همشهری‌آنلاین : رسم‌های گوناگون و متنوعی در مراسم چهارشنبه‌سوری در کرمانشاه برپا می‌شود که اغلب آنها ریشه در باورهای کهن آنها دارد. رسم‌هایی چون آتش‌بازی، قاشق‌زنی، کوزه‌شکستن، آب از چشمه آوردن و آجیل مشکل‌گشا ازجمله رسم‌های رایج چهارشنبه‌سوری در این استان است.
در گذشته، غروب روز سه‌شنبه آخر سال در مناطق کُردنشین ۲ نوع چهارشنبه‌سوری برگزار می‌شد، به این صورت که آتش بر سر در خانه‌ها روشن می‌شد. براساس شنیده‌ها در این مراسم صاحبان هر خانه مقداری گندم و جو در بالای خانه و در کنار آتش افروخته‌شده می‌ریختند و معتقد بودند آن سال، محصول به میزان بالایی کشت و برداشت خواهد شد. بعد از این مرحله هم آتشی روی پشت‌بام‌ها افروخته می‌شد.
روشن‌کردن آتش
در کرمانشاه رسم بود که پیش از طلوع آفتاب هر خانواده هیزم‌هایی را که قبلا فراهم کرده‌بودند روی بام یا داخل حیاط خانه یا در کوچه در چندین نقطه جمع می‌کردند و با غروب آفتاب و تاریک‌شدن آسمان، زن و مرد، پیر و جوان گرد هم جمع می‌شدند و هیزم‌ها را آتش می‌زدند. در این هنگام از بزرگ تا کوچک هر کدام سه بار از روی آتش می‌پریدند تا ضعف و زردی ناشی از بیماری و غم و محنت را از خود بزدایند و سلامت و سرخی و شادی به هستی خود بخشند. این رسم هنوز در نقاط مختلف استان بر پا می‌شود، اما با این تفاوت که در مواردی معدود و نقاط روستایی دیگر روی بام‌ها کسی آتش روشن نمی‌کند.
کرمانشاهی‌ها هنگام پریدن از روی آتش ترانه‌هایی می‌خواندند و عقیده داشتند که خاکستر چهارشنبه‌سوری نحس است. بعد در هر خانه، زنی خاکستر را در خاک‌انداز جمع می‌کرد و آن را از خانه بیرون می‌برد و در آب روان و دور از خانه می‌ریخت و در بازگشت در خانه را می کوبید و ساکنان خانه می‌پرسیدند؛ ازکجا می‌آیی؟ چه آوردی؟ او هم در پاسخ می‌گفت که از عروسی می‌آید و تندرستی و شادی را برای خانواده آورده‌است. در این هنگام اهالی خانه در را به رویش می‌گشودند.
پرتاب گلوله‌های آتشین
«شهلا جواهری»، مدرس رشته مردم‌شناسی کرمانشاه در این‌باره گفته‌است: «در چهارشنبه‌سوری، رسم بر این است که زن، مرد و کودک از روی آتش بپرند و با گفتن «زردی من از تو و سرخی تو از من» بیماری‌ها و ناراحتی‌های سال کهنه را به آتش بسپارند تا سال نو را با آسودگی و شادی آغاز کنند.
در گذشته‌های دور در کرمانشاه، چنین رسم بود که در اغلب نقاط شهری و روستایی، هر خانواده‌ای، بوته‌های خار از پیش فراهم‌شده را روی بام یا در حیاط خانه آتش می‌زدند و بزرگ و کوچک، هر کدام سه بار از روی بوته‌های افروخته، می‌پریدند.
در بعضی نقاط روستایی، پسر بچه‌ها توپ‌های پارچه‌ای را که از قبل تهیه کرده‌اند به سر چوب می‌بندند و آنها را به نفت آغشته و بعد از آتش‌زدن آن را به آسمان پرتاب می‌کنند. همچنین اغلب در مناطق روستایی، اگر خانواده‌ای عزادار باشد، به احترامشان از هر طرف از خانه آنها تا ۱۰ خانه آتش روشن نمی‌کنند. مردم کرمانشاه طبق رسمی دیرین روی آتش چهارشنبه‌سوری مقداری اسفند و پوست پیاز می ریزند و می‌سوزانند.
اجرای هه‌لپه‌رکی و بازی زره مشتکی
البته امروز بسیاری از آیین‌های مربوط به جشن شب چهارشنبه‌سوری کم‌کم فراموش شده و مردم دیگر مثل گذشته در اجرای آنها تلاش نمی‌کنند. یکی از رسم‌های تقریبا فراموش‌شده در کرمانشاه، اجرای بازی زره مشتکی بود. مردم هنگام پریدن از آتش، دور آن حلقه می‌زدند و این بازی را انجام می‌دادند. زره مشتکی یا همان گل یا پوچ شایع‌ترین بازی کرمانشاهیان در شب چهارشنبه‌سوری و در کنار آتش بود. همچنین در میان کُردها رسم بر این است که در شب چهارشنبه‌سوری مردم به دور آتش هه‌لپه‌رکی (رقص محلی) می‌کنند.
فال کوزه و دیگر رسم‌ها
فال کوزه ویژه چهارشنبه‌سوری در کرمانشاه مرسوم است. فال کوزه جالب‌ترین و سرگرم‌کننده‌ترین مراسم چهارشنبه‌سوری است. در این شب پس از آن‌که آتش‌بازی و آیین‌های دیگر پایان یافت، زنان و دختران دور هم جمع می‌شوند، به تفال می‌پردازند. برای این منظور هر کس نشانه‌ای مانند انگشتر، سنجاق، گوشواره و انگشتانه را در کوزه آب می‌اندازد و طی مراسمی، شخصی آن نشانه‌ها را با خواندن شعری بیرون می‌آورد و به صاحب آن می‌دهد. وب یا بدبود مفهوم شعر نشانه وب یا بدوبدن فال صاحب نشانه است.
مراسم فال‌گوش ایستادن نیز یکی دیگر از رسوم شب چهارشنبه‌سوری است که بر اساس این رسم، فرد در حالی که کلیدی را زیر پا گذاشته، به حرف مردم گوش می‌سپارد که بی‌توجه به او سخن می‌گویند و اولین حرف‌شان را نشانه انجام‌شدن یا نشدن خواسته و نیتش می‌داند.
قاشق‌زنی
رسم قاشق‌زنی در کرمانشاه به این صورت برگزار می‌شود که زنان یا مردانی که در خانه بیمار دارند، چهرۀ خود را می‌پوشانند و به در خانۀ همسایه‌ها می‌روند و با قاشق یا کاسه به در خانه‌ها می‌کوبند و طلب آذوقه می‌کنند. معمولاً هر فرد "در"ِ ۷ خانه را باید بزند یا به ۷ محله برود و قاشق‌زنی کند. قاشق‌زن‌ها بعد از بازگشت به خانه با آذوقه جمع‌شده برای شفای بیمار آشی می‌پزند و آن را میان نیازمندان تقسیم می‌کنند و به این ترتیب مراسم پایان می‌یابد.
نظر شما