5 درصد باقیمانده داورانی هستند که تاکید کردهاند نامشان همچنان مخفی بماند و با وجود همه تردیدهایی که در این سالها از عملکرد مخفیانه کتاب سال در داوری به وجود آمده است، نمیخواهند شناخته شوند.
با این حال، پیگیری مستمر رسانهها و اصرار اهالی ادبیات برای شفافسازی مراحل داوری در این جایزه مهم، سبب شده است که برگزارکنندگان با طراحی فرمهای نظرسنجی، از داوران برای اعلام عمومی نامشان کسب اجازه کنند.
این نکتهای است که مسئولان پیش از این هم علت اصلی فاش نکردن نام این چهرههای نامشخص و کنجکاوی برانگیز را اعلام کردهاند.
دبیر بیستوپنجمین جایزه کتاب سال در این باره به مهر میگوید: «ما پیش از این و در 3 گزینه شامل پاسخهای «مایل هستم، نظر خاصی ندارم و مخالف هستم»، از داوران خواستهایم که رغبت خود را درخصوص این کار به ما اعلام کنند؛ البته در بررسیهایی که انجام شد، اسامی بیش از 500 نفر از داوران استخراج شد وتعدادی هم بودند که بر ذکر نشدن نامشان تاکید داشتند و حتی در کنار گزینه مخالف هستم تاکیدشان را با نوشتن جملاتی در این راستا اعلام میکردند. هرچند که تعداد این داوران به 5 درصد هم نمیرسد.»
با این وصف و آن طور که منوچهر اکبری قول داده است، بهزودی 95 درصد موافق یا بینظر معرفی میشوند و تمام شائبهها در این مورد از بین میرود. اکبری ادامه میدهد: «سالها بود که ایراد میگرفتند چرا اسامی این افراد هیچ گاه اعلام نمیشود و مثلاً مشخص نیست که داوران جایزه کتاب سال چه کسانی هستند. با اطمینان میگویم که این افراد غالباً جزو متفکرین و استادان رده اول کشور به حساب میآیند و کسی از این افراد وجود ندارد که نامش در فهرست داوری ما نباشد.»
البته این تمهید برگزارکنندگان انتخاب کتاب سال اقدامی قابل ملاحظه برای تاراندن ابرهای ابهام از آسمان همیشهابری کتاب سال است. اکبری احتمال انتشار اسامی داوران کتاب سال 87 را مطلقاً مردود میداند و میگوید: «به هیچ وجه چنین اتفاقی نخواهد افتاد، چون با این کار کل جایزه و اعتبار و ارزش آن زیر سؤال خواهد رفت و در واقع در این صورت دیگر مسابقهای وجود نخواهد داشت تا برگزار شود.»
این تاکید عجیب و قاطعانه به این معناست که از نگاه مسئولان کتاب سال، اعلام نام داوران پیش از اعلام رأیشان، به معنای بیاعتباری کامل جایزه است. پس میتوان نتیجه گرفت تمام مسابقات دیگری که در حوزه ادبیات در بخش خصوصی برگزار میشود و در اولین اخبارشان، شاید پیش از هر اقدام دیگری، نام داوران را اعلام میکنند به علاوه تمام جوایزی که در حوزههای دیگر هنر و ادبیات، از جمله مسابقاتی شعر، موسیقی، سینما، هنرهای تجسمی و... که اعلام نام داوران را ابتدای کار، از اصول برگزاری یک مسابقه سالم میدانند، سراسر بیاعتبار و بیارزشاند.
درواقع، در ایران حتی مسابقات دولتی معتبری چون فیلم فجر نیز از ابتدای کار معلوماند و تنها این کتاب سال و البته به تازگی شعر فجر یا به عبارت بهتر، فضای ادبیات و کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که اعتبار داشتن یک جایزه را تنها در برگزاری مخفیانه و پنهانکاری تصور میکند؛ تصوری که مبنایش تاکنون تنها به میل و درخواست داوران نسبت داده میشد و حالا، همان علت را هم ندارد.از سوی دیگر، مسئولان جایزه کتاب سال همواره بر برگزاری سالم و تلاش روزافزون برای داوری معیارمند و دقیق این جایزه تاکید کردهاند؛ بدون آنکه این معیارها را نیز به شکل روشنی در اختیار علاقهمندان، رسانهها و فعالان کتاب کشور قرار دهند.
اکبری این بار نیز میگوید: «به محض برگزاری جایزه پارسال، 2 جلسه و در روزهای آغازین سالجاری هم یک جلسه درباره جایزه امسال برگزار کردیم و تقاضاها و پیشنهادهایی درخصوص شیوه داوریها و امتیازهایی که به آثار داده میشود، ارائه شد. بر این اساس عامل 100 امتیاز بهعنوان حداکثر امتیاز برای بهترین کتاب تغییری نکرده است، اما در گزینههایی مانند ظاهر کتاب، نوع حروفچینی آن و برخی دیگر، تغییراتی صورت گرفته و اهمیت اینها بالا رفته است.»
دبیر کتاب سال درباره اهمیت و اختیار داوران هم میگوید:«تا پیش از این داوران تا 10 امتیاز در اختیار داشتند که میتوانستند علاوه بر امتیاز موارد ذکر شده (ظاهر کتاب، حروفچینی، صحافی، جلد کتاب، ویراستاری و...) همه یا بخشی از آن را به امتیاز کتاب اضافه یا از آن کم کنند که این اختیارات امسال به 5 امتیاز رسید و در واقع داوران فقط در حد این 5 امتیاز درباره ارزش کتاب حق اظهار نظر دارند. این تغییر به این خاطر صورت گرفته که گاه بعضی کتابها با همین 10 امتیازهایی که داده میشد یا نمیشد بالا میآمدند یا برعکس از گردونه رقابت حذف میشدند.»این اقدامات البته بدون شک، نشانه تلاش برگزارکنندگان برای رسیدن به داوری علمیتر، معتبرتر و عادلانهتر است؟