دردسرهای همسایگی با بزرگراه نیمه‌کاره

شکل‌گیری‌اش با محله مشیریه بوده ولی شرایط رفاهی آن با محله همسایه زمین تا آسمان فرق می‌کند. انگار زمان در این محله متوقف شده است. با اینکه نمای خانه‌هایش نوساز به نظر می‌آید، اما بافت محله نشان می‌دهد که تا محقق شدن ایده‌آل‌ها فاصله زیادی دارد. در این محله هم زندگی برای آدم‌ها متفاوت است. مصداق «یک بام و دو هوا» را به خوبی می‌توان حس کرد. قسمت غربی محله رضویه شرایط مطلوب‌تری دارد و هرچه به شرق و انتهای آن نزدیک می‌شویم زندگی در روستا بیشتر تداعی می‌شود. آخر محله رضویه، درست جایی که رد پای کوه بی‌بی شهربانو را می‌توان دید، تعداد زیادی خانه فرسوده و بدقواره وجود دارد که ساکنان این خانه‌ها از امکانات شهری بسیار اندکی برخوردارند و می‌گویند شهرداری نه اجازه نوسازی به آنها می‌دهد و نه اجازه فروش. سال‌هاست بلاتکلیف مانده‌اند. متهم اصلی را هم رد شدن بزرگراه شهید رستگاری می‌دانند که بعد از ۱۰ سال هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. سرقت، اعتیاد، نبود مراکز خرید، سختی رفت و آمد، آلودگی محیط‌زیست و نبود روشنایی و ده‌ها مشکل دیگر را از چشم این بزرگراه به سرانجام نرسیده می‌بینند. همراه با «قدرت‌الله‌هروانی» و «حسین معصومی» معتمدان محله رضویه به میان اهالی رفتیم و از دغدغه‌هایشان پرسیدیم.

• ۴ مدرسه سهم دانش‌آموزان محله
  بزرگراه امام رضا(ع) بعد از میدان ثامن الحجج(ع) که قدیمی‌ها هنوز به آن میدان آقانور می‌گویند، تابلو بزرگ نارنجی رنگی مسیر شهرک رضویه را نشان می‌دهد. از سه‌راه افسریه که بزرگراه امام رضا(ع) آغاز می‌شود تا محله رضویه، تا چشم کار می‌کند گاراژهای بزرگ کامیون و اتوبوس دیده می‌شود. ورودی محله به جای مزین شدن به فضای سبز و مغازه‌های رنگ و لعاب‌دار، با تلی از ضایعات آهن و خودروهای فرسوده پوشیده شده که چهره نازیبایی به آن داده است. از آن بدتر بوی دود ناشی از سوخت ناقص خودروهای سنگین است که نفس کشیدن را برای رهگذران سخت می‌کند. همراه با «حسین معصومی» و «قدرت‌الله‌ هرورانی» محله‌گردی را از خیابان شهید اسکندرلو که مهم‌ترین و اصلی‌ترین خیابان شهرک رضویه است آغاز می‌کنیم. محله رضویه خیلی بزرگ نیست و با ۲۱۸ هکتار وسعت از شمال به بزرگراه امام رضا(ع) و از جنوب به کوه بی‌بی شهربانو منتهی می‌شود. در شرق و غربش هم‌محله‌های خاورشهر و مشیریه قرار دارند. با اینکه ساختمان‌های چند طبقه نوساز در آن زیاد است اما محله از نظر امکانات شهری خیلی بهره ‌نبرده است. اینجا با توجه به جمعیت زیاد دانش‌آموزانش فقط ۴ مدرسه دارد و هرورانی اعتراض می‌کند: «محله رضویه دبیرستان دخترانه ندارد و دختران جوان ما باید تا محله مشیریه بروند.» مشکل یکی دوتا نیست. نبود بانک، مرکز درمانی و مراکز تفریحی و فرهنگی از دیگر دغدغه‌های مردم این محله است. هرورانی می‌گوید: «محله ما یک درمانگاه کوچک دارد با یک پزشک که جوابگوی جمعیت این محله نیست.» کمبود سرانه‌ها به خوبی مشهود است و اینکه مدیریت شهری برای جبران آن چه تدابیری اندیشیده جای سؤال دارد.

• یک بام و دو هوا در محله رضویه
  با گشتزنی در قسمت غربی محله درمی‌یابیم که اوضاع سرانه‌ها خیلی هم بد نیست. به پیشنهاد معصومی به انتهای شهرک می‌رویم؛ جایی که محله تمام می‌شود. تا چشم کار می‌کند کوه است. انگاری که محله در چنگال کوه‌های بلند و کوتاه‌ گیر افتاده باشد. درست بعد از پایانه اتوبوس‌های شرکت واحد و پمپ بنزینی که آنجاست، محوطه وسیعی دیده می‌شود که بیشتر به بیابان‌های لم‌یزرع شبیه است. تعداد زیادی خانه هم دیده می‌شود که ردی از اصول شهرسازی در ساختن آنها دیده نمی‌شود. در واقع آلونک‌هایی هستند که شکل خانه به خود گرفته‌اند. خانه‌ها به دندانه‌های کنده شده یک شانه می‌مانند و یک در میان در کنار هم جاخوش کرده‌اند. وضع خوبی نیست. داخل پایتخت وجود چنین خانه‌هایی آن هم در محله‌ای که چند قدم آن طرف‌تر نظارت مدیریت شهری پررنگ‌تر است عجیب به نظر می‌آید. معصومی می‌گوید: «رد شدن بزرگراه شهید رستگاری دلیل دندانه‌ای شدن خانه‌های اینجا شده است.» بعد هم ما را تا نزدیکی بزرگراه می‌برد. بزرگراه نیمه‌کاره است. آسفالت شده اما کنار آن پر از بلوک‌های سیمانی است که نامرتب روی هم چیده شده‌اند. گله به گله حاشیه بزرگراه هم تا دلتان بخواهد تلی از نخاله‌های ساختمانی دیده می‌شود که به گفته معصومی کامیون‌دارها شبانه نخاله‌های خود را قاچاقی اینجا خالی می‌کنند.

• بی‌سروسامانی در ته تهران
  آخرین خانه‌ای که در حاشیه بزرگراه شهید رستگاری قرار دارد، مربوط به «خدایار گودرزی» است. یک خانه نقلی و فرسوده که از دیوارهای لم داده آن می‌توان احتمال داد هر آن این خانه روی سر آدم‌هایش خراب می‌شود. گودرزی دل پری دارد و می‌گوید: «بیش از ۳۰ سال است در اینجا زندگی می‌کنم. از وقتی که ساخت این بزرگراه آغاز شده زندگی‌مان آشوب شده است. ۸‌ـ ۹ سال است که این بزرگراه را می‌خواهند تمام کنند و هنوز سروسامان نگرفته است. با وزش باد گردوخاک روانه خانه‌مان می‌شود. قرار بود برای تملک خانه اقدام کنند اما گفتند باید صبر کنید. چه قدر بلا باید به سرمان بیاید که مسئولان برای خرید این خانه کلنگی اقدام کنند؟» همسرش گفته او را تکمیل می‌کند و معترض به وضع موجود می‌گوید چرا خانه‌ها را یک در میان خریده‌اند؟ هر شب کامیون‌دارها نخاله‌های ساختمانی را اینجا تخلیه می‌کنند. از دست موش و سگ‌های ولگرد آسایش نداریم. می‌ترسم بچه‌هایم مریض شوند. اغلب آدم‌های اینجا از بیماری ریوی رنج می‌برند.» حق با اوست. خانه‌اش تک افتاده و امنیت ندارد. هنگام گفت‌وگو به مردی اشاره می‌کند که از لابه‌لای جدول‌ها کنار بزرگراه بیرون می‌آید. پیراهن سفیدی به تن دارد و روی چهاردست و پا راه می‌رود. از ظاهرش پیداست حال خوشی ندارد. معصومی اشاره می‌کند: «از معتادان گرمخانه است. خیلی‌شان خارج از ساعت گرمخانه برای کشیدن موادمخدر به اینجا می‌آیند و در حفره‌هایی که بین بلوک‌های سیمانی است اتراق می‌کنند.»

• نه بسازید، نه بفروشید!
  آن دست خیابان عریض و طویلی که آسفالت هم نیست، باز هم خانه وجود دارد. اما اینها وضعشان بهتر از خانه‌های چسبیده به حاشیه بزرگراه است. حداقل در کنار هم قرار دارند اگرچه ساختشان خیلی اصولی هم نیست. اهالی با دیدن معتمدان محله و خبرنگار همراهشان سرازیر می‌شوند. هرکسی حرفی برای گفتن دارد. ازدحام آنها اجازه خوب شنیدن نمی‌دهد. اول از همه «علی پناهی» سر حرف را باز می‌کند: «خانه‌های این محدوده سال‌هاست بلاتکلیف مانده‌اند. نه اجازه ساخت‌وساز به ما می‌دهند و نه می‌توانیم ملک خود را بفروشیم و از اینجا برویم. صدایمان به جایی نمی‌رسد و مسئولی هم برای سرکشی به اینجا نمی‌آید. از وقتی بزرگراه کشیده شد. گفتند خانه‌هایتان را می‌خریم و خبری نشد. ۱۰ سال است زندگی‌مان زیر خاک است و از بیغوله‌نشین‌ها وضع بدتری داریم. خیابان‌های محله تا پمپ بنزین آسفالت شده اما، خیابانی که از این محدوده می‌گذرد هنوز خاکی است. با وزش باد گردوخاک روی وسایل‌مان می‌نشیند. زمستان هم با هر بارندگی اینجا گل می‌شود و بچه‌ها به سختی می‌توانند به مدرسه بروند.»

• پول گرفته‌اند، انشعاب فاضلاب نمی‌کشند

مشکلات این محدوده از شهرک رضویه انگار تمامی ندارد. اهالی مستأصل از وضع موجود و بلاتکلیفی‌شان برای زندگی در اینجا می‌خواهند که با انعکاس مشکلات‌شان صدای آنها را به گوش مسئولان برسانیم. «حامد دلیری» شهروند دیگری است که به کم‌لطفی اداره آب و فاضلاب اشاره می‌کند و می‌گوید: «اداره آب و فاضلاب خیلی وقت پیش برای لوله‌گذاری انشعابات فاضلاب از ما پول گرفته ولی اقدامی برای لوله‌گذاری نکرده ‌است. در صورتی که یک خیابان بالاتر هم انشعاب‌گذاری شده است.» اما موضوع قابل تأملی که همه این مشکلات را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و امروز دردسر بزرگی برای اهالی شده، واقع شدن گرمخانه خاوران در این محله است. هر روز با تاریک شدن هوا معتادان برای سرقت یا خرید و فروش موادمخدر به کوچه‌پسکوچه‌های محله سرریز می‌شوند و همین امنیت شهرک رضویه به‌ویژه قسمت انتهای آن را به خطر انداخته است. یکی از اهالی می‌گوید: «همه پسران من معتاد شده‌اند. شهرداری ملکم را بخرد از اینجا می‌روم.»

• میثم جلیلی، رئیس اداره طرح تفصیلی منطقه۱۵: مژده خروج از حریم شهر برای اهالی محله رضویه

شکل‌گیری شهرک رضویه به اوایل دهه ۵۰ برمی‌گردد. یعنی زمانی که این محدوده بارانداز کاروان‌هایی بود که از شهرهای شمالی و شرقی به تهران می‌آمدند. به دلیل ارزان بودن قیمت زمین‌ها اقوام مهاجر لر، عرب و ترک یکی‌یکی به این محدوده آمدند و ساکن شدند. بعد از افزایش جمعیت محله، شهرک «کاروان» نام گرفت اما به درخواست اهالی به شهرک رضویه تغییر نام داد. از آنجا که خانه‌ها خارج از محدوده شهر بودند خیلی اصولی ساخته نشدند و اغلبشان سند هم نداشتند. به مرور زمان اهالی برای گرفتن سند اقدام کردند و حاصلش این شد که الان خانه‌هایی در محله رضویه وجود دارد که به صرف داشتن سند غیراصولی ساخته شده‌اند. اما اینکه چرا بلاتکلیف هستند را «میثم‌جلیلی» رئیس اداره طرح تفصیلی شهرداری منطقه پاسخ می‌دهد: «انتهای شهرک رضویه خارج از محدوده شهری و در حریم منطقه ۱۵ است. این محدوده از ابتدا در حریم شهر بوده است. درست است که اغلب‌شان سند دارند که مربوط به اوایل دهه ۵۰ است. ولی بیشتر آنها رأی تخریب دارند و باید خراب شوند. رسیدگی به امور شهری آن هم برعهده اداره حریم‌هاست.» با این وصف شهرداری منطقه برای رفاه شهروندان در حال رایزنی با شورای عالی شهرسازی است تا بتواند اقدامات لازم برای خارج شدن از حریم شهر این محدوده از محله رضویه را فراهم کند. جلیلی می‌گوید: «در حال حاضر انتهای منطقه تا خیابان شورا در محله رضویه است و بعد از آن در محدوده حریم قرار دارد. همه تلاش خود را به کار گرفته‌ایم که انتهای منطقه تا بزرگراه شهید رستگاری شود و با این اتفاق اهالی انتهای شهرک رضویه هم از امکانات شهری بهره‌مند می‌شوند. این امر در صورتی محقق می‌شود که شورای عالی شهرسازی موافقت کند.» او در ادامه به تملک املاک معارض حاشیه بزرگراه اشاره می‌کند و می‌گوید: «در مسیر بزرگراه شهید رستگاری املاک معارضی داریم که باید خریداری شود. اعتبار آن مشخص شده است. اما بعضی از مالکان با قیمت تعیین شده از سوی کارشناس به توافق نرسیده‌اند و برای همین خانه‌شان هنوز تملک نشده است.»

• اینجا امنیت ندارد

بانوی سالمندی خود را «اکرم رحیمی» معرفی می‌کند و می‌گوید قدیمی‌ترین شهروندان این محله است. دستم را می‌گیرد و به سمت خانه‌ای که تقریباً می‌توان گفت متروکه شده می‌برد. پشت خانه فضای بزرگی است که با ایرانیت‌های فلزی رنگ شده، محصور شده است. از قرار معلوم انباری خانه است. می‌گوید: «انباری جزء ملکم است و اجازه نمی‌دهند دیوارکشی کنم. شبی نیست که دزد به خانه ما دستبرد نزند.» خانه او هم تک افتاده و همین دردسرهای زیادی برایش درست کرده است. او ادامه می‌دهد: «۵۰ سال پیش که اینجا خانه ساختیم امکانات نداشتیم الان هم که همه جا ‌آباد شده باز امکانات نداریم. اینجا روشنایی ندارد. نه مرکز خریدی و نه نانوایی! برای تهیه مایحتاج‌مان باید مسیر زیادی را طی کنیم. امنیت ندارد. جوی‌ها کثیف است و مأموران خدمات شهری برای تمیز کردن جوی‌ها به انتهای محله نمی‌آیند. چند وقت پیش سطل زباله جلو خانه را دزدیدند به شهرداری اطلاع دادیم گفتند به ما ربطی ندارد باید مراقبت می‌کردید. یعنی من پیرزن شبانه‌روز باید برای سطل زباله نگهبانی بدهم.»

• محمد صدیف شهردار ناحیه۴: مدیران شهری کم‌لطفی نمی‌کنند

محله‌های مشیریه و رضویه در محدوده ناحیه ۴ قرار دارند. ۲ محله‌ای که از عمرشان کمتر از نیم قرن می‌گذرد. اهالی شهرک رضویه گله‌مند از کم‌توجهی مسئولان به محله‌شان خواستار این شدند که صدای اعتراضشان را به گوش مدیران شهری برسانیم.
ما هم خلف وعده نکردیم. «محمد صدیف» شهردار ناحیه ۴ موضوع کم‌توجهی مدیران شهری به محله رضویه را رد می‌کند و می‌گوید: «در ۲ سال گذشته بیشتر فعالیت‌های عمرانی، ترافیکی و فرهنگی در محله رضویه انجام شده است. ناحیه ۴ در بین دیگر نواحی شهر تهران بیشترین سرانه فضای سبز را دارد که البته بیشتر در محدوده محله مشیریه قرار دارند. اما همجواری این ۲ محله امکان استفاده اهالی شهرک رضویه از بوستان‌های بزرگ مشیریه را آسان کرده است.»
او در مورد خدمت‌رسانی به شهروندانی که در حریم منطقه ۱۵ سکونت دارند می‌گوید: «با اینکه آنها در محدوده حریم هستند اما برای رفاه شهروندان خدمت‌رسانی می‌کنیم. نظافت معابر و آبیاری فضای سبز به موقع انجام می‌شود. خیابانی را هم که می‌گویند خاکی است، تراشه آسفالت ریخته‌ایم. با تکمیل بزرگراه شهید رستگاری آنجا هم آسفالت می‌شود. » اما صدیف در مورد بزرگراه شهید رستگاری که کند پیش رفتن فعالیت‌های عمرانی آن امروز برای اهالی محله رضویه تبدیل به معضل شده است. می‌گوید: «بزرگراه شهید رستگاری، شاهراه ۵/۵ کیلومتری که شکل‌گیری‌اش در جنوب ‌شرق کلید خورده و قرار است با عبورش از منطقه ۱۵ بار ترافیکی سه‌راه افسریه را به حداقل رسانده و شهرک‌های رضویه و مشیریه را از بن‌بست خارج کند. این بزرگراه از سال ۸۸ آغاز شد که به دلیل وجود معارضان ملکی روند کار کند پیش رفته است. قرار بود تا پایان شهریور بخشی از آن به بهره‌برداری برسد که به دلیل پاره‌ای از مشکلات این اتفاق نیفتاد و تا آخر مهر فاز اول آن افتتاح می‌شود و مرحله بعدی تا پایان اسفند انجام خواهد شد. مشکل ما در حال حاضر چند ملک معارض است که صاحبان برای واگذاری همکاری نمی‌کنند و قیمت پیشنهادی آنها بالاتر از قیمت تعیین شده از سوی کارشناسان ماست. از این‌رو تملک این املاک از طریق‌ بند ۹ انجام می‌شود یعنی به دادسرا ارجاع داده شده‌ است.»