به گزارش دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز رونق بازار نفت از دو طریق بر اقتصاد ایران اثر می‌گذارد: یکی اینکه در کوتاه مدت به‌طور عمده منجر به افزایش واردات کالاهای مصرفی، در مقایسه با واردات کالاهای سرمایه‌ای واسطه‌ای می‌شود و حتی در بلندمدت نیز اثر رونق نفتی بر افزایش واردات مصرفی بسیار تعیین‌کننده‌تر از افزایش واردات سرمایه‌ای است.
این گزارش، دومین تاثیرگذاری افزایش قیمت جهانی نفت بر واردات را از طریق متغیر نرخ حقیقی ارز دانسته و اضافه کرده است: زمانی که درآمدهای نفتی به شدت افزایش پیدا می‌کنند و ارزهای به دست آمده به اقتصاد ملی تزریق می‌شوند (مشابه شرایط کنونی اقتصاد ایران) ارزش پول ملی تقویت شده و تقاضا برای کالاها و خدمات داخلی و خارجی رشد می‌کند.
اما ضریب تاثیر این افزایش تقاضا برای همه کالاها و خدمات یکسان نیست، چرا که کالاها در اقتصاد به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: کالاهایی که در صحنه تجارت جهانی قابل مبادله‌اند و کالاهایی که چنین قابلیتی را برای مبادله ندارند (کالاهای غیرقابل مبادله).
مثلا تلویزیون، یخچال و اتومبیل در بازارهای جهانی قابل مبادله‌اند، اما زمین و مسکن را نمی‌توان به همان راحتی کالاهای صنعتی مبادله کرد.
بدین‌سان وقتی درآمد حاصل از صدور نفت به اقتصاد ملی تزریق می‌شود وفشار تقاضا افزایش می‌یابد، قیمت کالاهای قابل مبادله در‌سطح جهان افزایش زیادی پیدا نمی‌کند، زیرا با درآمدهای نفتی می‌توان این کالاها را به راحتی وارد کرد و مانع از افزایش بیش از حد قیمت آنها شد، اما از لحاظ نظری باید انتظار داشت که قیمت کالاهای غیرقابل مبادله بالا برود و البته در عمل نیز چنین پدیده‌ای رخ می‌دهد.
لذا در شرایط وفور درآمدهای ارزی نفت، حمایت بانک مرکزی از نرخ ارز مورد هدف، در چارچوب نظام ارزی مدیریت شده، افزایش می‌یابد وسیاست تثبیت نرخ ارز رسمی نیز در شرایط تورمی اقتصاد ایران، تقویت مصنوعی ارزش حقیقی ریال یا به عبارت بهتر کاهش رقابت‌پذیری اقتصاد را به همراه دارد که منجر به افزایش واردات و همچنین کاهش صادرات غیرنفتی می‌شود.
در نتیجه به‌علت وجود تورم داخلی، منابع سرمایه‌گذاری به‌طورعمده به سوی بخش‌های غیرقابل تجارت، که سودآوری نسبی آن در چنین شرایطی بالاست، تخصیص می‌یابد و تداوم این روند در دوره رونق نفتی، در نهایت رکود تورمی را در اقتصاد تعمیق می‌بخشد.
در تحلیل مرکز پژوهش‌ها آمده است: افزایش قیمت نفت در کشورهای مصرف‌کننده باعث کاهش مصرف و افزایش بهره‌وری مصرف انرژی خواهد شد و کشورهای تولیدکننده نیز که با حجم بالای درآمدهای نفتی روبه‌رو شده‌اند در آغاز دچار شور و شعف می‌شوند و سرازیرشدن دلارهای نفتی را اتفاقی مبارک تلقی می‌کنند ولی با گذشت زمان گریزی از روی آوردن به سیاست‌های کنترلی و نظارت بر نحوه هزینه‌کردن این درآمدها ندارند.
نتیجه طبیعی گران‌شدن نفت
تزریق بیش از حد درآمد ارزی حاصل از رونق نفتی در شرایطی که الزامات توسعه بخش خصوصی فراهم نبوده و فعالیت‌های تولیدی و سرمایه‌گذاری نیز به جهت فضای بی‌ثبات اقتصادی توان جذب ارز تزریق شده را ندارند، منجر به خرید ارز توسط بانک مرکزی و افزایش دارایی‌های خارجی بانک مرکزی، پایه پولی، حجم پول و در نهایت تورم می‌شود.
