آسمان بی‌ستاره، زمین پر ستاره

یک شب با پدرم توی خیابان بودیم و برق رفت. بابا به آسمان اشاره کرد، چشم‌هایم را از نردبان دست بابا بالا کشیدم؛ آن همه ذره‌ی ریز و درشت درخشان! بابا می‌گفت آن‌که شبیه ابر است، کهکشان است! مجموعه‌ی آن چند ستاره، شکارچی نام دارند. آن‌طرف هم خوشه‌ی پروین. حیرت‌زده بودم.

نورشهر یا آلودگی نوری، مزاحم دیدن آسمان بود... بزرگ‌تر که شدم، دنبال مطلب را گرفتم که چرا وقتی زمین غرق نور است، ستاره‌ها دیده نمی‌شوند. این نتیجه‌ی تحقیق من است.آلودگی نوری یعنی نورهای مصنوعی که در زمان یا مکان نامطلوب به محیط‌زیست و انسان آسیب می‌زنند.

آسیب به حیوانات

نظام طبیعت شب‌ها را در تاریکی می‌گذراند تا این‌که انسان شب را نورانی کرد. تاریکی زمان انجام بسیاری از فعالیت‌های حیاتی حیوانات شب‌زی است. روشنایی شبانه‌ی شهرها و روستاها فضای اطراف را هم درگیر و بسیاری از فعالیت‌های حیوانات (شکار، تولید مثل، مهاجرت و...) را با مشکل مواجه می‌کند.

بعضی حیوانات مهاجر راهشان را از روی ستاره‌ها پیدا می‌کنند. آلودگی نوری مانع دیده شدن ستاره‌ها می‌شود یا چراغ‌های شهر شبیه ستاره‌ها می‌شوند و حیوانات را برای انتخاب مسیر گیج می‌کنند.

یکی از حیواناتی که برای مسیریابی به نور طبیعی نیاز دارد، لاک‌پشت است. لاک‌پشت مادر در ساحل تخم می‌گذارد و اگر نتواند به‌موقع به ساحل برسد، تخم‌ها از بین می‌رود. هم‌چنین نوزادان تازه از تخم درآمده ممکن است گمراه شوند و به جای دریا به طرف ساحل و شهر بروند و خطر شکارشدن، گرسنگی و تشنگی‌شان وجود دارد.

آسیب به گیاهان

گیاهان با الگوهای نوری مشخصِ هرفصل سازگاری دارند. با به‌هم خوردن این الگوها، زمان رویش و خزانشان به هم می‌خورد. مثلاً اگر خزان درختی عقب بیفتد و برگ‌هایش تا زمستان بماند، سطح گیاه برای نگه داشتن برف زیاد می‌شود و در نتیجه ممکن است به‌خاطر سنگینی برف بعضی شاخه‌های درختان ‌بشکنند.

آسیب به انسان

هورمون ملاتونین بیش‌تر در تاریکی ترشح می‌شود و در ریتم خواب و بیداری و آرامش انسان نقش دارد. هم‌چنین کمبود این هورمون با ابتلا به سرطان ارتباط دارد. نور زیاد روی سلامت چشم هم تأثیر منفی دارد. اگر نور قوی به چشمتان بتابد، چه می‌شود؟ تصور کنید در مسیرهای پرتردد و پرترافیک، چراغ‌های خیابان و چراغ‌های عقب و جلوی ماشین‌ها روشن است.

امنیت در آلودگی نوری

کرمانشاه در طول سال‌های جنگ ایران و عراق بارها بمباران شد. بزرگ‌ترها خاطرات جالبی از آن دوران تعریف می‌کنند. شب‌ها چراغ‌های کمی روشن می‌کردند و پنجره‌ها را با پتوهای ضخیم می‌پوشاندند. چون هواپیمای جنگی که از بالا به زمین نگاه می‌کند، از روی چراغ‌های شهری راحت می‌تواند شهر را از بیابان تشخیص دهد. مردم با اصلاح وضیعت نوری، شهرشان را استتار و امنیتشان را تأمین می‌کردند

نورها در زمان و مکان نامطلوب

به چراغ‌های شهرتان نگاه کنید. هرکدام از آن‌ها وظیفه‌ی روشنایی قسمتی را برعهده دارند. مثلاً چراغی که جلوی در خانه نصب می‌شود، باید فقط همان محوطه را روشن کند نه اطراف آن را. اگر چراغ را بدون سرپوش استاندارد رها کنیم، اطراف در و بالای در را هم روشن می‌کند. یا هدف از نصب لامپ در خانه روشن‌کردن خانه است، اما اگر پرده را نکشیم نور به بیرون هم سرایت و آلودگی نوری ایجاد می‌کند.

زینب عطایی، ۱۶ساله

خبرنگارجوان از سنقر

منبع: سایت اطلاع‌رسانی اثرات آلودگی نوری (lightpollution.ir)

تصویرگری: بهناز سراوانی از تهران