همشهری آنلاین ـ سمیرا مصطفی‌نژاد: سازمان جهانی بهداشت برای ششمین بار وضعیت فوق‌العاده جهانی اعلام کرد. این سازمان در تاریخ ۳۰ ژانویه ۲۰۲۰ در راستای مقابله جهانی با شیوع ویروس کرونا وضعیت فوق‌العاده اعلام کرد. پیش از این جهان در سال‌های ۲۰۰۹ (شیوع آنفلوآنزای خوکی)، ۲۰۱۴ (بازگشت فلج اطفال و شیوع ابولا)، ۲۰۱۶ (شیوع زیکا) و ۲۰۱۸ (بازگشت ابولا) در وضعیت فوق‌العاده قرار گرفته بود.
اکنون اما شیوع ویروس مرموز کرونا جهان را در موجی از نگرانی و اضطراب فروبرده است. از آغاز شیوع این ویروس در ووهان چین، مقامات چینی ابتلای هزاران نفر و مرگ صدها نفر را تأیید کرده‌اند. ویروس کرونا مشکلات حاد تنفسی ایجاد می‌کند و هیچ درمان و واکسن مشخصی ندارد.
بیشتر افرادی که جان خود را بر اثر ابتلا به این ویروس از دست داده‌اند، افراد سالمند یا مبتلایان به بیماری‌های ریوی بوده‌اند.
همچنین سازمان جهانی بهداشت تعداد مبتلایان به ویروس کرونا را ۶۰۰۰ نفر در حدود ۲۶ کشور مختلف جهان اعلام کرده است. تایلند، آمریکا، استرالیا، سنگاپور، تایوان، مالزی، کره جنوبی، فرانسه و ژاپن کشورهایی‌اند که موارد ابتلا در آنها گزارش شده است.
گفته می‌شود این ویروس از بازار غذاهای دریایی ووهان و به واسطه مصرف غذاهای قاچاق و غیرقانونی ظهور پیدا کرده است. این ویروس کرونا نسخه‌ای جدید از خانواده بزرگی از ویروس‌هاست که ویروس‌های سارس و مرس نیز در آن جا دارند؛ خانواده‌ای که معمولا تنها بر حیوانات اثرگذار بوده‌اند، اما نسخه‌های جدیدتر آن میان انسان و حیوانات منتقل می‌شوند. نسخه دیگر این خانواده از ویروس‌ها، ویروس سارس نیز در سال ۲۰۰۳ از چین شیوع پیدا کرد و جان ۷۷۴ نفر را گرفت. این نخستین بار و آخرین باری نیست که سهل‌انگاری بشر بلایی همه‌گیر را به جانش می‌اندازد. پیش از ویروس کرونا، بارها و بارها ویروس‌ها، باکتری‌ها و دیگر عوامل بیماری‌زا در نقاط مختلف زمین شیوع پیدا کرده‌اند و حتی بر نرخ توزیع جمعیت سیاره زمین اثرگذار بوده‌اند.
- طاعون آنتونین
زمان آغاز شیوع: ۱۶۵ پس از میلاد مسیح
تعداد کشته‌ها: ۵ میلیون نفر
دلیل شیوع: ابتلای سربازان رومی که از اردویی در اطراف شرق نزدیک به روم بازگشتند.
کشورهای درگیر: آسیای صغیر یا فلات آناتولی، مصر، یونان و ایتالیا
این بیماری که به طاعون جالینوس نیز شهرت دارد، یکی از مرگبارترین همه‌گیرهای تاریخ تمدن محسوب می‌شود که ارتش روم را تارومار کرد و جان افراد مهم دوران خود مانند امپراتور لوسیوس وروس را نیز گرفت. این بیماری همه‌گیر که بعضی از تاریخدانان آن را با آبله و سرخک اشتباه گرفته بودند، ۹ سال پس از موج اول شیوع، دوباره شایع شد و در عرض یک روز جان ۲۰۰۰ شهروند رومی را گرفت. جالینوس، پزشک یونانی، علائم این بیماری را تب، اسهال، التهاب گلو و شکاف‌های پوستی ثبت کرده است.
- مرگ سیاه
زمان آغاز شیوع: ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۳ میلادی
تعداد کشته‌ها: ۷۵ تا ۲۰۰ میلیون نفر (۱۳ تا ۲۶ درصد از جمعیت جهان)
دلیل شیوع: کک‌های بدن جوندگانی مانند مارموت‌ها که در آسیای مرکزی، کردستان، آسیای غربی، شمال هندوستان و اوگاندا بیماری را پخش کردند.
کشورهای درگیر: کشورهای قاره اروپا، آسیا و آفریقا
انتقال کک‌های ناقل بیماری از طریق مسیرهای تجاری دریایی باعث شد طاعون سیاه از آسیا به اروپا منتقل شود. بررسی‌های علمی در سال ۲۰۱۰ نشان داد منشأ تمامی موارد ابتلا به طاعون سیاه در هر ۳ قاره، چین بوده است. این بیماری پیش از انتقال به قسطنطنیه، جان ۲۵ میلیون چینی را گرفت. گفته می‌شود بیماری از مسیر جاده ابریشم و به واسطه نیروهای ارتش مغول منتقل شده است. شیوع طاعون سیاه هندوستان را تقریبا خالی از سکنه ساخت و سوریه، ارمنستان، تاتارستان و بین‌النهرین از اجساد کشته‌شدگان انباشته شدند. این همه‌گیر مرگبار ۳۰ تا ۶۰ درصد از جمعیت اروپا را از بین برد و جمعیت جهان را از ۴۷۵ میلیون نفر به ۳۵۰ تا ۳۷۵ میلیون نفر رساند. گفته می‌شود قرنطینه کردن بیماران، نابود ساختن جوندگان ناقل و انتخاب طبیعی بقای افراد مقاوم در برابر طاعون و مرگ افراد ضعیف‌تر می‌توانند عوامل مؤثر پایان یافتن شیوع بیماری باشند.
- شیوع آبله
زمان آغاز شیوع: نشانه‌های ابتلا به این بیماری در نخستین قرن پیش از میلاد وجود دارد. آبله در سال۱۹۸۰ ریشه‌کن شد.
تعداد کشته‌ها: ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون نفر تا آخرین قرن شیوع بیماری
دلیل شیوع: آلودگی به ویروس وریولا
کشورهای درگیر: مصر، هند، بنگلادش، ژاپن، کشورهای اروپایی و جنوب غرب آسیا
آبله یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های همه‌گیر ثبت‌شده در تاریخ به شمار می‌رود و قدمت آن به دوران مصر باستان بازمی‌گردد. پیش از ریشه‌کن‌سازی در سال ۱۹۸۰، این بیماری جان ۳۰ درصد از افراد مبتلا را گرفت. تنها در اروپای قرن ۱۸ این بیماری ۶۰ میلیون نفر کشته به جا گذاشت. استراتژی به کار گرفته‌شده برای ریشه‌کن‌سازی این بیماری، قرنطینه‌سازی مبتلایان و استفاده از واکسیناسیون برای جلوگیری از ابتلای افراد جدید بوده است.
- طاعون ژوستینین
زمان آغاز شیوع: ۵۴۱ تا ۵۴۲ پس از میلاد مسیح
تعداد کشته‌ها: ۲۵ تا ۵۰ میلیون نفر (۱۳ تا ۲۶ درصد از جمعیت جهان)
دلیل شیوع: ورود موش‌های آلوده به باکتری عامل طاعون از طریق کشتی‌های تجاری به قسطنطنیه
کشورهای درگیر: مناطق تحت سلطه امپراتوری بیزانس و امپراتوری ساسانی، بندرهای حاشیه مدیترانه
طاعون ژوستینین یکی از کشنده‌ترین طاعون‌های تاریخ به شمار می‌رود که در طول یک سال شیوع، جان بیش از ۲۵ میلیون نفر را گرفت. گفته می‌شود این طاعون، نخستین مورد ثبت‌شده طاعون خیارکی در جهان است. پروکوپیوس، تاریخ‌نویس یونانی، این همه‌گیری را جهانی توصیف می‌کند. این طاعون نام خود را از ژوستینین یکم گرفته است که در زمان شیوع آن امپراتور روم شرقی بود. ژوستینین خود به این طاعون مبتلا شد، ولی جان به در برد. این همه‌گیری مرگبار برای ۲۲۵ سال ادامه داشت و در نهایت در سال ۷۵۰ به واسطه قرنطینه بیماران و درمان‌های مختلف میزان ابتلا کاهش یافت و به‌تدریج ناپدید شد.
- شیوع آنفلوانزای روسی
زمان آغاز شیوع: ۱۸۸۹ تا ۱۸۹۰ میلادی
تعداد کشته‌ها: یک میلیون نفر
دلیل شیوع: پخش شدن ویروس H۳N۸ آنفلوآنزای نوع A
کشورهای درگیر: کشورهای نیمکره شمالی
ویروس عامل ابتلا به آنفلوآنزای آسیایی یا روسی از زیرگروه ویروسی به نام H۲N۲ آنفلوآنزای نوع A اعلام شد. اگرچه پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند عامل اصلی این همه‌گیری مرگبار زیرگروه ویروس H۳N۸ آنفلوآنزای نوع A بوده است.
نخستین مورد ابتلا به این بیماری در سال ۱۸۸۹ در ۳ نقطه کاملا مجزا از هم، بخارا در تاجیکستان، آتاباسکا در کانادا و گرینلند مشاهده شد. رشد سریع جمعیت، به ویژه در مناطق شهری و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل زمینی مانند مسیرهای راه‌آهن، شیوع این بیماری را تسریع کرد و در نهایت جان یک میلیون نفر را گرفت.
- وبا موجب سوم همه‌گیری
زمان آغاز شیوع: ۱۸۵۲ تا ۱۸۶۰ میلادی
تعداد کشته‌ها: یک میلیون نفر
دلیل شیوع: استفاده از آب آلوده
کشورهای درگیر: کشورهای آسیایی، اروپایی، آمریکای شمالی و آفریقا
از میان ۷ موج شیوع وبا در جهان، موج سوم مرگبارترینشان بود که در قرن نوزدهم میلادی ۸ سال جهان را درگیر خود کرد. موج سوم از هندوستان آغاز شد و منشأ شیوع آن دلتای رود گنگ بود و به مرور تمامی آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و آفریقا را درنوردید. جان اسنو، پزشک بریتانیایی، زمانی که روی مناطق فقیرنشین لندن مطالعه می‌کرد متوجه شیوع وبا در این شهر شد و به‌تدریج به آلودگی آب به عنوان عامل ابتلا به وبا پی برد. در همان سال (سال۱۸۵۴) همه‌گیری وبا در بریتانیا به اوج خود رسید و ۲۳ هزار نفر در این کشور جان خود را از دست دادند. جان اسنو با تهیه نقشه‌ای از محله‌های مبتلا به وبا و قانع کردن مقامات در حذف دستگیره پمپ‌های آب توانست وبا را به مرور تحت کنترل درآورد.
- شیوع آنفلوآنزای اسپانیایی
زمان آغاز شیوع: ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ میلادی
تعداد کشته‌ها: ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون نفر
دلیل شیوع: انتقال از حیوانات به انسان یا انتقال از کارگران چینی به اروپایی‌ها
کشورهای درگیر: ژاپن، نیوزیلند، ایران، آمریکا، کانادا، برزیل، بریتانیا، فرانسه و غنا
گفته می‌شود یکی از مرگبارترین بیماری‌های همه‌گیر تاریخ بشر ۳ تا ۵ درصد از جمعیت سیاره زمین را نابود کرده است. تنها در نخستین سال شیوع این آنفلوآنزا، میانگین طول عمر در ایالات متحده با کاهش دوازده‌ساله مواجه شد. عامل ابتلا به این بیماری ویروس آنفلوآنزای نوع A زیرگروه H۵N۱ عنوان شده است و دلیل بالا بودن نرخ مرگ‌ومیر این بیماری حمله مستقیم ویروس به سیستم ایمنی بدن بیمار و همچنین سوء‌تغذیه، کمپ‌های صحرایی و بیمارستان‌های شلوغ و نبود امکانات و بهداشت کافی بیان شده است. ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد مبتلا به این آنفلوآنزا جان خود را از دست دادند. گفته می‌شود تنها در هفته اول شیوع، ۲۵ میلیون نفر کشته شدند. پس از آغاز موج دوم ابتلا به این بیماری در اواخر سال ۱۹۱۸، به دلایل مختلف مانند ضعیف شدن ویروس و افزایش مهارت پزشکان در مهار ذات‌الریه کاهش پیدا کرد و کنترل شد.
- شیوع ایدز
زمان آغاز شیوع: ۱۹۸۱ تا به امروز
تعداد کشته‌ها: بیش از ۳۲ میلیون نفر
دلیل شیوع: انتقال ویروس HIV از طریق خون یا روابط جنسی پرخطر
کشورهای درگیر: تمام کشورهای جهان
ویروس HIV که عامل ابتلا به بیماری نشانگان اکتسابی کمبود ایمنی (ایدز) است از زمان کشف آن در سال ۱۹۸۱تا به امروز جان بیش از ۳۲ میلیون نفر را گرفته و بیش از ۷۵ میلیون نفر را به خود آلوده ساخته است. ایدز را به خاطر وسعت همه‌گیری‌اش با نام بیماری همه‌گیر جهانی می‌شناسند، زیرا همه کشورهای جهان تعدادی مبتلا به این ویروس دارند و هنوز امکان جلوگیری از شیوع این بیماری به دلایل مختلف مانند فقر فرهنگی و نبود آموزش و درمان‌های مؤثر فراهم نشده است. بیشترین آمار ابتلا به این بیماری همه‌گیر به کشورهای آفریقایی تعلق دارد و هنوز جز روش‌های پیشگیرانه و کنترلی، درمانی قطعی برای آن کشف نشده است.
نظر شما