درچند سال گذشته، روابط علمی بین‌المللی کشورمان در حوزه‌های مختلف با سراسر دنیا و به‌خصوص کشورهای پیشرفته گسترش پیدا کرده است.
دراین بین پای دانشمندان برگزیده علوم مختلف، مخصوصا برندگان جایزه نوبل در حوزه‌های گوناگون به ایران هم باز شده‌است و در سال پیش چند دانشمند برجسته در حوزه‌هایی نظیر فیزیک و اقتصاد به ایران سفر کردند.
البته بیشتر این سفرها نه سفرهای کاری علمی بلکه بازدیدها و سخنرانی‌های عمومی و کلی بوده‌‌که دانشگاه صنعتی شریف میزبان آن‌ها بوده‌است.
اما در بعضی از دوره‌های کوتاه‌مدت پژوهشی که به‌خصوص در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی (مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات- IPM) برگزار می‌شود، گروهی از دانشمندان برجسته علومی مثل ریاضیات، فیزیک و علوم شناختی به ایران سفر کرده و سخنرانی‌های علمی و دوره‌های کوتاه‌مدت درسی برگزار کردند که در گسترش توجه جهانی به‌پیشرفت‌های علوم در ایران و پویایی و به‌روز بودن محیط علمی کشورمان بسیار تاثیرگذار بوده‌است.
سال گذشته در چند دوره صحبت از دعوت استفن هاوکینگ، کیهان‌شناس برجسته به ایران و سپس قبول دعوت این سفر از سوی وی شد. درآن زمان معاون پژوهشی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، دکتر ارفعی که به طور رسمی از هاوکینگ دعوت کرده‌بود، اعلام کرد سفر هاوکینگ به‌ایران قطعی است.
اما متأسفانه در زمانی که برای سفر درنظر گرفته‌شده‌بود، استفن هاوکینگ که مشکلات جسمی زیادی ناشی از بیماری ALS دارد، در‌گیر بیماری‌اش شده‌بود و این سفر به تعویق افتاد. البته درهمان زمان هم زمزمه‌هایی مبنی بر عدم تمایل عده‌ای برای سفر هاوکینگ به ایران شنیده‌شد.
چنان که پیش از آن هم قرار بود گابریل گارسیا مارکز، نویسنده شهیر آمریکای لاتین به ایران سفر کند که این سفر هم منتفی شد. اما ما هیچ وقت نفهمیدیم که این عده چه کسانی هستند! به‌هرحال توهم توطئه هم این مواقع توجیه خوبی است.
فیزیک بدنی استفن هاوکینگ و جنجال‌های علمی و نظرات شخصی و غیرعلمی که او در سال‌های پایانی قرن بیستم ابراز کرد، او را به چهره جذاب، مشهور و خبرساز علمی تبدیل کرد.
طوری که بسیاری از افرادی که در محیط علمی قرارندارند یا با جریان علمی آشنا نیستند، تصور می‌کنند او بزرگترین فیزیکدان بعد از آلبرت اینشتین است.
البته او کیهان‌شناس برجسته‌ای است و نظرات بدیعی در زمان خود درباره سیاهچاله‌ها و ترمودینامیک آن‌ها ارائه داده و شاید اگر بدبینی دائمی کمیته نوبل نسبت‌به کیهان‌شناسی نبود، الان او هم یک جایزه نوبل در جیبش داشت.
اما نوشتن چند کتاب علمی برای خوانندگان غیرمسلط به علوم و به‌خصوص کتاب مشهور «تاریخچه زمان» که پرفروش‌ترین کتاب دنیا دراین زمینه بوده‌است، او را درخارج از جهان علم بسیار مشهور کرده‌است.
به‌این ترتیب، سفر هاوکینگ به ایران، برای بسیاری از مردم جذاب است. به‌خصوص که او باچنین وضعیت جسمانی توانسته‌است سال‌ها درمتن جریان علمی قرار بگیرد و این اراده بی‌نظیر و شگفت‌انگیز او می‌تواند مایه امیدی برای همه کسانی باشد که با نقص‌های فیزیکی و بدنی، ذهنی پویا و فعال در زمینه‌های گوناگون دارند.
با وجود لغو سفر سال گذشته هاوکینگ به‌ایران، در آستانه سال جدید، پژوهشگاه دانش‌های بنیادی اعلام کرد که احتمالا بهار امسال، تهران میزبان این کیهان‌شناس برجسته خواهد بود.
البته این نخستین سفر هاوکینگ به ایران نیست. او حدود 35 سال پیش، به‌عنوان یک توریست برای بازدید از نقاط تاریخی کشورمان، به ایران آمده‌بود اما سفر درپیش‌رو، اگر لغو نشود، اولین سفر علمی او به کشورمان خواهد بود.
دکتر محمد جواد لاریجانی، رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی دراین‌باره می‌گوید: «پروفسور استفن هاوکینگ قرار بود اواخر تیرماه گذشته، در یک سفر ۱۰ روزه به ایران بیاید که این سفر، به‌خاطر مشکلات جسمانی به‌تعویق افتاد. اما بعد از این که مشکلات جسمانی او برطرف شد شرایط جوی و آب‌وهوایی ایران برای سفر هاوکینگ مناسب نبود. اما الان هم اکنون مقدمات سفر این دانشمند برای بهار 87 آماده شده‌است.» آمدن او به ایران می‌تواند اتفاقی جالب برای دوستداران علم در کشورمان باشد، البته اگر این اتفاق بیفتد.
فیزیکدان جنجالی
هاوکینگ یکی از جنجالی‌ترین فیزیکدانان در محیط علمی بوده‌است. او ابتدا در جوانی ادعا کرد که تا دهه ۱۹۸۰، فیزیکدانان با ساخت نظریه ابرگرانش، گرانش و مکانیک کوانتمی را در قالب نظریه‌ای واحد بیان خواهند کرد به‌این ترتیب، نظریه‌ای برای توجیه همه‌چیز خواهند یافت.
اما بعد که این اتفاق نیفتاد، ادعا کرد که تا سال ۲۰۰۰، نظریه ابر ریسمان، قادر به توضیح همه جهان خواهد بود. اما با پیشرفت علم؛ او هم بالاخره متوجه شد که قضیه به‌این سادگی‌ها هم نیست!
برای همین سرانجام در چند سال پیش از این ادعاها اظهار پشیمانی کرد و در کنفرانسی معروف گفت که راه علم بسیار طولانی‌تر از این حرف‌هاست.
تجربه گرانش صفر
در ۶۵ امین سالگرد تولد هاوکینگ، در ژانویه ۲۰۰۷ او اعلام کرد که تمایل دارد به فضا سفر کرده و بی‌وزنی در فضا را تجربه کند. او نمی‌تواند به‌دلیل شرایط جسمانی‌اش به فضا برود برای همین در آوریل سال گذشته او سوار بر هواپیمای مخصوص ناسا برای تمرین‌های فضایی شد که به مناطق فوقانی جو می‌روند.
این هواپیماها پس از اوج گرفتن، سقوط آزاد می‌کنند. بیانی ساده از اصل نسبیت عام اینشتین که هاوکینگ متخصص آن است و می‌گوید سقوط آزاد در میدان گرانشی یک‌نواخت، برابر با حالت گرانش صفر (بی‌وزنی) است (جرم گرانشی و لختی یکی هستد).
به‌این‌ترتیب، هاوکینگ که تئوری نسبیت عام را به‌خوبی درک کرده و یکی از متخصصین آن است، این‌بار آن را تجربه کرد.
علم برای عامه
استفن هاوکینگ، با نوشتن کتاب «تاریخچه زمان» در سال 1988 انقلابی در «نوشتن مطالب پیچیده علمی برای عامه» به‌پا کرد.
این کتاب که پرفروش‌ترین کتاب علمی دنیا و یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌ها (غیر از کتاب‌های مقدس) در تاریخ است، بدون داشتن حتی یک فرمول (از E=mc2 صرف‌نظر می‌کنیم که معروف‌ترین گزاره علمی است) مباحث پیچیده گرانش، نسبیت‌عام، مکانیک کوانتمی و سرانجام تلفیق آن‌ها در نظریات مربوط به گرانش کوانتمی را برای عموم توضیح می‌دهد.
او در سال 2001 کتاب دیگری در ادامه تاریخچه زمان منتشر کرد که عنوانش «جهان در پوست گردو» است.
هاوکینگ در این کتاب به مباحث جدیدتر گرانش کوانتمی، که در دهه پایانی قرن بیستم مطرح شدند می‌پردازد. هردو این کتاب‌ها به‌فارسی ترجمه و چاپ شده‌اند.
هاوکینگ کیست؟
پروفسور استفن ویلیام هاوکینگ، دارنده مقام‌های CH (همنشین افتخاری پادشاه بریتانیا)، CBE (سردار امپراتور بریتانیا- یکی از بالاترین مقام‌های افتخاری دربار)، FRS (عضو انجمن پادشاهی) و FRSA (عضو انجمن پادشاهی فنون) فیزیکدان و کیهان‌شناس نظری و صاحب کرسی لوکاسین در ریاضیات‌در دانشگاه کمبریج است.
کرسی‌ای که قبل از او تنها 16 دانشمند دیگر صاحب آن بوده‌اند که معروف‌ترین آن‌ها، بزرگترین دانشمند همه قرون و اعصار، سر آیزاک نیوتون است.
یکی دیگر از دانشمندان مشهور صاحب این کرسی هم فیزیکدان برجسته انگلیسی و از بنیان‌گذاران مکانیک کوانتمی نوین، پل آدرین موریس دیراک است.هاوکینگ در دنیای علم به‌خاطر پژوهش‌هایش در زمینه گرانش کوانتمی مشهور است.
او در دهه 1970 با همکاری فیزیکدان برجسته، راجر پن‌روز، نشان داد که سیاهچاله‌ها واقعیتی در کیهان هستند که براساس نظریه گرانش اینشتین (نسبیت عام)، توجیه می‌شوند. او همچنین پیش‌بینی کرد که سیاهچاله‌ها از خود تابش می‌کنند که این تابش الان به «تابش هاوکینگ» معروف است.
هاوکینگ در نخستین روزهای زمستان سال 1942 از پدری زیست‌شناس و مادری خانه‌دار به‌دنیا آمد. خانواده هاوکینگ در شمال لندن زندگی می‌کردند اما در آن زمان نیروی هوایی نازی، به‌شدت لندن را بمباران می‌کرد.
برای همین در آخرین هفته‌های حاملگی، مادرش برای درامان ماندن نوزاد از خطرات ناشی از جنگ، به آکسفورد رفت و استفن در آن‌جا به‌دنیا آمد. بعد از آن، خانواده به لندن برگشت و در سنت آلبان در شمال این‌شهر ساکن شد.
هاوکینگ تحصیلات ابتدایی‌اش را تا 10 سالگی در مدرسه دخترانه سنت آلبان شروع کرد چون آن مدرسه، یکی از بهترین محیط‌های آموزشی بود. اما بعد از این سن دیگر پسران نمی‌توانستند در این مدرسه دخترانه تحصیل کنند.او تحصیلات دانشگاهی‌اش را در «یونیورسیتی کالج» آکسفورد آغاز کرد.
پدرش اصرار داشت که او پزشکی بخواند اما او ریاضیات را ترجیح داد و پس از مدت کوتاهی به فیزیک تغییر رشته داد. یکی از استادان حل تمرین او در آن‌زمان درباره قدرت شگفت‌انگیز ذهنی و تسلط او به مسائل مختلف علمی می‌گوید که کافی بود که در اخبار روزمره مثلاً در روزنامه نیویورک‌تایمز بخواند که فیزیک‌دانی، فلان کشف نظری را انجام داده‌است.
آنگاه او با همین سرنخ کوچک این محاسبات و کشفیات را دوباره انجام می‌داد، بدون این‌که از جایی کمکی بگیرد. بعد از گرفتن لیسانس، برای ادامه تحصیل در کیهان‌شناسی نظری، وارد کمبریج شد.
در آن زمان بود که علایم بیماری ALS (از کارافتادگی سلول‌های عصبی حرکتی) در او ظهور کرد. در چنین وضعیتی بود که او در سال 1965، دکترایش را گرفت. پزشکان به‌او گفته‌بودند که تنها چند ماه زنده‌می‌ماند.
نخستین ازدواج هاوکینگ در همان‌سال با جین ویلد، دانشجوی زبان‌شناسی کمبریج بود؛ ازدواجی که در سال 1991 فرجامش طلاق بود. بعد از آن هاوکینگ در 1995 با الین میسون، پرستارش ازدواج کرد.
الین همسر سابق دیوید میسون، برنامه‌نویس نخستین ویرایش برنامه کامپیوتری بود که هاوکینگ را قادر به برقراری ارتباط با بیرون می‌کرد. البته این ازدواج هم، فرجامش طلاق بود.
