همشهری‌آنلاین: شیرمحمد اسپندار، خواننده و مشهورترین نوازندۀ دونَلی بلوچ، در سال ۱۳۱۰ در بمپور بلوچستان به دنیا آمد. نواختن نی را از شش‌سالگی و بدون استاد در همان‌جا آموخت. وقتی نوجوان بود، به کراچی رفت و نواختن دونلی را با نگاه‌کردن به انگشتان نی‌نوازی هندی که هم‌زمان در دو نی می‌نواخت فراگرفت. در سال ۱۳۳۷ به زادگاهش بازگشت و در نخلستان به کشاورزی پرداخت و در کنارش، موسیقی هم بود.
استاد اسپندار در سال ۱۳۵۲ به جشن هنر شیراز دعوت شد و درخشید. در سال‌های ۱۳۵۳-۱۳۵۴ که فوزیه مجد به پژوهش و گردآوری نمونه‌های موسیقی بلوچستان مشغول بود، قطعاتی هم از شیرمحمد اسپندار ضبط کرد. این قطعات در آرشیو صدا و سیما موجود است. به قولی، کاشف این نوازندۀ بلوچ همین بانوی پژوهشگر بود. استاد تا سال ۱۳۶۲ برای نواختن موسیقی بلوچی از تک‌نی هم بهره می‌گرفت.
اسپندار بعدها در جشنواره‌های داخلی و خارجی متعددی برنامه اجرا کرد و با نواختن دونلی موسیقی بلوچی را به دیگران شناساند. دکترای افتخاری موسیقی سنتی از فرانسه دریافت کرد، در ایران دیپلم افتخار نوازندگی گرفت و لوح‌های تقدیر و جوایز متعددی نصیبش شد، از جمله جایزۀ ویژۀ جشنوارۀ موسیقی فجر در سال ۱۳۹۶. تندیس استاد اسپندار و نخستین دونلی او در موزۀ مردم‌شناسی تهران به یادگار گذاشته شده است.
آن گونه که شیرمحمد اسپندار گفته است تنها یک نفر در بلوچستان نواختن دونلی را از او آموخت که او هم در سال ۱۳۹۰ در تصادف از دنیا رفت و دیگر کسی نیست که هنرش را دنبال کند.
محمدرضا درویشی درباره‌اش نوشته است: «شیرمحمد برای انسان‌ها می‌نوازد، برای مردم بلوچ و همۀ ما، برای طبیعت پیرامون خود، برای نخل‌ها و درختان، برای خاک‌های سوخته از تشنگی، برای گوات و موجودات ماورای طبیعت...شیرمحمد برای همۀ اینها می‌نوازد و می‌خواند. او نی‌نوازی چیره‌دست است که با ساربانان بلوچ، روزها و شب‌ها در بیابان زیسته است...» (از میان سرودها و سکوت‌ها، ص ۱۲۰).
شماری از اجراهای استاد اسپندار را موسسۀ فرهنگی-هنری ماهور در مجموعۀ موسیقی نواحی بلوچستان منتشر کرده است.
نظر شما