محمدرضا شمس: از کودکی با افسانه «حسن کچل» زندگی کرده‌ام

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایبنا، محمدرضا شمس تنها نویسنده کودک و نوجوانی است که دو عنوان از مجموعه‌هایی که تا به‌حال برای بچه‌ها نوشته با عنوان «پهلوان پشه» و «هزار و یک افسانه» به مرحله نهایی سی‌وهفتمین دوره جایزه کتاب سال راه یافته است.
 
«پهلوان پشه» مجموعه‌ای سه جلدی با عنوان‌های «دختر نارنج و ترنج»، «دختر ماه پیشونی» و «دختر گل خندان» است که از سوی نشر افق برای گروه سنی کودک و نوجوان منتشر شده. این اثر به چاپ چهارم رسیده و به عنوان کتاب تقدیری جشنواره رشد معرفی شده است.
 
«هزار و یک افسانه» نیز مجموعه‌ای شامل پنج جلد است و در هر جلد 200 افسانه در قالب 600 صفحه برای نوجوانان علاقه‌مند به این حوزه ارائه شده و جلد آخر شامل 201 افسانه است و در مجموع شامل هزار و یک افسانه در سه هزار صفحه می‌شود که از سوی نشر محراب قلم برای کودکان و نوجوانان منتشر شده است. این افسانه‌ها حکایت‌هایی هستند که به راست یا دروغ به وسیله حکومت وقت در میان مردم بازگو شده و به مرور رواج پیدا کرده و بعدها با یک افسانه ترکیب شده و به شکل افسانه‌ای مستقل وارد ادبیات شفاهی ایران شده است و مردم هم به دلیل علاقه‌ای که به دانشمندانی مانند ابن سینا و زکریای رازی داشته‌اند به این حکایت‌ها پروبال داده‌اند و افسانه‌های تازه‌ای به وجود آورده‌اند.
 
محمدرضا شمس درباره مجموعه «پهلوان پشه» به ایبنا می‌گوید: من از بچگی با افسانه حسن‌کچل زندگی کرده‌ام. از همان زمانی که عمه‌ام، قصه حسن‌کچل را برایم تعریف می‌کرد در ذهنم نقش بست. موضوع مجموعه «پهلوان پشه» هم مربوط به همین افسانه است که در قالب یک رمان سه‌جلدی از سوی انتشارات افق منتشر شده است و در جلسات و نشست‌هایی که با بچه‌ها داشتم متوجه شدم خیلی برای‌شان جذاب است.
 
او در ادامه بیان می‌کند: زمانی که این مجموعه را نوشتم، رمان کودکی که به صورت مجموعه‌ای از افسانه‌ها استفاده کرده باشد، نداشتیم اگر هم باشد خیلی کم است درحالی‌که در کشورهای دیگر رمان‌ها و فیلم‌های مختلفی وجود دارد که بر اساس افسانه‌ها نوشته شده است. من از ریتم و شعر در این کار استفاده کردم و از یک شاعر برای این مساله کمک گرفتم، یعنی شعرهای اولیه را بر اساس مضمونی که در ذهنم بود نوشتم و از یک شاعر خواستم نظم و قافیه آن‌ها را اصلاح کند.
 

شمس با اشاره به اینکه در مجموعه «پهلوان پشه» از فانتزی استفاده زیادی کرده‌ تا به شیرین بودن کار کمک کند، می‌افزاید: سعی کرده‌ام بیشتر به روحیه و ذائقه بچه‌ها توجه کنم و به آن‌ها یادآوری کنم که تنبلی کار خوبی نیست. همچنین برای مقابله با اتفاق‌هایی که رخ می‌دهد، خطرهای پیش رو و زورگویی برخی افراد نباید فرار کنند و باید مقابله و ایستادگی کنند.

این پژوهشگر در ادامه یکی دیگر از دلایل استقبال از این مجموعه را ارائه مطالب با زبان طنز می‌داند و می‌گوید: من در این مجموعه بازی با کلمات انجام داده‌ام و سعی کردم ساختار درست و محکم، شخصیت‌پردازی خوب و متن دلنشینی داشته باشد.

• مجموعه «هزار و یک افسانه»، کتاب مرجعی برای نویسندگان است

شمس درباره مجموعه «هزار و یک افسانه» نیز به ایبنا می‌گوید: نوشتن این مجموعه مستلزم کار پژوهشی زیادی بود و 15 سال طول کشید. تلاش کردم این کار به‌گونه‌ای باشد تا بتواند کتاب مرجعی برای مخاطبان، پژوهشگران و نویسندگان باشد. مجموعه «هزار و یک افسانه» بیشتر جنبه پژوهشی و تحقیقی دارد و در آن به نمونه‌های خارجی مشابه افسانه‌ ایرانی نیز اشاره شده است.
 
او معتقد است افسانه‌ها به یک خانواده جهانی تعلق دارند و با زبان کودکانه به دلایل این مساله در این مجموعه اشاره کرده‌ است.
 
این نویسنده و منتقد ادبی می‌افزاید: در این مجموعه هزار و یک افسانه انتخاب کرده‌ام که در آن‌ها حکایت، ضرب‌المثل، قصه‌های عامیانه و ... وجود داشته باشد و تکراری نباشد. همچنین از فانتزی در بازنویسی افسانه‌ها استفاده کردم تا جذاب‌تر شود. علاوه بر این از زبان بچه‌ها و تکیه کلام آن‌ها استفاده کرده‌ام تا به روزتر شود اما در حدی که به کار صدمه نزند.
 
شمس بیان می‌کند: در این مجموعه به تفاوت افسانه‌ها و شبه افسانه‌ها اشاره کرده‌ام و برای نخستین بار است در کتاب کودکی به این موضوع اشاره می‌شود. علاوه براین سعی کردم از نام‌هایی که در زمان افسانه در کشور مورد نظر رایج بوده استفاده کنم، کاری که پیش از این در بازنویسی افسانه‌ها انجام نشده بود. همچنین کاری کردم که راوی گاهی در افسانه حضور داشته باشد تا به جذابیت بیشتر اثر کمک کند. در واقع این مجموعه بازنویسی خلاق است تا هم امروزی باشد هم جذابیت بیشتری برای مخاطب داشته باشد و در آن بخش‌هایی از افسانه‌ها را تعدیل و تلطیف کردم.
 
به گفته شمس، این مجموعه کاندیدای «نشان خورشید» شده است. نشان خورشید، نشان مردمی است که مردم بر اساس کتاب‌هایی که خوانده‌اند درباره آن‌ها نظر می‌دهند. 
 
شمس درباره استقبال مخاطبان نیز توضیح می‌دهد: من یک کانال قصه‌گویی در فضای مجازی دارم و برای ترویج کتابخوانی برخی از افسانه‌های این آثار را در کانال برای بچه‌ها گذاشته‌ام که با استقبال خوبی روبه‌رو شده است.