قنات، آسیاب، آب‌انبار و حمام‌های قدیمی که خاموش و سوت و کور شده‌اند روایتی از زندگی مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌هاست. در محله با اصالت و قدیمی پونک هم از این نشان‌ها کم نیست. اگر خیابان اشرفی‌اصفهانی را قدم بزنید، درست در ابتدای کوچه پونه یکم به مسجد حضرت رقیه(س) برمی‌خورید، مسجدی بسیار کوچک در دل روستای پونک که از عمرش دست‌کم ۲ قرن می‌گذرد. از قدمت مسجد که بگذریم، نکته‌ای که آن را از سایر مساجد متمایز می‌کند این است که این مسجد به دست بانوان محله اداره می‌شود و فقط بانوان به این مسجد رفت‌وآمد دارند چراکه روزگاری یکی از بانوان مؤمن و خیّر پونکی بانی روشن نگه‌داشتن چراغ این مسجد شد. با خواندن این گزارش از قدمت مسجد و چگونگی اداره کردن آن توسط بانوان بیشتر آشنا می‌شوید.
در گذشته روستای پونک به ۲ بخش محله پایین و محله بالا تقسیم می‌شد. ابتدا مسجد حضرت رقیه(س) در محله پایین (کوچه پونه یکم) و سال‌ها بعد مسجد حضرت ابوالفضل(ع) در محله بالا (کوچه پونه هفتم) به کمک اهالی ساخته شد. بارش‌برف و باران‌های سخت هم باعث شده بود تا هم در پایین‌محله مسجد ساخته شود و هم در بالامحله. معصومه پونکی از اهالی قدیمی محله می‌گوید: «مرحوم رمضانعلی، پدربزرگ مادرم بود که در پایین‌محله یک تکه زمین بزرگ داشت. سمت راست زمین را به پسرش محمدحسن و سمت چپ را به محمدحسین داده بود. بین این دو تکه هم در زمین کوچکی مسجدی ساخته شده‌بود که مسجد حضرت رقیه(س) نام دارد. مساحت زمین مسجد حدود ۲۰مترمربع و وقفی است. مسجد نه آبدارخانه داشت و نه وضوخانه. ۳۵ سال پیش پدربزرگم، مرحوم محمدحسین پونکی، قسمتی از خانه‌اش را برای ساخت آبدارخانه و وضوخانه مسجد اختصاص داد.» معصومه پونکی در مسجد حضرت رقیه(س) قرآن و نهج‌البلاغه درس می‌دهد.
- روشن نگه‌داشتن چراغ مسجد
بانوان میانسالی که به مسجد رفت‌وآمد دارند مرحوم عزت پونکی را به یاد می‌آورند. روزگاری که رفت‌وآمد به مسجد حضرت رقیه کمتر شده بود و اهالی برای برگزاری مراسم و نمازهای یومیه به مسجد حضرت ابوالفضل(ع) می‌رفتند، خانم عزت پونکی از بانوان پونکی می‌خواهد تا چراغ مسجد را روشن نگه دارند و نمازهایشان را در مسجد حضرت رقیه(س) بخوانند. این بانوی مؤمن برای هم‌محله‌ای‌هایش احادیث و روایات مختلف را می‌خواند و در میان بانوان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود. در اثر حرف او بانوان پونکی نمازهایشان را در این مسجد می‌خوانند. بعد از او که ۱۸ سال پیش از دنیا رفت، دخترش فاطمه کبیر، راه مادر را ادامه داد و سعی داشت تا بانوان پونکی را در این مسجد دور هم جمع کند. فاطمه کبیر که حالا ۶۵ سالی دارد درباره مسجد حضرت رقیه(س) این‌طور می‌گوید: «در مسجد حضرت رقیه(س) هیچ‌وقت نمازجماعت برپا نشد. هفته‌ای یکبار آقای الهی از کن می‌آمد و فقط در مسجد حضرت ابوالفضل(ع) نماز می‌خواند. مادرم عزت پونکی، در خانه آش و حلوا درست می‌کرد و به مسجد حضرت رقیه(س) می‌برد. با اینکه سواد نداشت آنجا از حفظ قرآن و زیارت عاشورا و دعای علقمه می‌خواند.» - بازسازی مسجد قدیمی
مسجد حضرت رقیه(س) سقفی با تیر چوبی دارد که از بیرون مسجد کاملاً مشخص است. هرچند در نوسازی مسجد روی آن را با گچ سفید پوشانده‌اند اما هنوز از قدمت مسجد خبر می‌دهد. پنجره‌های دوجداره، کف سرامیک و نقاشی دیوار، فضای داخل اتاق ۲۰ متری مسجد را تغییر داده است. چند سال پیش چند کلید از روی کلید اصلی مسجد ساخته شد و آن را به بانوان فعال مسجد دادند که در غیاب یکی دیگران بتوانند در مسجد را باز کنند.
- از کلاس قرآن تا توزیع نذری
در مسجد حضرت رقیه(س) هرکدام از بانوان مسئولیتی را برعهده گرفته‌اند، از نظافت در آشپزخانه گرفته تا جارو کردن حیاط و چای دادن و... و. معصومه پونکی می‌گوید: «از شنبه تا پنجشنبه هر روز نماز ظهر و مغرب در مسجد برگزار می‌شود. البته خانم‌ها نمازهایشان را به‌صورت فرادا می‌خوانند و این مسجد امام جماعت ندارد. برای نمازجماعت به مسجد حضرت ابوالفضل(ع) می‌رویم. ایام ماه محرم و ماه صفر هم زیارت عاشورا خوانده می‌شود.» بانوان نذورات خود را به مسجد حضرت رقیه(س) می‌آورند و در مناسبت‌ها و اعیاد مذهبی نذری توزیع می‌کنند. خدیجه رضایی، از اهالی پونک و خادم مسجد حضرت رقیه(س) می‌گوید: «دوشنبه‌ها آموزش نهج‌البلاغه، سه‌شنبه‌ها ختم قرآن، چهارشنبه‌ها احکام و شب‌های جمعه دعای کمیل در مسجد برای بانوان برگزار می‌شود.» دکتر زینب پونکی هم‌محله‌ای دیگری است که عصر پنجشنبه در مسجد، قند و فشارخون بانوان را رایگان اندازه می‌گیرد و در صورت لزوم نسخه می‌نویسد. بانوان پونک با همیاری یکدیگر اداره مسجد حضرت رقیه(س) را برعهده دارند و این کار را با عشق انجام می‌دهند. خانه سلامت محله پونک به ۵ نفر از بانوان نمازگزار مسجد کارت خادمی داده است. خادمان مسجد کلید هم دارند تا در مسجد حتی برای ساعاتی به روی بانوان بسته نباشد.
- آرامش در حضور دیگران
مسجدهای کوچک که با متراژی بین ۱۰ تا ۲۰ مترمربع در تهران کم نیستند. آنها را باید باقیات‌الصالحات نامید. در پیچ‌وخم پسکوچه‌های محله تجریش، مسجدی کوچک و نقلی توجه رهگذران را جلب می‌کند. این مسجد هم مسجد حضرت رقیه(س) نام دارد که به گفته حسین مؤمنی، مسئول تکیه پایین تجریش و مسجد حضرت رقیه، مساحتش از ۱۰ مترمربع تجاوز نمی‌کند. مؤمنی می‌گوید: «به جرئت می‌توان گفت که این مسجد قدمتی بیش از ۱۰۰ سال دارد و در تمام طول شبانه‌روز در آن باز بود. اما این روزها فقط برای نمازهای یومیه در آن را باز می‌کنند. در محله‌های قدیم رسم بود تا در کنار حمام‌های عمومی، مسجدی کوچک بنا می‌شد. در فاصله ۱۵ متری از این مسجد، حمام عمومی بوده و هنوز هم هست. این حمام به «حمام دوقلو» معروف بود و ورودی زنانه و مردانه جداگانه داشت.» مسجد کوچک حضرت رقیه نه گنبد و گلدسته‌ای دارد و نه وضوخانه. اما جایی است برای صفای دل و لحظاتی حمد و ثنای پروردگار. مسجدهای کوچک بیشتر به اتاقی شبیه‌اند که نمازگزاران دقایقی را به نماز خواندن اختصاص می‌دهند و مسجد را ترک می‌کنند. در شمیران مسیرها هموار نبود که مردم به راحتی خود را به مسجدجامع برسانند. برای همین در جای جای محله‌ها برای خواندن نماز، محلی از سوی خیّران و مردم محله اختصاص داده می‌شد. مثلاً در محله اوین که برف بسیاری می‌بارید و مردم در برف می‌ماندند و نمی‌توانستند به مسجدجامع برسند، ۴ مسجد کوچک ساخته شده بود که حالا دیگر کارایی ندارند و تعطیل شده است. مسجد کوچکی هم در سوهانک هست که به مرکز بسیج خواهران تبدیل شده است. برای برخی از این مساجد کوچک صیغه مسجد خوانده شده و مساجدی که برای آنها صیغه مسجد خوانده شده باشد به هیچ عنوان تعطیل نمی‌شود و در آنها برای اقامه نماز باز می‌شود.
نظر شما