همشهری آنلاین – محمدرضا ربیعیان: نظرلی محجوبی سال ۱۳۰۸ در روستای قره‌ماخر، از توابع گنبد کاووس در استان گلستان، به دنیا آمد و در روستای چای قوشان زندگی می‌کرد. فراگیری دوتار را از یازده‌سالگی نزد پدرش آغاز کرد. در مجالس عروسی ساز می‌زد و آواز می‌خواند و به «اوغلون باغشی» (پسرک خواننده) معروف بود. بعد، نزد بخشی‌های آن دوره به تکمیل آموخته‌هایش پرداخت.
اولین استادِ نظرلی، قره باغشی بود. سپس نزد قلیچ‌جان باغشی، قوجا باغشی (امان تاقان کوچک‌نژاد) و ولیم کور تکه درس دوتار گرفت. آخرین استادش قول حاجی بود که در بندر ترکمن زندگی می‌کرد و به مدت شش ماه، تا قبل از مرگ وی، هفته‌ای دو بار نزدش می‌رفت.
استاد محجوبی پس از تاسیس رادیو گرگان در آنجا به کار مشغول شد و هم‌زمان در ادارۀ فرهنگ گنبد به آموزش آواز و دوتار پرداخت و در کنار موسیقی، به کشاورزی و دامداری مشغول بود.
نظرلی تسلطی کامل بر هر چهار مقام و چهار سبک اصلی موسیقی ترکمنی داشت و پنجاه و پنج سال از زندگی‌اش وقف دوتار و آواز شد. در جشنواره‌های داخلی و آوینیون فرانسه درخشید. آخرین خلیفه در موسیقی ترکمنی ایران به شمار می‌رفت. خلیفه بالاترین مقام در میان بخشی‌های خنیاگر است. وی در سال ۱۳۸۲ در روستای کوللیجه از توابع داشلی‌برون درگذشت.
قلیچ انوری، منصور صبوحی و عاشور گَلدی گرکزی چند تن از شاگردان استاد محجوبی بودند.
منصور صبوحی دربارۀ خلیفه نظرلی می‌گوید: «نوازندگیِ همراه با آواز ایشان بسیار قوی بود. نظرلی در تک‌نوازی با دوتار استعداد فراوان داشت، اما معتقد بود که در دنیای هنر باید به یک تخصص پرداخت: بخشیگری یا تک‌نوازی دوتار، چون ایشان نوازندۀ قابلی بودند، خلاقیت ایشان در همراهی با آواز فوق‌العاده بود. برای دوباره خواندن یک آیدیم یا یک آهنگ، صدای خود خلیفه نظرلی و ظریف‌کاری‌های موسیقی همواره در حال تحول بود؛ یعنی یک اجرای ایشان از یک آیدیم و آهنگ با اجرای دیگر، تفاوت‌های ظریفی داشت و به صورت کلاسیک و کلیشه‌ای اجرا نمی‌شد. گاه از شدت هیجان و جوشش احساس هنگام اجرای آیدیم، تغییرات شگفت و بدیعی در ساز و آواز داشت که مستمعان را به اعجاب و تحسین وامی‌داشت».
در سال ۱۳۷۴ فیلم مستندی به مدت ۴۲ دقیقه با عنوان «خلیفه نظرلی محجوبی» به کارگردانی محمدرضا مقدسیان و پژوهش محمدرضا درویشی ساخته شد که قسمت نخست از سه‌گانۀ «آیینه و آواز» بود.
منابع: بروشور سی‌دی «موسیقی ترکمن‌صحرا»، موسسۀ فرهنگی – هنری ماهور
وب‌سایت انجمن مستندسازان سینمای ایران
یاپراق در گفت‌وگو با منصور صبوحی
نظر شما