چنارهای خیابان ولی‌عصر(عج) از کن آمد

اگرچه فاصله محله «کن» تا طولانی‌ترین خیابان خاورمیانه زیاد است. اما چنارهای خوش قد و بالای خیابان ولی‌عصر(عج) ریشه در تاریخ کن دارند و تبار و اصل و ‌نژادشان را باید در پهنه غربی پایتخت جست‌وجو کرد. جایی که «ارباب خلیل» باغدار معروف محله کن زندگی می‌کرد و چنارهای جوان را از خزانه چنار «باغ نو» سوار بر اسب و الاغ می‌کرد و راهی خیابان ولی‌عصر(عج) امروز می‌شد.  

حال خوش چنارهای کن کجا و تنه رنجور درختان خیابان ولی‌عصر(عج) کجا؟ اگر پای حرف باغ‌دارهای قدیمی محله کن بنشینید، محال است که طراوت چنارهای محله را به رخ نکشند. برای آنها حرف زدن درباره درختان چنار کم از حرف زدن از خانه و کاشانه ایشان نیست. این حس نیک و ارادت قلبی دلیل دارد، زیرا چنار علاوه برسرسبزی و طراوت سرمایه خانواده نیز محسوب می‌شد. چه بسیار از چنارهای بزرگ و قدیمی که هنوز در میان اهالی به‌عنوان چنارهای وقفی، در میان اهالی از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. درختانی که با پول فروش چوبشان خرجی مراسم عزاداری امام حسین(ع) تأمین می‌شد. «مرتضی‌رحیمی» فرزند «خلیل‌رحیمی» با اینکه در بستر بیماری است با روی گشاده پذیرای ما می‌شود. او که آخرین بازمانده از اولاد ارباب خلیل است، هنوز حافظه خوبی دارد و می‌گوید: «پدرم باغدار بود. باغداری که برای درختانش ارزش زیادی قائل بود. زمانی که از «بلدیه» شهر اعلام کردند که قرار است سرتاسر خیابان ولی‌عصر(عج) (پهلوی سابق) را چنار بکارند، نخستین نفر پدرم را انتخاب کردند. آن زمان بزرگان روستا در بین شهرنشینان شناخته شده بودند به‌ویژه باغداران شمیرانی پدرم را خوب می‌شناختند. قرارشد نهال‌های چنار از کن راهی تهران شود.»

خزانه باغ نو
فاصله روستا تا شهر زیاد بود. نهال‌ها بار اسب و الاغ می‌شد و با چند باغدار حرفه‌ای به تهران می‌آمد. نهال‌های جوان و خوش فرم چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کرد. رحیمی می‌گوید: «پدرم تعریف می‌کرد که شهردار وقت تهران، دستی روی نهال‌ها کشید و با تعجب گفت احتمالاً این درخت‌ها ریشه ندارد. چطور ممکن است این‌قدر سریع کاشته شود. خبر به «رضا شاه» رسید. آمد و دستور داد چند نهال را از خاک دربیاورند. همه تعجب کردند. نهال‌ها نه تنها ریشه داشتند بلکه ریشه‌ها قطور و به هم تنیده بودند. آنقدر کیف کرده بود که همانجا به پدرم گفت تو خلیل نیستی، ارباب خلیل هستی و این اسم روی پدر خدا بیامرزمان ماند.»
استاد «عبدالله درویش» شاعر و نویسنده که در زمینه تاریخ کن فعالیت‌های زیادی انجام داده است می‌گوید: «پدرم «حبیب» به همراه عموهایم «جعفر» و «رضا» از باغدارهایی بودند که بسیاری از درختان خیابان ولی‌عصر(عج) را کاشتند. ارباب خلیل در محلی به نام باغ نو، خزانه چنار درست کرده بود یعنی بذر درخت را به فاصله‌های کم دورهم کاشته بود و بعد از اینکه به یک نهال تبدیل می‌شد آنها را برای کاشت می‌فرستاد.»

چنارهای ۶۰۰ ساله 
چنارهای قطور و ۶۰۰ ساله کن، همچنان با طراوت به گردشگران محله خیرمقدم می‌گویند. «علی عباسی» که بیش از هزار درخت کاشته است، می‌گوید: «کن علاوه بر درختان میوه به چنارهای بزرگ و تنومند معروف است. چناری که در خیابان «سرآسیاب» روبه‌روی خانه «آقا تهرانی»، پیشنماز قدیمی محله قرار دارد بیش از ۴۰۰ سال عمر کرده است. عمر چنار نزدیک امامزاده «شعیب»(ع) بیش از ۶۰۰ سال تخمین زده شده است. چنارهای ۱۵۰ تا ۳۰۰ ساله، سرتا سر محله را پر کرده است. حفظ و نگهداری این گنجینه سبز همیشه یکی از دغدغه‌های اهالی محل بوده است. «امیر نورقربان» از اعضای شورایاری دور پنجم محله کن می‌گوید: «حال خوش چنارهای محله دلیل دارد. همه چنارها در مسیر قنات‌ها کاشته شده است. ریشه‌های این درختان از آب قنات‌های کن سیراب می‌شوند و این موجب شده تا همیشه شاداب باشند. متأسفانه درختان خیابان ولی‌عصر(عج) به‌سبب ورود آلودگی در جوی آب، بیمار شده‌اند و بسیاری از درخت‌های قدیمی از بین رفته‌اند و شهرداری، درخت جدید به جای آنها کاشته است. در گذشته کسی جرئت صدمه زدن به درختان را نداشت. امروز هم همین‌گونه است. البته ساخت‌وساز بلای جان درختان امروز کن شده است. در گذشته اگر قرار بود درخت را قطع کنند، زمستان این کار را می‌کردند و براین‌باور بودند درخت خواب است.»

طرح تیمار چناران
«کمال حاج‌آقامحمد» از معتمدان محله درباره تیمار درختان کن می‌گوید: «متأسفانه به دلیل کم بودن عرض معبر در محله‌های کن، زیرساخت‌های آب، برق، گاز و تلفن به‌ شکل به هم چسبیده ایجاد شده‌اند این موضوع به تعدادی از چنارها صدمه زده بود. موضوع را با شهرداری مطرح کردیم و با تحقیقاتی که انجام شد متوجه شدیم در نقاطی که درختان وضعیت مناسبی دارند، به سبب مشکلات زیرساختی، امکان لوله‌گذاری نبوده و ریشه درخت آزاد است و می‌تواند از آب جوی استفاده کند. در نقاطی که وضعیت درختان بحرانی بود، متوجه شدیم لوله‌گذاری به‌ شکل پیوسته انجام شده و در این سال‌ها ریشه درختان چنار از آب جوی بهره‌ای نبرده است. خوشبختانه با کمک شهرداری مشکل مرتفع شد و در حال حاضر آب به ریشه همه درختان می‌رسد.»

سایه‌بان خانه‌ها
چنارها سایه‌بان خانه‌های محله هستند. «جواد محبعلی» از باغداران قدیمی درباره اهمیت چنارها برای مردم می‌گوید: «هر طائفه برای خود درختان چنار می‌کاشت. به حسینیه‌های کن نگاه کنید، اطرافشان پر است از درختان چنار. از قدیم به ما می‌گفتند که شاخه‌های درخت چنار را نشکنید. ما هم رعایت می‌کردیم. به یاد دارم چند بار تصمیم گرفتند درخت کنار حسینیه را ببرند. زیرا این درخت روی سقف حسینیه کج شده بود و ممکن بود خرابی‌هایی به بار بیاورد. خلاصه اینکه هرکسی رفت و شاخه‌ای از این درخت را برید متاسفانه برایش بدیمن بود. به همین دلیل اگر هم‌اکنون به کن بروید می‌بینید با اینکه چنارها به خانه‌ها خسارت زده‌اند، اما کسی آنها را نمی‌برد.»