حرکتی که آغازش خیلی ساده بود. چند جوان و افرادی که علاقه خاصی به حفظ محیط‌زیست و تمیزی بازار داشتند، پایه‌گذارش شدند و با به راه انداختن پویشی به اسم «دست ـ به کار ـ شیم»، پویشی که خیلی زودتر از انتظار در بازار جان گرفت و اهالی تیمچه «حاجب‌الدوله» شدند پای ثابتش. به این بهانه با مدیر دفتر توسعه محله بازار که آغازگر پویش بوده به گفت‌وگو نشستیم و از بازاریان پرسیدیم این پویش چه تأثیری بر رفتار اجتماعی آنان و رهگذران داشته است.
می‌گویند در راسته بازار کفاش‌ها در تیمچه حاجب‌الدوله روزی یک میلیون تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر تردد می‌کنند. این حجم بالای تردد مساوی با تولید حجم عظیمی زباله در این راسته است. زباله‌هایی که بخشی از آن را بازاریان و بخشی دیگر را رهگذران تولید می‌کنند. «علی خدایی» از تأثیر اجرای این پویش در بازار می‌گوید: «آنقدر زباله در بازار بود که خجالت می‌کشیدیم در مسیر تردد کنیم. با اینکه کارگران شهرداری روزی چند نوبت تیمچه حاجب‌الدوله را نظافت می‌کردند، اما حجم زباله‌هایی که عابران تولید می‌کردند سبب شده بود که چهره بازار کفاش‌ها همواره نامناسب باشد.» او می‌گوید ۴۴ سال است که در این راسته فعالیت دارد. خدایی در پاسخ به اینکه چرا در ۴۴ سال گذشته به فکر نظافت راسته بازار کفاش‌ها نبوده‌اند، می‌گوید: «بدون تعارف بگویم همیشه با شهرداری بر سر جمع‌آوری زباله‌ها درگیر بودیم. مسئولان در گذشته، خواسته‌های نامعقولی داشتند. رویکرد شهرداری ناحیه مدتی است تغییر کرده است و به این دلیل، ما هم راضی شدیم با شهرداری تعامل کنیم تا مسیر مشتریان و دور و بر مغازه را تمیز نگه داریم.»
- یک دست صدا ندارد
«یعقوب برنایی» ۳۵ سال است که در بازار حجره دارد. به سبب حضورش در بازار، سفرهای داخلی و خارجی زیادی رفته است. جلو در مغازه پرزرق و برقی که به تازگی دکور آن را عوض کرده است، سطل زباله‌ای گذاشته تا نشان دهد به پویش «دست ـ به ـ کار ـ شیم» پیوسته است. وقتی از او می‌پرسم چرا به پویش پیوسته است، جواب قانع‌کننده‌ای می‌شنویم: «بازار جای بزرگی است. تا مردم پای کار جمع کردن زباله‌ها نباشند بازار، بازار نمی‌شود. از قدیم گفته‌اند یک دست صدا ندارد و من هم فکر می‌کنم تمیزکردن بازار از زباله‌ها به تنهایی کار شهرداری نیست.» او زمزمه‌هایی از گوشه و کنار درباره اینکه فقط شهرداری مسئول جمع کردن زباله‌هاست از بازاریان شنیده است و خطاب به این دسته از افراد می‌گوید: «کشورهای دیگر هم شهرداری دارند، اما مردم خود دست به کار شده‌اند و زباله کمی تولید می‌کنند. با مشارکت مردم می‌توان شهر و محله و محل کسب را تمیز نگه داشت و بدون همراهی نظافت شهر شدنی نیست.» او پویش دست ـ به ـ کار ـ شیم، را حرکتی مردمی می‌داند که نیاز به مشارکت بیشتر بازاریان دارد: «این پویش بدون همراهی بازاریان موفق نمی‌شود. با کاسبان همسایه صحبت کرده‌ام و بسیاری از آنها هم به پویش پیوسته‌اند.»
- آبرو برای بازار می‌خریم
«پیشترها شهرداری سبدهایی کنار مغازه‌ها گذاشته بود که نه به چشم می‌آمد و نه در دسترس بود. افراد زیادی از ابتدای بازار آب معدنی می‌خریدند و چون سطل زباله درمسیرشان نبود، بطری‌های خالی را در بازار رها می‌کردند و با این کار نظافت بازار از بین می‌رفت. تصمیم گرفتیم به جای سطل‌هایی که دیده نمی‌شد، از سر کوچه «سیدولی» تا آتش‌نشانی، خودمان سطل تهیه کنیم و آنها را جایی بگذاریم تا رهگذران سطل‌های زباله را ببینند و زباله خود را داخل آنها بیندازند.» حرف‌هایی که «محمود کریم‌پور» می‌زند نشان می‌دهد که پویش اثر روانی خود را بر رهگذران هم گذاشته است: «از وقتی که سطل زباله جلو هر مغازه‌ای گذاشته شده است، افرادی را می‌بینم که زباله‌های خود را حمل می‌کنند تا به سطل زباله بیندازند. این کار موجب شده زباله‌های کمتری در بازار ریخته شود و همه از این موضوع راضی‌اند. این کار برای ما در بازار آبرو خریده است.»
- مشارکت ۷۰درصدی کاسبان
مدیر دفتر توسعه محله بازار، متولی اجرای طرح بازارکفاش‌ها، یکی از بازارهای پرتردد و پرزباله بازار تهران است: «روزانه بیش از یک میلیون نفر از راسته‌بازار کفاش‌ها عبور می‌کنند که این حجم تردد، سبب تولید زباله زیاد و نامناسب شدن سیمای بصری بازار و در نتیجه اثر منفی آن بر کسب و کار بازاریان این راسته شده بود.» «سولماز شمشیری» می‌گوید: «با مشارکت امنای بازار، همکاری کاسبان، شهرداری ناحیه ۳ و دفتر توسعه محله بازار با قرار دادن کیسه‌هایی برای جمع‌آوری زباله و فعال کردن مخزن‌های دوقلو حمل زباله در ۳ نوبت با لباسی مشخص، دسترسی رهگذران به سطل‌های زباله افزایش یافت. براساس آمارها، اکنون ۸۰درصد از حجم زباله رها شده در بازارکاهش یافته که این موضوع به نظافت بازار کفاش‌ها کمک شایانی کرده است.» او ادامه می‌دهد: «حدود ۷۰درصد از کاسبان بازار به پویش پیوسته‌اند و قرار است با هزینه شخصی، سطل‌هایی را در کنار مغازه‌های خود تعبیه کنند تا دسترسی افراد به سطل‌های زباله بیشتر شود.» - نحوه نظافت بازار تهران نیازمند تغییر است
«بازار تهران در محدوده‌ای مربع مستطیل، ۱۲ هکتار وسعت دارد که در آن ۲۵۰ هزار کاسب فعالند. کسب و کارهای بازار، جاذب سفرهای شهری شهروندان به این محدوده است. وقتی مترو در چهارراه «گلوبندک» به بهره‌برداری رسید، دسترسی شهروندان به بازار بیشتر و جذابیت سفر نیز افزایش یافت. چنین شرایطی نیازمندی‌های جدیدی به‌ویژه در حوزه نظافت بازار به وجود آورد.» این حرف‌های «محمدعلی حیدری» عضو امنای بازار تهران است که از حامیان اجرای پویش «دست ـ به ـ کار ـ شیم»، محسوب می‌شود. او ادامه می‌دهد: «سیستمی که در گذشته برای جمع‌آوری زباله‌ها فعال بود با وجود همه تلاشی که برای نظافت و بهداشت بازار از سوی رفتگران شهرداری صورت می‌گرفت، ناکارآمد بود. با تلاش مسئولان دفتر توسعه محله بازار، شهرداری ناحیه ۳ و کاسبان به این نتیجه رسیده‌ایم که بازار را همه باید با هم تمیز کنند.» حیدری از فعالیت رستوران‌ها و کسب و کارهای زباله‌ساز در بازار سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: «مردم هنوز به این باور نرسیده‌اند که ریختن هر زباله‌ای از پوست تخمه گرفته تا یک آدامس، چهره محله را مخدوش و آن را نازیبا می‌کند. باید به این باور برسیم که هر زباله‌ای هرچند کوچک، سهم بالایی در کثیف کردن بازار دارد. باید به این نتیجه برسیم که زباله، زباله است و کوچک و بزرگ ندارد و این کار تنها با اجتماعی کردن موضوع جمع‌آوری زباله امکان‌پذیر می‌شود و مردم به این باور رسیده‌اند که این امر با همراهی همه افراد میسر می‌شود.»
نظر شما