به طوری که بالاخره پس از ۵ ماه مجادله علمی، اجماع غیر شکننده ای میان کارشناسان در خصوص وقوع بحران در اقتصاد آمریکا حاصل شده و دیگر عموم مباحث مورد تاکید کارشناسان به بررسی تاثیر رکود اقتصاد آمریکا که به نظر هم نمی رسد به این زودی ها پایان یابد، بر اقتصاد سایر کشورها معطوف شده است.
در میان پاسخ به این سؤال که بحران رکودی اقتصاد آمریکا چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد، بحثی است که به تازگی در میان اقتصاددانان ایرانی مطرح شده است.
این در شرایطی است که عمده شاخص‌های اقتصادی در آمریکا نشان می‌دهد که وضعیت اقتصاد این کشور همچنان رو به وخامت است و آمارهای منتشره درباره نرخ بیکاری آمریکا در ماه مارس نشان می‌دهد که شمار بیکاران در این کشور به نسبت بی‌سابقه‌ای در مقایسه با پنج سال گذشته افزایش یافته است.
بر اساس گزارش شب گذشته وزارت کار آمریکا، نرخ بیکاری از ۴/۸ درصد به ۵/۱ رسیده که واضح‌ترین علامت فشار شدید به اقتصاد آمریکا است . گزارش اخیر تاکیدی بر آسیب های وارده بر پیکر اقتصاد آمریکا است.
این آسیب ها شامل بحران اعتباری ، مسکن و مراکز مالی است . بر این اساس، بسیاری از تحلیلگران معقتدند که آمریکا وارد رکود اقتصادی شده و به گزارش رسانه‌های آمریکایی اکنون سؤال اصلی این است که این بحران تا کی ادامه خواهد داشت و تا چه حد عمیق خواهد بود.
کاهش اشتغالزایی در زمینه‌های مختلف شامل ساختمان‌سازی ، تولید، فروش و موسسات مالی بوده است . نرخ بیکاری اعلام شده بیش از تخمین اقتصاددانان است .
آنها نرخ پنج درصد را پیش بینی کرده بودند. اما به اعتقاد کارشناسان آنچه که تاثیر پذیری اقتصاد ایران از این بحران ارزیابی می شود بیشتر به روند نزولی ارزش دلار و نوسان قیمت نفت ارتباط پیدا می کند.
هر چند که بر اثر رکود بزرگ ترین اقتصاد دنیا و سیر کاهشی ارزش دلار در برابر سایر ارزهای معتبر دنیا، برخی کشورها از جمله ایران تصمیم گرفته اند تا به منظور جلوگیری از کاهش ارزش ذخایر ارزی خود سهم دلار در سبد دارایی های ارزی خود را کاهش دهند، ولی حرکت به سمت تجارت با ارزهای غیر دلاری این نگرانی را به وجود آورده است که با تثبیت نرخ دلار در برابر ریال در عمل فرصت تجارت ارزان تر برای اقتصاد ایران از میان برود.
بدین ترتیب در شرایطی که ارزش واردات ایران بر اثر رشد درآمد های نفتی سیر صعودی به خود گرفته، کارشناسان نسبت به تحمیل تورم وارداتی به اقتصاد ایران ابراز نگرانی می کنند.
این نگرانی در وضعیتی ابراز می شود که تحت تاثیر افزایش قیمت نفت، اقتصاد اتحادیه اروپا که شریک تجاری مهمی برای اقتصاد ایران محسوب می شود علاوه بر این که با رشد ارزش پول واحد اروپایی مواجه شده، دچار رشد نرخ تورم نگران کننده ای شده است.
بر همین اساس تجارت یورویی برای اقتصاد ایران به معنای گران تر شدن واردات کالا در برابر تجارت دلاری با آمریکا خواهد بود. به زعم کارشناسان این نگرانی تا حدودی در خصوص تجارت با کشورهای آسیایی از جمله چین، ژاپن و امارات نیز وجود دارد. اما تاثیر رکود اقتصاد آمریکا بر اقتصاد نفتی ایران تنها به موضوع کاهش ارزش دلار محدود نمی شود.
از سوی دیگر تحلیلگران خوشبین بازار جهانی انرژی بر این باورند که ادامه رکود اقتصاد آمریکا به کاهش قیمت جهانی نفت منجر خواهد شد. بر این اساس اقتصاددانان ایرانی با توجه به اعمال سیاست های انبساطی مالی از سوی دولت و افزایش وابستگی بودجه دولت و اقتصاد ایران به درآمد های نفتی، معتقدند در صورت تحقق پیش بینی تحلیلگران بازار نفت، روزهای سختی پیش روی اقتصاد ایران قرار خواهد داشت.
در مقابل تحلیلگران بدبین بازار نفت بر این باور تاکید دارند که ادامه سیر نزولی ارزش دلار در برابر یورو که متاثر از رکود دامنه دار اقتصاد آمریکا و تلاش دولتمردان این کشور برای کاهش کسری تجاری اقتصاد آمریکاست، مانع از افت محسوس قیمت نفت خواهد شد.
کما این که قیمت فعلی نفت نیز بر خلاف ظاهر اسمی آن در حالت واقعی در حدود قیمت‌های دهه ۸۰ است و نشان واقعی از بالا بودن بهای طلای سیاه ندارد. همچنین برخی گمانه زنی ها در مورد افزایش مصرف نفت در اقتصاد هایی همچون چین و هند احتمال کاهش قیمت نفت را از میان برده است.
آنچنان که ادامه تنش های سیاسی در خاورمیانه هم نمودی از رفع نگرانی حاکم بر بازار جهانی نفت ندارد. در چنین شرایطی که شواهدی مبنی بر حفظ قیمت های بالا برای نفت وجود دارد، برخی اقتصاددانان ایرانی بر این باور تاکید دارند که عادت کردن اقتصاد ایران به درآمد های بالای نفت، بر ابعاد نگران کننده بیماری هلندی که شواهد رخداد آن از دو سال پیش بروز کرده است، خواهد افزود.
البته در کنار تحمیل رکود تورمی بر اقتصاد ایران، هزینه های دولت نیز به صورت تصاعد هندسی رشد خواهد کرد.
بنابراین در شرایطی که رشد درآمدهای نفتی تاثیر واقعی بر بهبود وضعیت تولید، اشتغال و رشد اقتصاد نخواهد گذاشت، آسیب پذیری اقتصاد ایران در برابر هرگونه شوک نفتی که به افت بهای طلای سیاه منجر شود، به شدت بالا خواهد رفت.
به عبارت دیگر اداره اقتصاد ایران با توجه به سیاست های اقتصادی پر هزینه دولت در سایه رکود اقتصاد آمریکا روز به روز دشوار تر خواهد شد.
همشهری امارات
