چهارباغ اصفهان در دوره قاجار و پهلوی دستخوش تغییرات بسیار شد. در دوره قاجار سراسر لایه‌های تاریخی این خیابان بارها شخم زده شد و محصولات کشاورزی در آن کشت شد. در دوره پهلوی اول تاسیسات شهری متعدد اصفهان درست از درون لایه‌های مختلف تاریخی عبور کرد و تخریب لایه‌های مختلف به‌منظور آبرسانی و برق‌رسانی به شهر اصفهان چیزی از لایه‌های تاریخی بر جای نگذاشت. در دوره پهلوی دوم نیز سرویس‌های بهداشتی زیرزمینی دل چهارباغ را شکافت و لایه‌های تاریخی را نابود کرد تا چشمه‌های سرویس بهداشتی زیر سطح خیابان احداث شوند.
با این حال باستان‌شناس‌ها از سال گذشته - آن هم به‌دلیل تصمیم شهرداری اصفهان برای ایجاد پیاده‌راه چهارباغ صفوی- قادر به یافتن بخش‌های تاریخی در این خیابان شده‌اند. یک حوض تاریخی به طول و عرض ۲۹متر در بخشی از این خیابان صفوی یافت شده که به گفته علمدار علیان، مسئول باستان‌شناسی اصفهان، جز چند قطعه در حاشیه‌ها، چیزی از آن باقی نمانده است و ۲۵درخت چنار درون این حوض ریشه دوانده‌اند.
کمی بالاتر از این حوض تاریخی که جزو قطعاتی از حاشیه آن که به رنگ آبی است - سایر بخش‌های آن خرد شده و از بین رفته‌اند - یک حوض دیگر قرار دارد که شهرداری اصفهان با همراهی اداره کل میراث فرهنگی این شهر درصدد بازسازی مولاژ آن در لایه سطحی پیاده‌راه هستند.
سنگفرش قاجاری نیز بخشی دیگر از یافته‌های باستان‌شناسی در بخش پایینی چهارباغ صفوی اصفهان است که با همکاری میراث فرهنگی و شهرداری اصفهان به‌صورت پالت‌های شماره‌گذاری شده به یک انبار منتقل شدند تا پس از پایان فعالیت‌های باستان‌شناسی و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی حین اجرای پروژه عمرانی بار دیگر بر همان نقطه قرار بگیرند و همین اتفاق نیز افتاده است.
- غوغای یک تصویر
پیاده‌راه‌سازی در خیابان چهارباغ صفوی اصفهان جریان داشت تا آنکه انتشار یک تصویر از سوی یکی از دوستداران میراث‌فرهنگی اصفهان با عنوان بتن ریزی در چهارباغ عباسی اصفهان غوغایی تازه برپا کرد. تصاویر منتشر شده نشان می‌داد که شهرداری اصفهان اقدام به بتن‌ریزی بر محور تاریخی چهارباغ اصفهان کرده و جدال از همین نقطه آغاز شد.
هیأتی از پژوهشکده باستان‌شناسی و دفتر حفظ و احیای بناها و محوطه‌های تاریخی چراغ خاموش به اصفهان رفتند تا عملکرد شهرداری اصفهان در پروژه پیاده‌راه‌سازی محور چهارباغ را زیر ذره‌بین بگذارند.یک روز پس از سفر این هیأت به اصفهان، شهرداری اصفهان خبرنگاران حوزه میراث فرهنگی را به محور چهارباغ صفوی دعوت کرد تا از نزدیک آنچه را در این محور رخ داده است با رسانه‌ها در میان بگذارد.
هیأت میراث در نشست با مسئولان شهرداری اصفهان از آنها خواسته بود پروژه پیاده‌راه‌سازی در چهارباغ صفوی اصفهان را تا اطلاع ثانوی متوقف کنند تا بررسی‌های باستان‌شناسی با دقت بیشتر انجام شود و طرح مورد نیاز برای ادامه مسیر از سوی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در اختیار شهرداری قرار بگیرد.
- تفاهم دوجانبه
اعضای هیأت میراث مشتمل برسید هادی احمدی، مدیرکل دفتر حفظ و احیای بافت‌ها، بناها و محوطه‌های تاریخی و روح‌الله شیرازی، رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی از شهرداری اصفهان خواسته بودند پس از پایان بررسی‌های باستان‌شناسی در ۲۰درصد باقیمانده از پروژه بررسی‌های باستان‌شناسی محور چهارباغ اصفهان این پروژه را متوقف و از ادامه پیاده‌راه‌سازی صرف‌نظر کنند تا داده‌های باستان‌شناسی مشخص کنند سرانجام محور پیاده چهارباغ به کجا ختم می‌شود.
این جلسه با تفاهم دوجانبه به پایان رسید و قرار شد شهرداری ادامه پروژه را متوقف کند، اما صبح روز بعد تصاویری ویدئویی در اختیار مدیرکل دفتر حفظ و احیای بافت‌ها، بناها و محوطه‌های تاریخی قرار گرفت که مشخص می‌کرد کارگران شهرداری در حال ایزوگام کردن پوشش عایق‌بندی در بخشی پنهان شده از پیاده‌راه پشت دیواره‌های فلزی هستند. حالا سیدهادی احمدی می‌گوید براساس توافقات صورت‌گرفته شهرداری اصفهان نباید چنین کاری می‌کرد تا طرح نهایی ادامه پیاده‌راه‌سازی از سوی سازمان میراث‌فرهنگی به شهرداری ارسال شود.
سیدهادی احمدی در همین رابطه به همشهری گفت: در جلسه مشترک قرار بر توقف فعالیت شهرداری در چهارباغ اصفهان بود چون شهرداری مجوزی برای عایق‌بندی بخشی از چهارباغ که پشت دیوارهای فلزی پنهان شده است، نداشت.
- چالش یکصدمتر
او با تأیید این مطلب که هم‌اکنون ۸۰درصد از بررسی‌های باستان‌شناسی محور چهارباغ اصفهان به پایان رسیده است و اتفاقا ناظر میراث‌فرهنگی نیز در این پروژه حاضر است افزود: دکتر شیرازی، رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی در جلسه با مسئولان شهرداری اصفهان تأکید کرده بود که باید ۲۰درصد باقیمانده از بررسی‌های باستان‌شناسی چهارباغ صفوی اصفهان تنها در یکصدمتر از این محور هم به پایان برسد. حتی در آن جلسه شخصی که باید این بررسی‌ها را انجام می‌داد نیز مشخص شد و مسئولان شهرداری هم قول توقف فعالیت دادند. به گفته احمدی، شهرداری اصفهان قرار بود ادامه پیاده‌راه‌سازی را منوط به ابلاغ جزئیات طرح نهایی از سوی میراث فرهنگی کند که متأسفانه پیش از این ابلاغ کار خود را با عایق‌بندی محور چهارباغ ادامه داده است.
- خلف وعده
۱۷اسفندماه سال۹۷ اداره میراث‌فرهنگی استان اصفهان در نامه‌ای به سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان با استناد به مصوبات شورای فنی سازمان میراث‌فرهنگی، شروط فعالیت در چهارباغ صفوی اصفهان را مشروط به رعایت ۷بند کرد.نخست، گزارش‌های باستان‌شناسی مربوط به کاوش‌های انجام شده در محور چهارباغ صفوی اصفهان به سازمان میراث‌فرهنگی ارسال شود که مدیرکل دفتر حفظ و احیای بافت‌ها، بناها و محوطه‌های تاریخی و روح‌الله شیرازی رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی می‌گویند، به‌رغم آنکه ۸۰درصد از مطالعات باستان‌شناسی محور صفوی چهارباغ انجام شده است اما تاکنون این گزارش را دریافت نکرده‌اند.
بند دوم شهرداری را مکلف کرده است امکان بازدید آثار یافت شده از کاوش‌های انجام شده در خیابان چهارباغ را در مکان‌هایی که مقدور است در محل اصلی برای بازدیدکنندگان فراهم کند که باز هم سیدهادی احمدی می‌گوید چنین اتفاقی نیفتاده است. در بند ششم صورتجلسه مربوط به چهارباغ آمده است که طرح مربوط به حدفاصل خیابان آمادگاه تا حاشیه زاینده‌رود به‌دلیل کامل نبودن اطلاعات باستان‌شناختی و روشن نبودن وضعیت لایه‌های زیرین نیاز به بازنگری دارد. بنابراین باید با مجوز پژوهشگاه میراث‌فرهنگی نسبت به انجام مطالعات باستان‌شناسی اقدام و طرح پیشنهادی با استناد به شواهد تاریخی مجددا ارائه شود.
بند ششم، درست همان نقطه جدال بر سر پیاده‌راه‌سازی چهارباغ صفوی اصفهان است که تبدیل به چالش اصلی میان شهرداری و میراث فرهنگی شده است. این نقطه همان ۲۰درصد باقیمانده‌ای است که پژوهشکده باستان‌شناسی می‌گوید تا پایان اتمام مطالعات باستان‌شناسی آن پروژه چهارباغ اصفهان باید متوقف بماند تا داده‌های باستان‌شناسی مشخص کنند که آثار به‌دست آمده یا باید در محل برای بازدیدکنندگان به نمایش گذاشته شوند یا آنکه باید حفاظت شوند و یا به‌صورت مولاژ در سطح به نمایش عموم گذاشته شوند.
- تعجیل شهرداری به‌رغم برخورداری از مجوزهای لازم
شهرداری اصفهان تمایل دارد هرچه سریع‌تر محور چهارباغ صفوی را تبدیل به پیاده‌راه کند و سازمان میراث‌فرهنگی می‌گوید تا پایان بررسی‌ها و مطالعات باستان‌شناسی در ۲۰درصد باقیمانده که تنها ۱۰۰ متر طول دارد، پروژه باید متوقف بماند و طرح نهایی اتمام پروژه چهارباغ از سوی سازمان میراث‌فرهنگی در اختیار شهرداری اصفهان قرار بگیرد. مدیرکل دفتر حفظ و احیای بافت‌ها، بناها و محوطه‌های تاریخی می‌گوید:
شهرداری اصفهان مجوز پژوهشگاه میراث‌فرهنگی را در دوره مدیریت گذشته دارد و تمامی اقدامات باستان‌شناس‌ها در محور چهارباغ نیز با مجوز پژوهشگاه صورت گرفته است اما هنوز گزارش باستان‌شناسی در اختیار پژوهشگاه و سازمان میراث‌فرهنگی قرار نگرفته است. او با اعلام اینکه کلیات طرح پیاده‌راه‌سازی محور چهارباغ اصفهان از سوی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی وگردشگری کشور مورد تأیید است، گفت: تنها اختلاف بر سر جزئیات اجرای این طرح است چون شهرداری اصفهان باید صبر می‌کرد تا جزئیات اجرای طرح در بخش‌های باقیمانده از سوی سازمان میراث‌فرهنگی به آنها ارسال شود.
نظر شما