آشنایی با لباس محلی زنان گیلانی، از شلیته تا بستن چادرشب

همشهری آنلاین: لباس محلی زنان گیلان  رنگین‌کمانی از رنگ‌های مختلف است. شاد بودن رنگ‌های لباس زنان گیلانی‌ها را به‌دلیل رنگ‌های موجود در طبیعت آن می‌دانند.  

در مناطق مختلف، لباس زنان گیلانی با هم تفاوت‌هایی دارند. به عنوان نمونه لباس‌ زنان در منطقه شرق، غرب و مرکز استان با نام‌های قاسم آبادی، تالشی و رسوخی مجزا می‌شوند. یعنی کسانی که در جلگه و مناطق ساحلی زندگی می‌کنند لباسی متفاوت با مناطق کوهپایه‌ای دارند. لباس رسوخی بیشتر در شهر ماسوله دیده می شود که یادگار زمان قاجار است.  

حتی دختران دم‌بخت هم در گیلان با نوع لباسشان شناخته می‌شوند. آنها شلیته‌های سفید می‌پوشند. این در حالی است که زنان دیگر شلیته‌های گلدار به تن می‌کنند. در طراحی لباس گیلانی‌ها به ویژه زنان به جزییات و نوع زندگی و کار آنها کاملا دقت می‌شود، به‌طوری‌که  لباس زنان به شکلی طراحی شده که وقتی سوار بر اسب می‌شوند، بدنشان پیدا نشود.

هرچه به کوهپایه‌های گیلان نزدیک‌تر شویم نوع پارچه برای دوخت لباس زنان ضخیم‌تر می‌شود، مثلاً آنهایی که در دیلمان زندگی می‌کنند،   بیشتر از پارچه مخمل استفاده می‌کنند و آنهایی که در جلگه زندگی می‌کنند لباسهایشان ابریشمی است. نوع دوخت نیز در نواحی مختلف متفاوت است.  لباس‌های دیلمانی‌ها  بسیار زیبا دوخته می‌شود، در لباس دیلمان دوخت‌ها  ابتدایی هستند، به‌طوری‌که سطح لباس را با نخ‌های رنگی و با دست بخیه ساده می‌زنند، طرح گل، گلدان و ماه و ستاره همراه طرح زیگزاگ در این نوع لباس‌ وجود دارد.  

دامن‌های شلیته و پرچین و جلیقه‌های پولک‌دوزی شده نیز در بیشتر لباس‌های زنان گیلانی به چشم می‌خورد. شلیته یا کوتاه تومان (تـنبـان) دامنـی کوتاه و پرچین است که به آن «گردتومان» نیز می‌گویند. درازتومان (تنبان) هم واژه‌ای‌ اسـت که برای دامن بلند چین‌دار در مرکز و شرق گیلان استفاده می‌شود در غرب گیلان، تالشی‌ها آن را «شلار» می‌گویند. بلندی پیراهن و شلیته مشخص کننده بخش‌های مختلف غرب گیلان است. به عنوان نمونه در ماسال پیراهن کوتاه تا بالای زانو می‌پوشند.

به‌طور کلی روسری و سربند (لچک) پیراهن یا جمه، جلیقه، الجاقبا، کت، دامن، شلیته، شلوار و چادرکمر از بخش‌های اصلی لباس محلی زنان گیلان است.

بیشتر زنان گیلانی از دو سربند، یکی در زیر (لچک) و دیگری روی آن (دستمال) استفاده می‌کنند. بالاپوش بانوان گیلانی هم یک پیراهن است که در گویش تالشی  شسی  و در شرق و جلگه تالش جمه خوانده می‌شود. دو طرف این پیراهن نیز چاک دارد. اندازه چاک پیراهن و بلندی آن نیز که اصولا روی تنبان می‌آید در قسمت‌های مختلف گیلان متفاوت است.

جلیقه نیز بخش جدانشدنی از پوشش بانوان گیلان است. در غرب گیلان به جلخته،    در شرق گیلان جرقده یا جرزقه و در جلگه‌های گیلان جلقته، جلتقه، جلخته و جلخده نامیده می‌شود. این جلیقه به‌صورت جلوباز، سه دکمه و یقه هفت با سه جیب در طرفین دوخته می‌شود و پشت آن سکگ دارد تا بتوان آن را گشاد یا تنگ کرد.

الجاقبا نیز با پارچه مخملی یا پارچه چادرشب دوخته می‌شود کـه پـوشش زنان در کوهستان‌های شرقی و قاسم‌آباد است.

در برخی روستاهای مرکزی گیلان پارچه چادرنمازی را دور کمر خود می‌بندند، اما در بخش شرق گیلان برای این کار از چادرشب استفاده می‌کنند. در گویش محلی به چادرشب «چارشو»    گفته می‌شود و رنگ اصلی زمینه آن معمولا قرمز است.   زنان گیلانی چادرشب را هنگام کشاورزی و چیدن برگ سبز چای، نشاء، وجین و چیدن مرکبات در هوای سرد و هنگامی که مجبورند ساعت‌ها به شکل خمیده کار کنند، به دور کمر می بندند تا هم  کمردرد نگیرند و هم گرم بمانند. همچنین برخی از آنها کودکان خود را موقع کار با چادرشب به پشت می‌بندند.    

• سفر به گیلان
• لباس محلی گیلانی‌ها؛ شادترین لباس جهان