او نویسنده‌ای سوئدی بود که سال‌های زیادی از عمرش را صرف نوشتن برای بچه‌ها و گسترش انسانیت و شرف از طریق داستان‌هایش کرد. او از نویسندگان تأثیرگذار ادبیات کودک و نوجوان دنیا به‌حساب می‌آید. البته قرار نیست همه‌ی مطلب را به خانم لیندگرن اختصاص بدهیم. بلکه می‌خواهیم درباره‌ی جایزه‌ای که به نام او شکل گرفته و هر سال برگزار می‌شود، حرف بزنیم؛ یعنی جایزه‌ی جهانی آسترید لیندگرن.
داستان از آن‌جا آغاز شد که در سال ۲۰۰۲ بعد از فوت آسترید لیندگرن، مسئولان فرهنگی سوئد تصمیم گرفتند برای یادبود او جایزه‌ای بین‌المللی برگزار کنند که اهالی ادبیات کودک و نوجوان سراسر دنیا در آن حضور داشته باشند.
جایزه‌ی جهانی آسترید لیندگرن در هر کشور سازمان‌هایی را که بیش‌تر با نویسندگان و تصویرگران و اهالی ادبیات کودک و نوجوان ارتباط دارند، به‌عنوان نماینده‌ی خود انتخاب می‌کند تا نامزدهای کشور خودشان را به دبیرخانه‌ی این جایزه معرفی کنند. هر سال بیش از ۶۰ کشور در این رقابت شرکت می‌کنند. در کشور ما چهار نهاد این مسئولیت را به عهده دارند: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شورای کتاب کودک، مؤسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان. افراد یا نهادها نه برای یک کتاب خاص که برای مجموع فعالیت‌هایشان نامزد دریافت این جایزه می‌شوند.
این جایزه، بزرگ‌ترین جایزه‌ی ادبی کودک و نوجوان دنیاست و البته گران‌ترینش! یعنی اگر از افتخار و حس غرور و پاداش‌های معنوی شخص برنده بین آن همه شرکت‌کننده‌ی بین‌المللی بگذریم، از نظر مالی هم بهترین جایزه‌ی ادبی کودک و نوجوان دنیاست. هدیه‌ی شخص برنده ۵ میلیون کرون سوئد (حدوداً بیش‌تر از پنج میلیارد تومان) است که هر سال به یک یا چند برنده تعلق می‌گیرد.
از کشور ما و برای سال ۲۰۲۰ نهادهای گفته شده شش نامزد معرفی کرده‌اند که در این‌جا، کوتاه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
- مهدی حجوانی
مهدی حجوانی از آن آدم‌های پشت پرده است؛ یعنی کسانی که در انجام کارها نقش مهمی دارند، اما معمولاً کم‌تر به چشم می‌آیند. او هم نویسنده است و هم مترجم. کتاب‌های زیادی مثل «الف دال میم»، «یک آسمان خبر»، «احمد آقا» و «جیلی بیلی و پیشی» را نوشته و کتاب‌های زیادی مثل «سفر باورنکردنی ادوارد»، «آتشی بالای کوه» و «از این سو تا آن سوی رودخانه» را ترجمه کرده است، اما همان‌طور که پیش‌تر گفتیم در جایزه‌ی جهانی آسترید لیندگرن در بخش مروجان کتاب‌خوانی نامزد شده است. چرا که در بسیاری از اتفاق‌های مرتبط با ادبیات کودک و نوجوان در کشور نقش داشته است. او در شکل‌گیری انجمن‌های مهمی مثل انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، انجمن تصویرگران کتاب کودک و مرکز مطالعات ادبیات کودک نقش داشته؛ مؤسس مجلات مهم و تخصصی مانند کتاب ماه کودک و نوجوان و پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان بوده، کلاس‌های فراوان داستان‌نویسی برگزار کرده و حتی شکل‌گیری فهرست و جایزه‌ی لاک‌پشت پرنده، که هر فصل منتظر اعلام کتاب‌های منتخبش می‌مانیم، هم به پیشنهاد او بوده است.
- فرهاد حسن‌زاده
این چهارمین بار است که فرهاد حسن‌زاده از طرف نهادهای مختلف نامزد جایزه‌ی آسترید لیندگرن می‌شود. او پیشینه‌ی نامزدی جایزه‌ی جهانی هانس کریستین اندرسن (یا همان نوبل ادبیات کودک) را هم در کارنامه‌ی خود دارد و به فهرست پنج نفر نهایی آن راه پیدا کرده است. حسن‌زاده داستان می‌نویسد، شعر می‌گوید، طنز می‌نویسد و برای همه‌ی گروه‌های سنی (از خردسال تا بزرگ‌سال) دست به قلم می‌برد، اما بیش‌تر به‌عنوان نویسنده‌ی کودک و نوجوان شناخته شده است. حتماً کتاب‌های «هستی»، «زیبا صدایم کن»، «این وبلاگ واگذار می‌شود» و «هویج‌بستنی» او را دیده‌اید؛ چرا که تا حالا بارها تجدید چاپ شده‌اند و جایزه‌های ملی زیادی گرفته‌اند. راستی کتاب‌های او به چندین زبان زنده‌ی دنیا هم ترجمه شده‌اند، مخصوصاً هستی و زیبا صدایم کن. حسن‌زاده تا اواخر سال ۱۳۹۶، دبیر بخش ادبی و طنز دوچرخه هم بود.
- محمدرضا شمس
محمدرضا شمس را بیش‌تر به‌عنوان نویسنده می‌شناسیم، اما او شعر و ترجمه هم در آثارش دارد. با بیش‌تر نشریات کودک و نوجوان کشور همکاری کرده و تاکنون بیش از ۵۰ کتاب برای بچه‌ها نوشته است. «دختر نارنج و ترنج»، «لِ بازیگوش»، «پهلوان تنبل»، «سرزمین دیوها» و «افسانه‌های آن‌ور آب» بعضی از کتاب‌های او هستند. نکته‌ی جالب درباره‌ی شمس این است که او به بازیگری و نمایش هم علاقه‌ی زیادی دارد. سابقه‌ی نویسندگی برای تلویزیون، بازی در مجموعه‌های تلویزیونی و از همه مهم‌تر عروسک‌گردانی و گویندگی عروسک، چیزی است که نمی‌توانیم از گفتنش منصرف شویم. او در کشور جایزه‌های زیادی گرفته و دو تا از داستان‌هایش هم در کتاب‌های درسی دوم و چهارم دبستان چاپ شده است.
- فرشید شفیعی
تصویرگری زبان جهانی است و نیازی نیست که درباره‌ی فرشید شفیعی، اشاره‌ای به ترجمه‌ی کارهایش بکنیم. او تصویرگر، نقاش و انیماتور است و آثارش در سطح بین‌المللی به‌خوبی شناخته شده‌اند. او کتاب‌های زیادی را تصویرگری کرده و برنده‌ی جوایز بین‌المللی بسیاری شده که به‌عنوان مثال می‌توانیم به برگزیده شدن در نمایشگاه‌های بین‌المللی براتیسلاوا، سارمده و باری‌یرو اشاره کنیم. راستی، فرشید شفیعی در سال ۲۰۰۷ توانست جایزه‌ی سیب طلایی را هم بگیرد، این جایزه مهم‌ترین جایزه‌ی تصویرگری کتاب کودک و نوجوان در دنیاست. خیلی‌ها می‌گویند تصویرگری‌های شفیعی تلفیقی از سنت و دنیای مدرن ایران است و همین ویژگی، کارهای او را خاص و دیدنی کرده است.
- هوشنگ مرادی کرمانی
هوشنگ مرادی‌کرمانی پیش از این هشت بار نامزد جایزه‌ی آسترید لیندگرن شده است. نهادهای معرفی‌کننده‌ی او در این سال‌ها، پرداختن به زندگی کودکان محروم و آسیب‌دیده و واقعی بودن داستان‌های مرادی‌کرمانی را از دلایل اصلی انتخاب او عنوان کرده‌اند. احتمالاً اسم این نویسنده قبل از هرچیز شما را به یاد «قصه‌های مجید» می‌اندازد، اما او آثار محبوب و معروف بسیاری دارد. مانند «بچه‌های قالیباف‌خانه»، «خمره»، «تنور»، «مهمان مامان»، «مربای شیرین» و... که از روی بعضی‌هایشان آثار سینمایی و تلویزیونی هم ساخته شده است. تا یادمان نرفته این را بگوییم که در میان نویسندگان ایرانی ادبیات کودک و نوجوان، آثار مرادی‌کرمانی بیش از همه به زبان‌های دیگر ترجمه شده است.
- کتاب‌خانه‌های سیار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
بسیاری از کودکان و نوجوانانی که در مناطق روستایی، دور و محروم زندگی می‌کنند، بسیار سخت به کتاب‌های مناسب سن خود دسترسی دارند. کتاب‌خانه‌های سیار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای حل این مسئله شکل گرفتند و با گسترش فعالیت‌های این کتاب‌خانه‌ها در چند دهه‌ی اخیر، این مشکل تا حد زیادی برطرف شد. کتاب‌خانه‌های سیار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خودروهایی هستند که به شکل کتاب‌خانه آماده شده‌اند و تعداد زیادی کتاب و تجهیزات فرهنگی درون خود دارند. مربیانی که گرداننده‌ی این کتاب‌خانه‌های سیارند، با این خودروها به روستاهای دور و نزدیک، مناطق حاشیه‌ای و شهرهای کوچک و دور سر می‌زنند، کودکان و نوجوانان را به عضویت کتاب‌خانه درمی‌آورند، برایشان قصه می‌گویند، نمایش اجرا می‌کنند و به آن‌ها کتاب امانت می‌دهند. در حال حاضر بیش از ۱۰۰ کتاب‌خانه‌ی سیار در گوشه و کنار کشور فعالیت می‌کنند. امسال چهارمین باری است که این کتاب‌خانه‌ها برای دریافت جایزه‌ی جهانی آسترید لیندگرن و در بخش ترویج کتاب‌خوانی نامزد می‌شوند.
نظر شما