که باید روی آن مطالعه کنیم؛ در دنیای امروز گسترش مناطق مرده یکی از موضوعات بسیار مورد توجه است زیرا در بسیاری از مناطق ساحلی جهان مشاهده شده و از موضوعاتی است که یونسکو نیز روی آن تمرکز دارد.
«در واقع این مناطق به صورت کامل خالی از موجودات نمی‌شود اما تنوع زیستی آن منطقه تغییر می‌کند و به سمت موجودات، جانوران و پلانگتون‌هایی که در شرایط فقر اکسیژن می‌توانند زندگی کنند پیش می‌رود، در مجموع ذی توده کاهش می‌یابد و تنوع آن نیز تغییر می‌کند که این تغییرات نامطلوب هستند».
رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی اظهار داشت: در گشت تحقیقاتی اقیانوسی در این زمینه متمرکز شده‌ایم و به یافته‌هایی نیز دست یافتیم و طبق روال این گونه تحقیقات، این اطلاعات بعد از برداشت به صورت دقیق تحلیل می‌شوند که بخش زیادی از این اطلاعات به صورت مقالات علمی پژوهشی منتشر می‌شوند و در دسترس متقاضیان داخلی و خارجی قرار می‌گیرند.
- تقویت مرکز داده‌های اقیانوسی
ابطحی گفت: مرکز داده‌های اقیانوسی در پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی فعال است و ما همواره در حال توسعه این مرکز هستیم؛ در واقع با ارتباطات بین‌المللی در حد امکان در حال توسعه این مرکز هستیم، به عبارتی قرار است امسال با توسعه زیرساخت آی تی پژوهشگاه یک توسعه معنادار در این مرکز داشته باشیم. وی با اشاره به این که سعی آنها را در این مرکز متمرکز کنیم تا در صورت مراجعه محققین، مشخص شود کدام داده در اختیار کدام موسسه است تا به آن مرکز مراجعه کنند.
ابطحی گفت: توسعه این مرکز موجب شود که بدانیم در چه زمینه‌هایی داده داریم و در چه زمینه‌هایی داده کم داریم، در واقع حجم داده‌ها و اطلاعات روند مطالعات را نشان می‌دهد و می‌تواند برای مدیریت مطالعات دریایی وسیله و ابزار بسیار خوبی باشد.
وی درباره ارتباط پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی با مراکز علمی جهانی توضیح داد: ارتباط ما در موضوعات دریایی با مراکز علمی جهانی خوب است؛ بخشی از این ارتباطات سازمانی و اداری است و با توجه به این که پژوهشگاه ما نماینده ایران در فعالیت‌های دریایی مرتبط با یونسکو است، به طور مداوم با یکی از بخش‌های بزرگ یونسکو که همان کمیسیون بین دولتی اقیانوسی (ioc) است، در ارتباط هستیم.
ابطحی ادامه داد: علاوه بر آن با ۱۴ مرجع منطقه‌ای و بین‌المللی هم در ارتباط هستیم که بخشی از آنها به حوزه اقیانوس هند مرتبط هستند، تعدادی هم به کارهای ترویجی و گسترش فرهنگ اقیانوسی مرتبط است که ما در چارچوب آن فعالیت‌ها موظف هستیم دوره‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برگزار کنیم.
نظر شما