زمینه‌سازی برای رشد جنبه‌های فردی و اجتماعی کودکان و پرورش استعدادهای ذهنی و شکوفایی ذوق هنری آنان، از جمله اهداف ادبیات کودکان است و ارتباط تنگاتنگ تربیت عقلانی، اخلاقی، عاطفی و البته دینی با ادبیات، نقش تربیتی ادبیات کودک را برجسته‌تر نیز می‌کند. خوبی و بدی، امید و ناامیدی، ارتباط‌های انسانی، نیروهای متعالی و معناداری زندگی از جمله دغدغه‌های مشترک آموزه‌های دینی و ادبیات است و تردیدی نیست که روایت داستانی با زبانی دست‌یاب و البته تکنیک‌های روایی جذاب و خلاقانه می‌تواند بهترین بستر ارتباطی و موثرترین ابزار انتقال میراث‌های فرهنگی و مفاهیم و آموزه‌ها باشد.
سنت بازخوانی و بازنویسی حکایتها و داستانهای کهن دینی و قرآنی و بازگویی منظوم و منثور روایتهای نقل شده از امامان و بزرگان دین در ادبیات ما عمری طولانی دارد. ادبیات کودکان و نوجوان معاصر در این خصوص وامدار بزرگانی از جمله مهدی آذریزدی، پدر ادبیات کودک و نوجوان ایران است که چند نسل لذت آشنایی با داستانهای کهن را با مجموعه‌ی قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب او ـ و مشخصاً قصه‌های قرآن و قصه‌های چهارده معصوم در حوزه‌ی روایتهای دینی ـ تجربه کرده‌اند. آفرینش آثار داستانی از این دست با زبانی ساده و بهره‌گیری از عبارات و اصطلاحات شیرین متناسب با مخاطب کودک و نوجوان در دهه‌های اخیر رونق زیادی داشته؛ فریبا کلهر، که در کنار او فقط تو بوده‌ای را به قلم او می‌خوانیم، از نام‌آشنایان بازنویسی و بازآفرینی اسطوره‌ها و روایتهای تاریخی و مذهبی و قرآنی برای کودکان و نوجوانان است و با حدود ۳۰ عنوان کار (تنها در زیرمجموعه‌ی روایتهای مذهبی کودکان و نوجوانان) از فعال‌ترین چهره‌های این سالهاست: از مادر، ضریح، کبوتر در سال ۷۰ تا بوی باران، قصه‌های عاشورایی، یا علی یا علی، قصه‌های امام زمان و بالاخره روایت او از حماسه‌ی عاشورا، در کنار او فقط تو بوده‌ای، با ویراستاری بابک بناءزاده که دفتر نشر فرهنگ اسلامی در سال جاری منتشرکرده‌است.
در روایتهای تاریخی و دینی از نویسنده انتظار می‌رود به حقیقت ماجرا، منابع و روایتهای معتبر پای‌بند بماند، که خوشبختانه در انتهای کتاب به تعدادی از منابع اشاره شده؛ از جمله حماسه‌ی حسینیِ مرتضی مطهری، فرهنگ عاشورا از جواد محدثی و تاملی در نهضت عاشورا از رسول جعفریان. از سوی دیگر دقت زیادی لازم است تا تخیل داستانی یا هنر نویسندگی بر حقیقت روایت داستانی چیره نشود و نویسنده باید از ترسیم مبالغه‌آمیز چهره‌ها بپرهیزد و بر اساس اصل باورپذیری از الگوها سیمایی افسانه‌ای و اسطوره‌ای و دور از ذات و حقیقت انسانی نسازد تا مخاطب، و به‌خصوص کودکان و نوجوانان، بتوانند با الگوهایی انسانی و نه فراانسانی ارتباط موثر برقرار کنند. به‌علاوه حماسه‌ی عاشورا را در طی سالهای متمادی مکرر روایت کرده‌اند و همین نکته، علاوه بر باقی نکته‌هایی که ذکرش رفت، کار نویسنده را در جذب مخاطب دشوارتر از پیش می‌کند. در پشت جلد می‌خوانیم: ماجرای امام حسین علیه‌السلام را بارها شنیده‌ایم [...] و می‌دانیم که کربلا شاهد چه مظلومیتهایی بود. همه‌ی اینها را می‌دانیم، اما این بار راوی ماجرا کسی است که فرماندهی ظلم و جور تاریخ را به عهده دارد. راوی این قصه‌ی واقعی شیطان است!
ظاهرشدن شیطان به‌عنوان راوی ـ با تاکید بر این‌که شیطان واقعیتی خیالی است یا خیالی که واقعیت دارد و نه موجودی افسانه‌ای ـ برگ برنده‌ی روایت کلهر از حماسه‌ی عاشوراست. شیطان از اول اول ماجرا آنجا بوده و کمی مانده به آخر ماجرا به اردوگاه شناور رئیس بزرگش ابلیس برگشته، پس به نظر می‌رسد بهتر از هر کس دیگری بتواند ماجرا را برایمان تعریف کند. شیطان در یکی‌دو پاراگراف اول داستان از اردوگاه شناور محل زندگی خودش و دوستانش می‌گوید، قلمروی که از این سر دنیا به آن سر می‌رسد و درنتیجه جایی پیدا نمی‌شود که شیطان نتواند به آن رخنه کند، و تقریباً هم کسی یافت می‌نشود که بتواند در برابر وسوسه‌ی شیطان مقاومت کند. روایت ساده و در مجموع دور از لفاظی شیطان که پیش می‌رود با نامهای بزرگان عاشورا و نقش آنها و البته نقش شیطان در پیشبرد کار بیشتر آشنا می‌شویم. پیام روشن است: شیطان را نباید دست کم گرفت، شیطان می‌تواند یکراست توی دل و فکر شخصیتها برود و اختیار آنها را به دست بگیرد، مثلاً حاکم کوفه نعمان و ... شیطان همان‌طور که در ابتدای کتاب هم گفته‌بود تا پایان ماجرا نمی‌ماند و بعد از شهادت ماه بنی‌هاشم زمین را ترک می‌کند و تا اردوگاه شناور ابلیس بالا می‌رود.
البته تنها صدای شیطان نیست که خواننده را همراه خود از اردوگاه ابلیس می‌برد و به اردوگاه باز می‌گرداند. شیطان را در تصویرهای کتاب ـ تصویرگر: سید میثم موسوی از تصویرگران شناخته‌شده‌ی کتابهای کودک و نوجوان ـ هم می‌توانیم بیابیم و همین مساله‌ی حضور دائم او و پیام داستان را ملموس‌تر هم می‌کند. در سالهای اخیر نقش تصویرگری در انتقال اندیشه و مفاهیم به مخاطب و کاربرد وسیع آن در ادبیات کودک و نوجوان پررنگ‌تر از پیش مطرح می‌شود و تصویرگری جذابِ در کنار او فقط تو بوده‌ای ـ با توجه به نسبت مناسب حجم تصاویر به نوشتار، تنوع منظره‌ها و برانگیزانندگی و سایر معیارها ـ از نقاط قوت کتاب است.
گفتنی است کتاب «در کنار او فقط تو بوده ای» در ۸۴ صفحه با قیمت ۱۲۰۰۰۰ ریال در فروشگاه های دفتر نشر فرهنگ اسلامی عرضه می شود.
نظر شما