همایش بین‌المللی «شاهنامه در گذرگاه ابریشم» که به مناسبت روز ملی بزرگداشت ابوالقاسم فردوسی و پاسداشت زبان فارسی برگزار شد، فرصتی ارزشمند بود که فارسی‌زبانان و شاهنامه‌خوانان معروف جهان را گردهم آورد تا به ژرفا و غنای شاهنامه هرچه بیشتر آگاه شوند. در همایش فردوسی مردان و زنانی از جغرافیایی به وسعت جاده ابریشم، در مشهد گرد هم آمدند و از آنچه فردوسی برای نزدیکی فرهنگ‌های ایرانِ بزرگ کرده است، گفتند و شنیدند. آیین آغازین همایش بین‌المللی «شاهنامه در گذرگاه جاده ابریشم» در تالار شهر میزبان استادان و سخنوران و علاقه‌مندان داخلی و خارجی بود.
- فردوسی، گنجینه هویت‌بخش
معاون اجتماعی- فرهنگی شهردار مشهد در گفت‌وگو با همشهری نقش و تاثیر اسطوره‌ها را در فرهنگ، هویت و باورهای مردم می‌داند؛ به همین سبب آنها را دارای جایگاه ویژه‌ای ارزیابی می‌کند. «مهدی زارعی» شاهنامه را عامل وحدت و همدلی دانست و گفت: ملتی اسطوره‌های والاتری دارد که از تاریخ بلندتری برخوردار باشد. شاهنامه اثری حامل وحدت و صمیمیت و دوستی است. امروز بیش از هر زمانی به اندیشه‌ها و فلسفه فردوسی نیازمندیم تا مقهور فرهنگ‌های دیگر نشویم. شاهنامه گنجینه اخلاق و بخش جدایی‌ناپذیری از فرهنگ ماست. ۲ رسالت عمده که باید به آنها توجه کنیم، یکی وجهه جهانی شاهنامه و دوم اهتمام به این موضوع است که شاهنامه در فرهنگ توده مردم وارد شده و در زندگی و باورهای آنان تاثیرگذار باشد.
معاون سازمان اجتماعی- فرهنگی شهرداری مشهد فردوسی را ایرانی اصیل و دارای اعتقادات خاص به خاندان عصمت و طهارت وصف کرد و افزود: شاهنامه منشوری اخلاقی و بخشی از هویت ماست. در زمانه کنونی شاهنامه می‌تواند پیام‌رسان صلح و دوستی مردم ایران به جهانیان باشد. بزرگداشت فردوسی بزرگداشت فرهنگ و خردورزی است. باید به آموزه‌های اخلاقی و خردمندانه شاهنامه و گسترش شاهنامه در میان توده مردم و همه خانواده‌ها به‌ویژه کودکان و نوجوانان اهتمام ورزید. امیدواریم این همایش بتواند در مقابل بدبینی برخی افراد، پیام صلح و دوستی ما را به جهانیان برساند.
- شاهنامه و فرهنگ ایرانی
بر اساس گفته‌های دبیر علمی همایش در آیین گشایش، ۳۲ مقاله و چکیده مقاله به دبیرخانه همایش رسیده که از این تعداد، ١۵٢ مقاله را کمیته داوران پذیرفته‌اند و همه آنها به‌طور مجازی و مکتوب در این روزها منتشر خواهند شد. «علیرضا قیامتی» در بخش دوم سخنرانی خود از ویژگی‌های شاهنامه فردوسی گفت و آن را پناهگاهی برای همه ایرانیان در دوران‌های تلخ و سخت تاریخی دانست و افزود: شاهنامه شاید تنها اثری باشد که سبب حفظ روحیه ملی ایرانیان و عامل وحدت‌بخش و پیوستگی آنان است. شاهنامه آیینهای برای ایرانیان است تا خود و فرهنگ پرافتخار خویش را در آن ببینند و بهتر بشناسند.
وی افزود: شاهنامه بزرگ‌ترین سندی است که هویت مذهبی و ملی ما را به هم پیوند می‌دهد. فردوسی با ارادت و دوستی خاندان عصمت و طهارت معجونی را ساخته که فرهنگ ایران را با دوستی و صلح معرفی می‌کند. این اثر شاخص و جهانی، عامل وحدت‌بخش ایرانیان در طول تاریخ بوده و هر دوره که ایرانیان به سختی برخوردند با درآمیختن هویت مذهبی و ملی و الهام از شاهنامه در برابر دشمن ایستادند. شاهنامه کتاب پیوند حوزه تمدنی ایران و آسیای مرکزی است و در واقع کتاب همه ماست و مرزها دیگر اساس دوری ما نیستند.
شاهنامه یک کتاب جهانی است و آیینهای آن را می‌توان در جای‌جای جهان دید. علاوه بر اینکه حماسه‌ها را به تصویر می‌کشد و جنگ را نکوهش می‌کند، همه را به آشتی و صلح و مودت دعوت می‌کند. قیامتی شاهنامه را پناهگاه همه ایرانیان در دوران تلخ و سخت تاریخی دانست و عنوان کرد: شاهنامه کتاب پیوندهای قومیتی است و سندی است که هویت ملی مذهبی ما را در هم آمیخته است. دسترنج فردوسی معجونی برای دوام و تقویت فرهنگ ایرانی ساخته که صدها سال است این فرهنگ را محفوظ نگه داشته است. این استادیار زبان و ادبیات فارسی تأکید کرد که شاهنامه عامل وحدت‌بخش و بزرگ‌ترین عنصر همگرایی ملی ایرانیان است.
- شاهنامه فردوسی، اثری تقلیدناپذیر و بی‌نظیر
رئیس مؤسسه فرهنگی اکو، سخنران بعدی آیین گشایش این همایش، گسترش زبان فارسی با شاهنامه را مؤلفه‌ای برای راه ابریشم برشمرد و این مسیر را گستره‌ای برای مواجهه تمدن‌ها با یکدیگر و ارتباط میان آنها وصف کرد و افزود: شاهنامه با بیان آنچه بر ایران‌زمین گذشت و با بیان تاریخ و تمدن و در کنار آن با بازگو کردن آداب، فرهنگ و سنن، فرهنگ ایران‌زمین را از افول رهانید. «محمدمهدی مظاهری» همچنین توس را بستری برای گسترش گردشگری در خراسان و نقطه عطفی برای تمرکز دیپلماسی فرهنگی میان کشورهای عضو مؤسسه فرهنگی اکو دانست و ادامه داد: از میان مفاخر فرهنگی و تمدنی منطقه بزرگ اکو، «حکیم ابوالقاسم فردوسی» در گستره فرهنگ و زبان در شمار پرآوازه‌ترین حماسه‌سرایان جهان جایگاهی والا دارد.
او با سرودن شاهنامه در ۳ بخش اساطیری، پهلوانی و حماسی سرگذشت قوم ایرانی را بیان می‌کند، هویت ملی و تاریخی ایران را سندیت می‌بخشد و افکار، فرهنگ، آداب، روحیات و خلقیات آنها را به تصویر می‌کشد؛ او حیات فرهنگی ایران را احیا می‌کند و زبان فارسی را از افول می‌رهاند.
رئیس مؤسسه فرهنگی اکو با اشاره به راه ابریشم عنوان کرد: راه ابریشم، راهی برای صلح است و نمادی از گفت‌وگوی درون تمدنی، جزو میراث فرهنگی مشترک ما و کشورهای منطقه است. وی می‌افزاید: با ثبت جهانی آن به عنوان میراث مشترک بشریت می‌توان از این نماد تاریخی برای توسعه گردشگری، احیای مباحث فرهنگی و تمدنی، گفت‌وگوی ادیان، همگرایی قومیت‌ها و تقویت زمینه‌های فرهنگی و اقتصادی بهره گرفت. باید دریابیم که در این راه تنها تجار در تردد نبودند و ادیبان و مورخان و شاعران نیز این جاده را به یک راه فرهنگی تبدیل کردند.
- معرفی شاهنامه به نسل جدید
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی هم در گفت‌وگو با همشهری با بیان اینکه هرکسی به ادبیات فارسی روی می‌آورد، ناگزیر است شاهنامه را مطالعه کند، بیان کرد: بعد از مطالعه شاهنامه درخواهیم یافت میراث فردوسی یک دایره‌المعارف جامع از زبان، ادبیات، فرهنگ، سنت، تاریخ، تمدن، مذهب و جغرافیای ایران است. شاهنامه هویت و باور ایرانی و اسلامی مردم ماست که به قلم فردوسی بزرگ جاودانه شد؛ کتابی که حلقه اتصال بین کشورهای فارسی‌زبان است و هرکس که به ادبیات ایران علاقه‌مند شود، بی‌شک شاهنامه را سرلوحه متون تحقیقاتی خود قرار می‌دهد. این کتاب جامع تمامی آنچه را باید در زمینه فرهنگ و معارف ایرانی و اسلامی داشته باشد، در خود گنجانده است.
«جعفر مروارید» اظهار کرد: شاهنامه متعلق به جغرافیای کنونی این سرزمین نیست و به فرهنگ ایرانی تعلق دارد. اگر شاهنامه را به خوبی درک کنیم می‌توانیم با بهره‌مندی از آن دیپلماسی فرهنگی را به اوج برسانیم. وی گفت‌وگو را یک نیاز برای جامعه امروز دانست و گفت: امروزه بیشتر از هر چیزی به گفت‌وگو نیاز داریم؛ گفت‌وگویی میان نسل‌ها، ادیان و فرهنگ‌ها. ما نیازمند معرفی شاهنامه به نسل جوان هستیم و باید این کار را با برداشت‌های زیبایی‌شناسانه از شاهنامه -که نیازمندی دیگر ماست- انجام دهیم.
- شاهنامه و احیای زبان فارسی
در طول تاریخ ترجمه‌های گوناگونی از شاهنامه فردوسی به همت مترجمان انجام شده، اما در سده‌های میانه از تعدد این ترجمه‌ها کاسته شد. در میان همان تعداد معدود، یکی از مهم‌ترین ترجمه‌ها به زبان گرجی بود که موجب پیوند ایرانیان با آنها شد. پروفسور «هلن گیوناشویلی» پژوهشگر فرهنگ و علوم انسانی و استاد دانشگاه ایلیای گرجستان هم در این همایش از پیوندهای فرهنگی میان ٢ ملت سخن گفت.
وی به احترامی که گرجستانی‌ها به دین و فرهنگ ایران می‌گذارند، اشاره کرد و افزود: گرجیان با فرهنگ ایران و اسلام نامانوس نبوده‌اند و هیچ‌گاه جنگ‌های میان ٢ کشور ماهیت دینی نداشته است. به نظر باستان‌شناسان گرجیان از زبان فارسی به واسطه ترجمه شاهنامه به زبان گرجی متاثر هستند و این را می‌توان از نام‌گذاری خانوادگی گرجستانی‌ها هم متوجه شد. گیوناشویلی بیان کرد: نظم فارسی در شعر و ادبیات گرجی تاثیر بسیاری داشته و گرجیان به اندازه ایرانیان به زبان فارسی علاقه‌مند هستند. شعر و فرهنگ سبب ایجاد وحدت معنوی بین گرجیان و ایرانیان شده و دوستی و محبت را جانشین خصومت کرده است.
از مهمانان دیگر همایش دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو، «حجت‌الله ایوبی» بود که وقت خود را به یکی از مهمانان خارجی همایش، پروفسور «نعمت ییلدیریم» از کشور ترکیه داد تا او درباره فردوسی و شاهنامه سخن بگوید. ییلدیریم که کار ترجمه شاهنامه را به زبان ترکی به پایان رسانده و در حال حاضر مشغول ترجمه مثنوی است، اظهار کرد: سراسر شاهنامه در ستایش خرد است و آموزه‌های اخلاقی و ارزش‌های انسانی را ارج نهاده است. فردوسی فرهنگ پیشینیان خود را که مربوط به قبل از اسلام بوده با فرهنگ و تمدن بعد از اسلام پیوند داد. اگر شاهنامه نبود سخن، توانایی پرورش نداشت. همه تلاش‌های فردوسی برای احیای زبان فارسی بود. پیش از فردوسی هزاران بیت شعر از شاعران بزرگ وجود داشت، اما هیچ‌یک نقشی که شاهنامه در زبان فارسی ایفا کرد نداشتند.
نظر شما