جهان با بیش از 240 میلیون نفر مبتلا به دیابت، پا به قرن جدید گذاشت که در این میان سهم ایران بیش از 5/2 میلیون نفر است.
زخم پای دیابتی یکی از مهم‌ترین عوارض این بیماری است تا جایی که شعار روز جهانی دیابت در سال 2005 «دیابت و مراقبت از پا» بود.
براساس تحقیقات در ایران 15 تا 20 درصد مبتلایان به زخم پای دیابتی، نهایتا نیاز به قطع عضو پیدا می‌کنند. این درحالی است که می‌توان از 50درصد موارد زخم پای دیابتی پیشگیری کرد.
این بار تلاش محققان و اندیشمندان پزشکی کشورمان در این زمینه به‌بار نشسته و موفق به کشف دارویی فوق‌العاده مؤثر در درمان زخم پای دیابتی که قرار است همزمان با سالگرد پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی این کشف جدید رونمایی شود، شدند.
کشف داروی آنژی‌پارس و امیدهای تازه
طرح عظیم پژوهشی و ملی با تلاش و کوشش خستگی‌ناپذیر جمعی از محققان و اندیشمندان کشورمان منجر به تهیه و تولید داروی جدیدی در درمان و بهبود زخم پای دیابتی با نام «آنژی‌پارس AngiPars» شده است که جدیدترین روش درمان پای دیابتی را به جهان ارائه داده است.
برای ساخت این دارو دانشمندان کشورمان پس از اجرای مطالعات سم‌شناسی و تعیین مکانیسم اثر دارو در حیوانات آزمایشگاهی و محیط سلولی، کارآزمایی روی نمونه‌های انسانی را در 3 مرحله انجام دادند.
نتایج مطالعات و آزمایش‌های متعدد این است که اثرات درمانی شکل‌های خوراکی، موضعی و توأم این دارو در بیماران دیابتی فوق‌العاده مؤثر بوده و مصرف این دارو در دوزهای درمانی هیچ‌گونه عارضه جانبی و اثرات درمانی نداشته است.
کشف این دارو منشأ امید تازه در بهبود و درمان بیماران دیابتی مبتلا به زخم پای دیابتی در سراسر جهان است که افتخارش نصیب دانشمندان فرهیخته علوم پزشکی کشورمان شده است.
دیابت چیست؟
دیابت یک بیماری مزمن است و هنگامی به‌وجود می‌آید که پانکراس انسولین کافی تولید نمی‌کند. انسولین یکی از هورمون‌های بدن است که از طریق سلول‌های بتا در لوزالمعده (جزایر لانگرهانس) ترشح می‌شود و وظیفه انتقال قند داخل خون به درون سلول و تبدیل آن به انرژی را برعهده دارد.
در برخی از بیماران دیابتی تمام یا بخشی از سلول‌های بتا از بین رفته‌اند که نتیجه آن کاهش یا قطع ترشح انسولین است. درحالی‌که در بدن برخی دیگر، انسولین به مقدار کافی ترشح می‌شود ولی به‌خوبی عمل نمی‌کند. لذا در افراد دیابتی غلظت گلوکز در داخل خون زیاد شده و قند خون بالا می‌رود.
انواع دیابت
دیابت نوع یک با تخریب سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس همراه است. مبتلایان به دیابت نوع یک، انسولین تولید نمی‌کنند و یا مقدار خیلی کم انسولین تولید می‌کنند و برای درمان باید انسولین را به‌وسیله تزریق یا پمپ انسولین یا از طریق استنشاق به‌صورت ریوی استفاده کنند. این نوع دیابت، دیابت کودکان و نوجوانان نامیده می‌شود.
ایجاد دیابت نوع 2 با مقاومت به انسولین مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این نوع دیابت نمی‌توانند به‌صورت مؤثر از انسولین تولید شده استفاده کنند. آنها اغلب می‌توانند بیماری خود را با ورزش و رژیم غذایی کنترل کنند.
هرچند در بسیاری مواقع داروهای خوراکی مورد نیاز و گاهی اوقات انسولین نیز لازم است. 90 درصد از 246 میلیون مورد دیابتی در سراسر جهان به دیابت نوع 2 مبتلا هستند. وراثت، اضافه وزن، چربی و فشار خون بالا و کم‌تحرکی می‌تواند احتمال ابتلا به این نوع دیابت را افزایش دهد.
عوارض دیابت
دیابت که با علائم هشداردهنده‌ای مانند تکرار ادرار، تشنگی شدید، گرسنگی شدید، خستگی زیاد، بی‌علاقگی و عدم تمرکز، تاری دید و حالت تهوع و معده‌درد مشخص می‌شود، زمینه‌ساز عوارض و آسیب‌هایی است که مهم‌ترین آن بیماری‌های قلبی و عروقی است که بر روی قلب و رگ‌های خون‌رسان تأثیر می‌گذارد و باعث عوارض کشنده مانند بیماری عروق کرونر قلب و سکته می‌شود.
همچنین بیماری‌های عصبی (نوروپاتی دیابت) که منجر به زخم پا و یا اندام تحتانی و نهایتا قطع عضو می‌شود، جزء آسیب‌های جدی دیابت‌اند.
براساس تحقیقات انجام شده در جهان، زخم پا یا اندام تحتانی که در اثر کنترل نکردن قند خون و بی‌توجهی نسبت به مراقبت صحیح از پاها ایجاد می‌شود در 15 درصد بیماران دیابتی در طول عمر ایجاد خواهد شد.
شیوع زخم پای دیابتی در نقاط مختلف جهان از 2/2 درصد تا 6/3 درصد است و در جمعیت بیماران دیابتی با عارضه نوروپاتی به 2/7 درصد می‌رسد.
منطقه مدیترانه شرقی که کشور ایران در آن واقع است بالاترین شیوع دیابت و زخم پای دیابتی در جهان را دارد.
زخم پای دیابت یک عارضه هزینه‌بر و ناتوان‌کننده بوده که می‌تواند قطع اندام تحتانی را به دنبال داشته باشد. در سال 2003 به‌ازای هر یک هزار بیمار دیابتی، 7 نفر به علت زخم پای دیابتی معلول شده‌اند.
بهبود زخم پای دیابتی حتی در موارد ترمیم‌پذیر به‌تدریج و طی 2 تا 5 ماه به طول انجامیده و نیاز به مراقبت ویژه داشته و منابع و هزینه‌های قابل‌توجهی را به خود اختصاص می‌دهد.
هزینه‌های مرتبط با زخم‌های پای بیماران دیابتی حدود 7 تا 10 هزار دلار تخمین زده می‌شود و هزینه‌های مستقیم قطع عضو در بیماران دیابتی حدود 30 تا 60 هزار دلار است.
85 درصد از قطع‌شدگی‌ها در ارتباط با دیابت به علت زخم پاهاست. مراقبت از پاها 85 درصد از قطع‌شدگی پا جلوگیری می‌کند.
براساس مطالعات متعدد بین 14 تا 20 درصد از بیماران دیابتی در طول زندگی نیاز به قطع پا پیدا می‌کنند. هزینه مراقبت زخم پای دیابتی در آمریکا به‌ازای هر بیمار در مرحله ابتدایی زخم پا 4595 دلار بوده و 2 سال پس از پیگیری به 28 هزار دلار می‌رسد.
هزینه‌های مستقیم قطع اندام تحتانی به عوامل مختلفی همچون سن بیمار، زمان قطع عضو و عوارض آن بستگی داشته و بین 20 تا 40 هزار دلار تخمین زده شده است.
به‌دلیل خطرناک بودن عوارض این بیماری، تمام بیماران دیابتی بایستی سالیانه مورد معاینه پا و آموزش خودمراقبتی جهت شناسایی عوامل خطر برای زخم پا قرار گیرند. معاینه پا شامل ارزیابی حس حفاظتی، ساختمان و بیومکانیک پا و وضعیت عروقی و پوست پاست.
در بیمارانی که دارای یک عامل خطر یا بیشتر هستند باید معاینات مکررا از نظر افزایش خطر انجام شود. بیمارانی که دچار نوروپاتی هستند باید در هر ویزیت پای آنها نیز دیده شود.
روش‌های متداول درمان زخم پای دیابتی شامل کنترل عفونت و گاهی جراحی، همچنین کاهش فشار وارده بر پا و درمان زخم است.
روش‌های جدید درمانی برای پای دیابتی نیز عبارتند از فاکتورهای رشد موضعی، پیوند پوست زخم با استفاده از فشار مکش، درمان با اکسیژن پرفشار، حرارت درمانی، درمان پا و سلول‌های بنیادی.
*کارشناس وزارت بهداشت
