مطابق این رسم، فردا چهارم اردیبهشت (23 آوریل) زنان به مردانشان کتاب هدیه می‌دهند و مردان در عوض، شاخه گلی به نشانه عشق تقدیم زنانشان می‌کنند و بعد، یاد بزرگان ادبیات کشور خود را گرامی می‌دارند. 23 آوریل، روز درگذشت3 نویسنده بزرگ است؛« میگل سروانتس»، نویسنده اسپانیایی رمان بزرگ دون کیشوت و پدر عصر طلایی رمان اروپا، «ویلیام شکسپیر»، سرشناس‌ترین نمایشنامه‌نویس و شاعر انگلیسی و خالق مهم‌ترین متون نمایشی تمام تاریخ ادبیات جهان و «اینکا گارسیلاسو دولاگا»، نویسنده پرویی که در ایران نامی ناشناخته و در جهان ادبیات هم البته با فاصله بسیار از 2 نام دیگر ایستاده است.
اما حتی درگذشت یا میلاد یکی از 2 نام اول نیز می‌تواند برای سازمان جهانی یونسکو کافی باشد که تصمیم بگیرد این روز را «روز جهانی کتاب و حقوق مولف» بنامد. این اتفاق آن طور که فارس نوشته، 15 نوامبر سال 1995 در اجلاس پاریس رخ داده است و یونسکو روز جهانی کتاب را به پیشنهاد اتحادیه بین‌المللی ناشران و دولت اسپانیا رسما وارد تقویم جهانی کرده است. پس از آن و به پیشنهاد روسیه، عبارت «حق مؤلف» هم به آن اضافه شده و به این صورت، درآمده است. در این صورت پیش‌بینی می‌شود امسال در بیش از 100 کشور، مراسم روز جهانی کتاب برگزار شود. اما فکر اولیه این جشن از روز سنت جورج یعنی 23 آوریل در منطقه کاتالونیای اسپانیا سرچشمه می‌گیرد. سنت جورج در فرهنگ مردم این منطقه به عنوان حامی و پشتیبان کتابخانه‌ها شناخته می‌شود.
در این روز در انگلیس و اسپانیا همراه هر کتاب که فروخته می‌شود شاخه گل رُزی نیز هدیه می‌شود. رسم گل سرخ و کتاب در منطقه کاتالونیا، از قرون وسطی رایج بوده و گفته می‌شود نصف مشتری‌های کتاب در اسپانیا در این روز خرید می‌کنند. اما این روزها به جز درگذشت 3 نویسنده یاد شده، نویسندگان دیگری را نیز به یاد می‌آورند؛ «امانوئل کانت»، فیلسوف بزرگ آلمانی نیز در همین روز چشم به جهان گشوده است. فیلسوفی که کتاب‌هایش در ریاضیات، دینامیک، کیهان‌شناسی و فلسفه هنوز بعد از گذشت نزدیک به 300 سال، از جمله مهم‌ترین آثار این حوزه‌هایند؛ آثاری چون نقد عقل محض، نقد عقل عملی، نقد قوه حکم و مابعدالطبیعه اخلاق.
اما در ایران
می‌توان تمام این خبر را با برنامه‌های گوناگونی که قرار است در کشورهای مختلف دنیا به مناسبت روز جهانی کتاب برگزار شود، پرکرد. اما در ایران حتی یک برنامه نیز از طرف هیچ کس اعلام نشده است. جالب اینکه این 3-2 روز برای ما هم می‌تواند یادآور بزرگان ادبیات‌مان باشد که شاید اندکی بتواند جای تکرار مدام نام سروانتس و شکسپیر را بگیرد؛ همین دیروز، قیصر امین‌پور، شاعر بزرگی که همین چند ماه پیش از دنیا رفت، در 2 اردیبهشت 1338 بر زمین خشک گتوند پا گذاشته است. همین پریروز، اول اردیبهشت 1359 سهراب سپهری، پایش را برای همیشه از آسفالت داغ تهران برداشته است و درست همین روز هم اتفاقا روز بزرگداشت سعدی شیرین سخن شیراز بی‌مثال‌مان است.
از قضا، روز جهانی کتاب که بدون شک از مظلوم‌ترین روزهای تقویم جهانی در ایران است، مثل روز جهانی تئاتر (7 فروردین) و روز جهانی کتاب کودک (14 فروردین) به عید نوروز هم برنخورده است. اما حتی آن‌ها که به عید هم برخوردند، با کمی تاخیر به‌هرحال برنامه کوچکی برای‌شان اجرا شد.
مثلا 21 فروردین انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، روز جهانی کتاب کودک را با یاد قیصر‌امین‌پور، حسین ابراهیمی (الوند)، حسین حداد و ثمین باغچه‌بان- درگذشتگان یک سال اخیر ادبیات کودک- برگزار کرد تا دست کم، آن عریضه، خالی خالی هم نباشد. این عریضه اما خالی خالی است، شاید بیش از هر چیز به این علت که ما از کتاب تنها یک هفته کتاب خودمان را داریم و یک نمایشگاه که به بازاری برای فروش با تخفیف کتاب تبدیل شده است. مهم‌تر، حتی انجمن نویسندگان کودک و نوجوانی هم نیستند که مراسمی برای خالی نبودن عریضه برگزار کنند و اینکه خانه کتاب دیگران چه می‌کنند، با خودشان. گناه دیگران را نمی‌شوییم.
با تمام این‌ها، شاید در حوزه کتاب هم مثل همه حوزه‌های دیگر برای همراه شدن با مردم دنیا، تنها همراهی مردم راه حل نهایی باشد. آیا چهارم اردیبهشت نمی‌تواند مثل ولنتاین در میان مردم جای خود را باز کند؟ بدون آن که منتظر وزارت ارشاد و دیگران باشیم؟ فردا را فراموش نکنید؛ کتاب در برابر گل.
برنامه‌های جهانی روز کتاب
مردم جهان با برنامه‌ریزی مسئولان مربوط، برنامه‌های مختلفی را در روز جهانی کتاب اجرا خواهند کرد؛ در اسپانیا مردم به طور گروهی دون کیشوت را می‌خوانند؛ ضمن اینکه پادشاه اسپانیا هم جایزه ادبی سروانتس را به برگزیده امسال اهدا می‌کند. در فرانسه، «بینوایان» شاهکار ویکتور هوگو در 24 ساعت بدون وقفه یک دور کامل خوانده می‌شود و در آلمان، مشاهیر ادبیات و نویسندگان سرشناس این کشور در 1500 سالن بزرگ اپرا در 300شهر برای مخاطبان خود کتاب می‌خوانند. در سوئد نیز مراسمی با عنوان «مطالعه، سفر است» برگزار می‌شود که شامل برنامه‌های کتاب‌خوانی، برپایی کارگاه و نمایشگاه خواهد بود.
