هیبریدها و پلاگین هیبریدها ؛ ناجی یا مخرب محیط زیست؟

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از مهر، اغلب درباره خودروهای هیبرید الکتریک گفته شده که این خودروها کارایی انرژی بالاتری دارند و برای محیط زیست مفید به شمار می‌روند. مالکان این خودروها اغلب مصرف به‌صرفه‌تر سوخت در این خودروها را تایید می‌کنند. داده‌ها نشان می‌دهد که خودروی هیبرید الکتریک با میزان سوخت مشابه مسافتی دو برابر رقبای بنزینی مرسوم طی می‌کنند. اما آیا آثار محیط زیستی خودروها صرفا به میزان مصرف سوخت وابسته است؟ موضوعی که با توجه به نوپا بودن صنعت خودروهای هیبرید الکتریک در بازار خودرو شاید پاسخ چندان مطمئنی نداشته باشد چرا که ردپای زیست محیطی این خودروها را به سادگی نمی‌توان اندازه‌گیری کرد.

• آلودگی‌های ناشی از خودروهای هیبرید الکتریک

یکی از اصلی‌ترین آثار منفی خودروها بر محیط زیست سوخت‌های مولد مه‌دود است. مه‌دود از مشهودترین آلودگی‌های حاضر در کلان‌شهرهاست به ویژه در مراکز شهری که چندین هزار خودرو تجمع دایم داشته باشند. گازهایی که مه‌دود را شکل می‌دهند، اکسیدهای نیتروژن (ناکس)، هیدروکربن‌ها و دیگر ترکیبات آلی فرار هستند. خودرهای هیبرید الکتریک آلاینده‌های گازی کمتری از خودروهای مرسوم تولید می‌کنند. عموما هرچه خودرو بزرگتر باشد تفاوت آلایندگی میان خودروی هیبرید الکتریک و خودروی عادی بیشتر می‌شود. به طور میانگین، خودروهای هیبرید کوچک تنها ۱۰ درصد کمتر گازهای آلاینده مولد مه‌دود تولید می‌کنند. مدل‌های هیبرید اندازه متوسط و شاسی‌بلندهای بزرگ هم به ترتیب ۱۵ درصد و ۲۱‌ درصد انتشار آلاینده‌های مولد مه‌دود را نسبت به خودروهای مرسوم کاهش می‌دهند.

• آلودگی‌های ناشی از خودروهای پلاگین هیبرید

خودروهای پلاگین هیبرید این انتخاب را به راننده می‌دهند که نیروی محرک خودروی خود را از منبع قدرت ۱۲۰ ولتی تامین کنند که خود برای شارژ نیازمند یک منبع سوختی دیگر است. زمانی که خودرو به طور کامل شارژ شده باشد خودرو استفاده از نیروی الکتریکی را در اولویت قرار می‌دهد و موتور بنزینی تنها به عنوان پشتیبان استفاده خواهد شد. یعنی موتور بنزینی تنها زمانی به کار خواهد افتاد که شارژ برقی در کار نباشد. مصرف این خودروها در هر صد کیلومتر به کمتر از ۳ لیتر می‌رسد و آلاینده‌های بسیار کمی از اگزوز آن‌ها خارج می‌شود.

یک اثر منفی این خودروها روی محیط زیست، به نوع منبعی که انرژی مورد نیاز برای شارژ این خودروها را تامین می‌کند وابسته است. برای مثال کالیفرنیا ۸۰ درصد برق شهری خود را از منابع انرژی پاک مثل نیروگاه‌های هیدروالکتریک تامین می‌کنند. بنابر این استفاده از خودروهای پلاگین هیبرید در کالیفرنیا می‌تواند برای محیط زیست بسیار خوب باشد چرا که نه خودرو و نه منبع تامین انرژی آن آلاینده مخرب چندانی تولید نمی‌کند. اما به هرحال هنوز کشورهای بسیاری از نیروگاه‌های سوخت فسیلی برای تامین برق و انرژی بهره می‌گیرند. در این موارد استفاده از خودروهای پلاگین هیبرید آلاینده‌هایی را در هوا رها می‌کند که به اندازه خروجی اگزوز (و شاید بیشتر) برای محیط زیست مضر هستند.

• باتری‌های نیکل هیدرید و لیتیوم یون

باتری خودروها همواره برای محیط زیستی‌ها یک دغدغه بوده است. پژوهش‌های متعددی نشان داده باتری‌های سنتی سربی اسیدی مقادیر بالایی سرب سمی دارند که یه محیط زیست نشت خواهد کرد. موضوعی که مشکلات سلامتی جدی همچون آسیب‌های مغزی، کلیوی، و اختلالات شنوایی ایجاد می‌کند. از سال ۲۰۱۰ به این سو خودروهای هیبرید باتری‌های سربی اسیدی را استفاده نمی‌کنند، بسیاری از آن‌ها باتری‌های نیکل هیدرید دارند و با پیشرفت روزافزون صنعت خودروهای هیبرید و الکتریک سهم باتری‌های لیتیوم یون در آن‌ها رو به افزایش است.

• آسیب باتری خودروهای الکتریکی به باکتری خاک

یک پژوهش سه ماهه در سال ۲۰۰۵ آثار زیست محیطی مربوط به استخراج، تولید، کاربرد و دفع سه نوع باتری را بررسی کرد: سرب، نیکل و لیتیوم. این پژوهش نشان داد که باتری‌های سربی برای محیط زیست از دیگر انواع باتری مخرب‌ترند، و باتری‌های نیکل هیدرید و لیتیوم یون در رتبه‌های بعدی قرار دارند. تهدید اصلی باتری‌های نیکل هیدرید آن است که نیکل برای انسان سرطان‌زاست. خوشبختانه بسیاری از تولیدکنندگان خودروهای هیبرید مشتریانشان را تشویق می‌کنند باتری‌هایشان را برای بازیافت برگردانند و حتی مشوق‌های مالی هم برای این کار در نظر گرفته‌اند.

• خودروی هیبرید و پلاگین هیبرید، آری یا نه؟

برای جمع‌بندی نهایی باید در نظر داشت که موتور  برقی خودروهای هیبریدی از باتری استفاده می‌کند و باتری این خودروها معمولا بر پایه فلزاتی چون نیکل، کبالت و لیتیوم است که فرایند استخراج این فلزات به‌شدت محیط زیست را تخریب می‌کند. در برخی روش‌ها برای رسیدن به مواد مورد نظر، خاک با مواد اسیدی شسته شده تا مواد اضافی آن جدا شود و فلز مورد نظر باقی بماند. این عملیات به محیط زیست صدمات جبران ناپذیری وارد می‌کند.

در فرایند ساخت خودرو نیز بدلیل اینکه این خودروها اجزای بیشتری نسبت به خودروهای معمولی دارند، هزینه و انرژی بیشتری برای ساخت آنها صرف خواهد شد که به تبع مصرف انرژی بیشتر، آلودگی بیشتری به محیط زیست وارد می‌شود.

از طرفی درباره مصرف پایین‌تر سوخت خودروهای هیبریدی باید گفت طبق تحقیقات انجام‌شده، نقطه سربه‌سری که استفاده از خودروهای هیبریدی نسبت به خودروهای دیزلی آلودگی کمتری پیدا می‌کند، پیمایش ۱۶۰۰۰۰ مایلی است. این پیمایش حدوداً معادل ۲۶۰ هزار کیلومتر است که با توجه به پیمایش متوسط سالیانه خودروهای سواری، بعد از حدود ۱۵ سال رانندگی حاصل می‌شود.

تحقیقات دیگری نشان داده که خودروهای هیبریدی گازهای گلخانه‌ای به نسبت کمتری تولید می‌کند که مطابق استاندارد آلاینده‌های معیار هوا، این گازها جز گازهای آلاینده هوا محسوب نمی‌شوند. نتایج همین تحقیقات حاکی از آن است که تولید ذرات معلق و ریزگرد در این خودروها با دیگر خودروها تفاوت چندانی ندارد. مطابق بررسی‌های دقیق علمی، ذرات معلق عامل اصلی آلودگی هوای کلانشهرها محسوب می‌شوند.

با در نظر داشتن مجموع این موارد می‌توان نتیجه گرفت که مفید بودن خودروهای هیبرید و پلاگین هیبرید بر خلاف آن چه معمولا با قاطعیت عنوان می‌شود چندان مورد اطمینان نیست و نیاز به بررسی و البته تامین شرایط جانبی مختلفی همچون روشهای تولید انرژی پاک و بازیافت باتری‌ها دارد.