روند رو به گسترش شهرنشینی، اشتغال افراد خانواده در بیرون از منزل، گاهی موجب می‌شود که خانواده‌ها و خصوصا زوج‌های جوان به دلیل شیفت‌های کاری، از تهیه و صرف غذا در خانه محروم باشند.
ویژگی اغلب غذاهایی که خارج از خانه طبخ می‌شوند، این است که به مقدار زیاد و برای تعداد زیادی تهیه می‌شوند و بنابراین اگر رعایت نکات بهداشتی و سلامت در تهیه مواد اولیه، پاک کردن، شستشو، فرآوری و پخت غذا صورت نگیرد، به عده زیادی که به عنوان مشتری مصرف کننده این غذا هستند، آسیب وارد می‌شود.
این آسیب‌ها با توجه به نوع مشکلی که در جریان تولید غذا صورت می‌گیرد، متفاوت است و ممکن است از بروز یک اسهال ساده تا مسمومیت‌های شدید غذایی و یا ابتلا به انگل‌ها و سایر بیماری‌های ناشی از غذای آلوده باشد و یا به دلیل مصرف نوع مواد اولیه و شرایط پخت نادرست، زمینه مساعدی برای ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر مانند چاقی، دیابت، افزایش فشارخون، بیماری‌های عروقی، قلب و مغز، بیماری‌های اسکلتی استخوانی، سکته‌های قلبی و مغزی را فراهم کند.
امروزه چاقی و اضافه وزن یکی از مشکلات عمده تغذیه‌ای جهان بشمار می‌رود و در حدود یک میلیارد نفر از مردم جهان دچار اضافه وزن و چاقی هستند. در کشور ما نیز درصد قابل توجهی از زنان و مردان بزرگسال دچار چاقی و اضافه وزن هستند و به این دلیل در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، سرطان، افزایش فشار خون و افزایش کلسترول هستند. بیماری‌های مزمن در سال‌های اخیر در کشور روند رو به گسترش و هشدار دهنده‌ای را طی کرده است. یکی از دلایل عمده آن الگوی مصرف غذایی است. مصرف غذاهای چرب و سرخ کرده و پر نمک، افزایش فشار خون و افزایش کلسترول را به همراه دارد. با رعایت تغذیه مناسب در محیط کار می‌توان از ابتلا به این بیماری‌ها پیشگیری کرد.
- اصول کلی تغذیه در محیط کار
مصرف قندها وکربوهیدراتهای ساده مثل قند و شکر، نان‌های سفید و برنج سفید در محیط کار اگرچه در کوتاه مدت به بالارفتن قند خون کمک می‌کند، ولی با تحریک ترشح انسولین، ورود گلوکز به سلول را تسریع کرده و درنهایت کاهش قند خون و عوارض ناشی از آن مانند خستگی، خواب آلودگی و کاهش بازده کاری را بدنبال دارد.
نحوه تغذیه در محیط کار می‌تواند به افزایش یا کاهش استرس هم کمک کند. استرس همراه با تغذیه نامناسب و بی‌تحرکی زمینه را برای ابتلا به بیماری‌های مزمن فراهم می‌کند. سطح هورمون‌های مولد استرس مانند کورتیزول با مصرف غذاهای چرب و هورمون آدرنالین در اثر مصرف زیاد قند و شکر و کافئین (در چای، قهوه و نوشابه‌های کولا) درخون بالا می‌رود.
با تغییرات جزئی از جمله کاهش مقدار قند و کافئین مصرفی در محیط کار و رعایت اصل تنوع در برنامه غذایی روزانه می‌توان به حفظ تعادل قند خون و همچنین افزایش ریزمغذی‌ها کمک کرد که نتیجه آن علاوه بر حفظ سلامت و کاهش عوامل خطر بیماری‌های مزمن، افزایش کارایی و بهبود بازده کاری کارکنان در محیط‌های کار است.
- تغذیه کارکنان نوبت کار (شیفتی)
در مراکزی که چند نوبت (شیفت) کاری دارند مانند کارخانه‌ها، بیمارستان‌ها، ادارات پلیس و فرودگاه‌ها رعایت نظم در برنامه غذایی روزانه، توزیع مناسب انرژی در وعده‌های غذایی، مصرف غذاهای متنوع با گنجانیدن گروه‌های غذایی اصلی (نان و غلات، شیر و مواد لبنی، میوه‌ها، سبزی‌ها و گروه گوشت، حبوبات و تخم مرغ) و توجه به زمان مصرف غذا در کاهش خستگی و بهبود عملکرد کارکنان و افزایش رضایت‌مندی آنها موثر است.
مصرف غذاهای نشاسته‌ای و قندی با افزایش تولید سروتونین که یکی از ناقل‌های عصبی است، علاوه بر بهبود خلق و خو، در افزایش خواب و استراحت افراد نقش مهمی دارد. مصرف یک لیوان شیر کم چربی همراه با دو عدد خرما قبل از خواب در بهبود خواب موثر است. البته باید توجه داشت که غذاهای نشاسته‌ای به علت حجیم بودن، در صورتی که در مصرف آنها زیاده‌روی شود، می‌توانند موجب خواب آلودگی و خستگی شده و کارایی را کاهش دهند.
افرادی که نوبت‌های شب کاری دارند، لازم است وعده اصلی غذای خود را در بعدازظهر و یک وعده غذایی در نیمه زمان شیفت داشته باشند. غذاهای چرب و سنگین و پرادویه سبب خواب آلودگی و کاهش کارایی می‌شود. در وعده غذایی این افراد، گوشت کم چربی (بویژه ماهی و مرغ) به شکل کبابی و یا آب پز، سبزی‌های تازه و سالاد، نان‌های سبوس‌دار و حبوبات و ماست کم چربی توصیه می‌شود. مصرف منابع غذایی پروتئینی، با افزایش ناقل‌های شیمیایی مانند نوراپی نفرین سبب افزایش هوشیاری و رفع خواب آلودگی می‌شود. بنابراین افرادی که در شیفت‌های شبانه کار می‌کنند، باید در وعده غذایی خود از انواع منابع پروتئینی مثل انواع گوشت‌ها، حبوبات، تخم مرغ (آبپز) استفاده کنند. شیر و مواد لبنی ازجمله ماست، پنیر و کشک نیز علاوه بر تامین املاحی مانند کلسیم و فسفر، از منابع خوب پروتئینی بشمار می‌روند و باید در وعده‌های غذایی روزانه مصرف شوند.
مصرف میوه‌ها در بین دو وعده غذایی با تامین ویتامین‌های مورد نیاز بخصوص ویتامین‌های B و C در کاهش فشارهای کاری و استرس سودمند است.
- برای داشتن تغذیه مناسب در محیط کار بهتر است:
از نان و غلات کامل (سبوس‌دار) استفاده شود. به عنوان مثال بجای مصرف نان‌هایی که از آرد سفید (مثل نان لواش و باگت) تهیه شده‌اند از نان سنگک و یا نان جو استفاده شود.
بجای مصرف غذاهای پرچربی و سرخ شده، در صورتی که امکان انتخاب وجود دارد، از غذاهای بخارپز، آبپز و یا کبابی استفاده شود.
بجای گوشت قرمز، غذاهایی که با ماهی و مرغ تهیه شده‌اند، مصرف شود و در صورتی که امکان انتخاب نیست، تمام چربی‌های گوشت قرمز را قبل از مصرف باید جدا کرد.
بجای مصرف نوشابه‌های گازدار که مقدار زیادی مواد قندی وکافئین وارد بدن می‌کنند و به دلیل فسفات، جذب کلسیم را هم مختل می‌کنند، از نوشیدنی‌های سالم‌تر مثل آب، دوغ کم نمک و بدون گاز استفاده شود.
اگر در محیط کارتان غذاهایی مثل عدسی و یا خوراک لوبیا سرو می‌شود، مصرف‌شان سالم‌تر از خورشت‌های چرب و غذاهای سرخ شده است. غذاهایی که با حبوبات تهیه شده‌اند (مثل عدسی و خوراک لوبیا) هم منبع خوب پروتئین هستند و هم به علت دارا بودن فیبر، سلامت بدن کمک می‌کنند. فیبر علاوه بر تنظیم کار دستگاه گوارش، از جذب چربی‌ها و مواد قندی را کاهش می‌دهد.
بخاطر داشته باشید که با پیروی از یک الگوی غذایی سالم در محیط کار نه تنها از اضافه وزن و چاقی، ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی، دیابت و سایر بیماری‌ها پیشگیری کرده‌اید، بلکه با بهبود عملکرد و افزایش بازده کاری موجبات ارتقاء خود را در محیط کار فراهم می‌کنید.
- تغذیه در محیط‌های گرم
در محیط‌های گرم، به دلیل تعریق، امکان بروز سردرد و خشکی پوست، ابتلا به بیماری و تضعیف سیستم ایمنی بدن بیشتر می‌شود. به همین دلیل مصرف مایعات در حین کار الزامی است. هم چنین کارفرمایان جهت بهبود بهره‌وری لازم است که امکان ورزش روزانه کارکنان را فراهم آورند؛ زیرا ورزش علاوه بر افزایش تندرستی جسم، در بهبود خلق و خوی افراد نیز تأثیر چشم‌گیری دارد.
- میان وعده‌های غذایی پیشنهادی در حین کار
میوه و یا میوه‌های خشک شده، کیک، نان، بیسکوئیت‌های سبوس‌دار، سبزی‌های خام، شیر، آب میوه‌های طبیعی، آب، نان و پنیر و سبزی استفاده شود.
*منبع: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
نظر شما