به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایسنا، دکتر جلال‌الدین میرزای رزاز، رییس انجمن تغذیه ایران با اشاره به حواشی وجود سم آفلاتوکسین در مواد لبنی به‌ویژه شیر، گفت: یکی از مهم‌ترین مسایل در مورد آلاینده‌ها و میزان آنها در محصولات غذایی، نحوه جمع‌آوری اطلاعات و روش‌های آزمون آن‌هاست. زیرا افرادی که با موضوع آنالیز ریسک آلاینده‌ها آشنایی دارند، می‌دانند که با تفاوت در روش آنالیز و نمونه‌برداری نتایج متفاوتی در آنالیز آلاینده‌ها به وقوع خواهد پیوست. بنابراین بررسی چند مطالعه پراکنده دانشجویی نمی‌تواند مبنای صحیحی برای درک میزان آلاینده‌هایی همچون آفلاتوکسین آن هم در ماتریکسی پیچیده همچون شیر باشد.
- میزان آفلاتوکسین مجاز در شیر چقدر است؟
وی با بیان اینکه بهترین منبع در این حوزه می‌تواند مطالعات Post market surveillance باشد که از سوی سازمان غذا و دارو ارائه می‌شود، افزود: زیرا در چنین مطالعات ساختارمندی است که می‌توان با یک طراحی و متدولوژی خاص، عوامل ایجاد خطا در محاسبات را به حداقل رساند. در عین حال نکته مهم دیگر، تعریف حد مجاز برای یک آلاینده مانند آفلاتوکسین است. در خصوص میزان آفلاتوکسین برای شیر در ایران در استاندارد ملی ۵۹۲۵، حد مجاز ۰.۱ (یک‌دهم) میلی‌گرم در کیلوگرم در نظر گرفته شده است. حال جالب توجه است که این میزان در آمریکا پنج برابر است و با این حساب بسیاری از شیرهایی که در آمریکا تولید می‌شوند، ممکن است در ایران از حد مجاز آفلاتوکسین عبور کنند.
رزاز ادامه داد: بنابراین زمانی که موضوعی تخصصی در رسانه ملی و برای مخاطب عام مطرح می‌شود، باید منابع استنادی بسیار قوی در این خصوص وجود داشته باشد تا موجب تشویش اذهان عمومی نشود. همچنین باید به خاطر داشت بحث در یک محیط علمی با بحث در محیط‌های اجرایی و همینطور زمانی که صحبت برای مخاطب عام انجام می‌شود، بسیار متفاوت است.
رییس انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور تاکید کرد: به نظر می‌رسد با توجه به اینکه هر از گاهی موضوع وجود آفلاتوکسین در شیر در فضای رسانه‌ای مطرح می‌شود، ارایه گزارش‌های مدون در این زمینه و تدوین طرح‌های نظارتی سالانه منظم از سوی سازمان غذا و دارو می‌تواند راهگشای موضوع قرار گیرد.
رزاز با بیان اینکه این نگرانی وجود دارد تا ارائه اطلاعات نادرست در این زمینه، کاهش مصرف لبنیات را به دنبال داشته باشد و سیاست‌های سال‌های گذشته وزارت بهداشت در این حوزه تحت‌الشعاع قرار گیرد، گفت: بنابراین با تاکید بر نقش مهم انجمن‌ها در ارتقای سلامت جامعه، پیشنهاد می‌کنیم که اظهارنظر درباره ایمنی محصولات غذایی با تکیه بر مستندات قابل اتکا انجام شود.
- آمار نگران‌کننده مصرف شیر در کشور
دکتر زهرا عبداللهی، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت نیز ضمن آنکه ادعای وجود سم آفلاتوکسین در لبنیات را کذب خواند، گفت: مطرح کردن چنین ادعاهایی تنها می‌تواند باعث کاهش مصرف شیر و لبنیات در کشور شود که مقدمه‌ای برای عوارض جبران‌ناپذیری مانند کمبود کلسیم، نرمی استخوان، شکستگی خود به خودی و ... شود.
عبداللهی در خصوص حواشی طرح وجود سم آفلاتوکسین در شیر و لبنیات، گفت: به طور کلی کپک ایجاد شده بر روی هر ماده غدایی می‌تواند منجر به ترشح سم آفلاتوکسین شود. میزان ترشح این سم در هر ماده غذایی میزان مشخصی دارد و در صورتی که بیش از حد استاندارد باشد، می‌تواند در طول زمان مشکلاتی برای انسان ایجاد کند. کپک موجود بر روی رب گوجه فرنگی، آبغوره، آبلیمو، مربا، میوه و... همگی نمونه‌هایی برای وجود سم آفلاتوکسین است.
وی با بیان اینکه مهم‌ترین اصل این است که مردم بدانند آفلاتوکسین می‌تواند در هر ماده غذایی وجود داشته باشد و این موضوع تنها شامل حال شیر و لبنیات نیست، اظهار کرد: البته میزان مجاز برای وجود این سم در مواد غذایی کاملا مشخص است و در صورتیکه بیش از استاندارد موجود در مواد غذایی گزارش نشود، نمی‌تواند ضرری به انسان برساند.
عبدالهی ضمن آنکه فرضیه وجود سم آفلاتوکسین در شیر و لبنیات را کذب محض خواند، تاکید کرد: ادعایی که در روزهای اخیر مطرح شده بدون هیچ مدرک و سند علمی ارائه شده است و فاقد اعتبار و استناد است، از این رو مردم نباید نگران باشند. اصلی‌ترین ضرر این دست ادعاها کاهش مصرف شیر و لبنیات در کشور است؛ در حالی که در شرایط عادی نیز سرانه مصرف شیر و لبنیات در کشور بسیار پایین است؛ در حالی که یک برنامه غذایی سالم می‌گوید روزانه حداقل مصرف دو لیوان شیر و یا معادل آن امری ضروری است.
وی در خصوص سرانه مصرف لبنیات در کشور، اظهار کرد: سرانه مصرف لبنیات در کشور بر اساس آخرین گزارشات در سال ۲۰۲۰، سالانه ۲۷ لیتر برای هر نفر است؛ در حالی که سرانه مصرف لبنیات به ازای هر نفر در ایرلند ۱۲۵ لیتر در سال و در فنلاند ۱۲۰ لیتر در سال است. این آمار نشان می‌دهد مصرف روزانه شیر به طور متوسط در ایران یک استکان است که بسیار کم‌تر از حد استاندارد است. به تبع پایین بودن سرانه مصرف شیر در کشور، مصرف سایر مواد لبنی نیز با آمار قابل توجهی روبرو نیست؛ به شکلی که سرانه مصرف لبنیات حدود ۷۰ کیلوگرم برای هر نفر در یک سال است؛ در حالی که این رقم در اروپا به ۳۵۰ کیلوگرم و در آمریکا به ۲۵۰ کیلوگرم می‌رسد.
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، ادامه داد: دامن زدن به حواشی بی‌اساس سبب ترس مردم از مصرف شیر و لبنیات شده و باعث می‌شود این دست محصولات را از سبد غذایی خود حذف کنند. در این میان البته نمی‌توان از اثرات منفی که این ادعاها بر صنایع تولید لبنیات کشور دارد غافل بود؛ چراکه می‌تواند به این صنایع نیز آسیب برساند.
وی در پایان به عوارض مصرف کم لبنیات اشاره کرد و افزود: مصرف شیر و لبنیات برای حفظ سلامت و استحکام استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی استخوان و شکستگی‌های خودبخودی امری اجتناب‌ناپذیر است. کم مصرف کردن شیر در کودکان نیز می‌تواند منجر به کمبود کلسیم و در نتیجه کوتاه قدی کودکان و نوجوانان شود.
نظر شما