موضوع وقتی بغرنج می‌شود که این بناها هم جزو بافت تاریخی و هم جزو میراث ملی کشور هستند. اگر تاکنون برای احیا و مرمت و واگذاری آنها به بخش خصوصی اقدام اساسی شده بود، باز هم شاهد خروج چنین بناهایی از فهرست آثار ملی بودیم؟
اولین بنایی که چنین تجربه‌ای داشت، سرای میخچی بود که با شکایت مالکان از فهرست آثار ملی خارج و بخشی از آن توسط مالک برای ایجاد بنای تجاری تخریب شد که با مداخله میراث فرهنگی جلوی تخریب باقی آن گرفته شد. هرچند که اکنون مالکان می‌توانند باز هم در خصوص سرای میخچی اقدام به تخریب کنند. اکنون این اتفاق در خصوص بنای هتل فردوسی هم افتاده است؛ بنایی متصل به سرای میخچی و بخشی از بازار بزرگ و سنتی رشت که در راستای طرح بازآفرینی می‌شد به آن پرداخت. از سال ۹۵ با شکایت مالکان هتل فردوسی، پرونده خروج این اثر تاریخی از فهرست آثار ملی در دست بررسی قرار گرفت و در حال حاضر مالک موفق به ابطال ثبت ملی شده است.
- قوانین موجود حامی بناهای ثبت شده نیست
در زمینه خروج هتل فردوسی از فهرست آثار ملی، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان گفت: با شکایت مالکان هتل فردوسی، رأی خروج این بنا در دیوان عدالت اداری صادر شد. هنوز رأی در وزارت میراث فرهنگی تایید نشده و در دست پیگیری است.
«ولی جهانی» با اشاره به ثبت هتل فردوسی در ۱۸ شهریور سال ۹۱ به شماره ۳۰۷۲۰ در فهرست آثار ملی افزود: این بنای تاریخی، دوره پهلوی اول در خیابان شریعتی رشت با معماری موسوم به ساباط ساخته شد. وی با بیان این‌که قوانین موجود حامی بناهای ثبت شده نیست، اظهار کرد: وراث این عمارت با طرح شکایت در دیوان عدالت اداری توانستند رأی دیوان را برای خروج آن از فهرست آثار ملی بگیرند.
جهانی ادامه داد: وجود معماری موسوم به ساباط که یک الگوی معماری ایرانی است، این هتل را از دیگر بناهای میراثی رشت متمایز کرده است. معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان گفت: این مدل معماری با توجه به محدودیت زمین در گیلان رایج بود، ولی متاسفانه در سال‌های اخیر با شدت گرفتن نوسازی‌ها تخریب شد.
- موقعیت ممتاز هتل فردوسی
کارشناس مسئول ثبت بناهای میراثی با تایید خبر خارج شدن هتل فردوسی از فهرست آثار ملی بیان کرد: ساباط علاوه بر کارکردی که برای عابران داشت، کمک می‌کرد تا ۲ مالک مجاور حداکثر استفاده را از زمین خود ببرند. مالکان با ایجاد یک طاقی در طبقه اول، ملک خود را طوری می‌ساختند که ۲ ملک در طبقه دوم با یک راهروی مشترک به هم متصل شود.
«مهدی میرصالحی» با توضیح درباره الگوی معماری هتل فردوسی اظهار کرد: هتل فردوسی اواخر دوره پهلوی اول و مقارن با جنگ جهانی ساخته شد، ولی از نظر الگوی معماری شبیه بناهای اواخر دوره قاجار است. نمای خارجی، نمایی موسوم به «سنگ عمارت» دارد که آغاز دوره تحول معماری گیلان از بومی به سمت اروپایی را نشان می‌دهد.
وی ادامه داد: تزیینات خارجی عمارت هم جالب توجه است و شاخصه مهم آن نشان «فِرَوَهَر» بر سردر عمارت است. عمارت دارای الگوهای معماری بومی هم هست و در طبقه دوم ایوانی کتابی دارد که به گردش هوا کمک می‌کند. هتل فردوسی به لحاظ قرار گرفتن در محدوده تاریخی و محور گردشگری میدان شهرداری و بازار رشت موقعیت ممتازی دارد. سرای میخچی که پیش از این ثبت ملی شده بود، بعد از طاقی هتل فردوسی قرار دارد. ساختمان اداری نخستین شورای شهر رشت در هتل فردوسی دایر بود.
- موضوع تخریب خانه تاریخی شبان در رشت
رشت به دلیل موقعیت مکانی و نقشی که از دوران صفویه تا زمان معاصر در کشور داشته، دارای بناهای تاریخی و هویتی بسیاری است. اغلب خانه‌های قدیمی رشت مربوط به دوران قاجار و پهلوی اول هستند. معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان در حال تدوین و شناسایی این بناهای تاریخی است، اما بدون همکاری، نگهداری و حفاظت معنا نمی‌یابد.
نمونه‌ای از برخوردهای بین مالک و میراث فرهنگی یا همکاری نکردن دستگاه‌های مختلف را می‌توان در تخریب خانه تاریخی شبان دید. این بنا، خانه پدری دکتر شبان از شهرداران فومن بود که در رشت قرار داشت. میرزا یوسف‌خان شبان متولد ۱۲۵۰ و خانه او واقع در محله چله‌خانه رشت، از میراث پدری‌اش بود. در حالی که پرونده ثبتی خانه شبان، آماده و به مالک نیز ابلاغ شده، پس از آن هرگونه اقدامی باید با اطلاع این اداره کل انجام شود، اما متاسفانه شهرداری، یاریگر میراث فرهنگی نبود تا این روند ادامه یابد. سرانجام در پیچ و خم دریافت حکم دادستانی، خبر تخریب کامل بنا دریافت شد.
- تنها راه باقیمانده برای نجات هتل فردوسی
در حال حاضر برخی از فعالان اجتماعی به تخریب سرای میخچی، خانه چینی‌چیان و احتمالا در آینده، هتل فردوسی اعتراض دارند. بنابراین تنها راه باقیمانده اقدام به موقع میراث فرهنگی و کمک به حفظ مجموعه با در نظر گرفتن جوانب مالی برای مالکان اصلی است. رشت در گذشته جزو شهر اولین‌ها بوده و این هویت را از پاساژها و هایپرمارکت‌ها کسب نکرده بلکه بر اساس پیشینه تاریخی خود به دست آورده است. این بنا بخشی از بافت تاریخی شهر بود که به علت مدرنیسم و خیابان‌کشی‌های دوره پهلوی به همراه سرای میخچی و خانه چینی‌چیان از بافت جدا شد ولی در صورت توجه می‌توانست در حوزه بازآفرینی شهری نقش پررنگی ایفا کند.
نظر شما